شب یلدا که به بلندترین شب سال معروف است، زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر یعنی آخرین روز پاییز تا طلوع آفتاب اول دی ماه یعنی نخستین روز زمستان را شامل می‌شود که از دیرباز تاکنون مورد توجه و اهمیت ایرانیان بوده است.
جشن یلدا و شب‌نشینی‌های امسال غریبانه و سرد است، زیرا در آخرین روزهای پاییز که طبیعت خود را برای استقبال از زمستان آماده می‌کند و سرمای زمستانی برهمه جا حاکم شده، کرونا این میهمان ناخوانده لنگرانداز شب‌های سرد همچنان برای به خس خس و از نفس انداختن بهترین عزیزان ماست.
اما هستند کسانی که می‌خواهند این محفل سرد و سنگین را به کانونی گرم و لذت‌بخش تبدیل کرده و با مراسم و شب‌نشینی‌های کاملا متفاوت شبی خوش و شیرین را برای بزرگترها به ویژه رقم بزنند.
مربیان کانون پرورش فکری هرمزگان به همراه اعضای کودک و نوجوان خود قرار است با برگزاری پویش قصه‌گویی‌های آنلاین، شب یلدا به عنوان عید باستانی ایرانیان را به دیگران معرفی کنند.
بزرگداشت متفاوت جایگاه نیاکان در شب یلدا
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هرمزگان از مربیان کانون به عنوان مدافعان فرهنگ و هنر در دوران کرونا یاد کرد و بیان داشت: بدون هیچ اغراقی این یک جمله دفاع از عملکرد فعالیت‌های خالصانه و عاشقانه مربیان کانون است.
پروین پشتکوهی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، یلدا را شبی مهم و به یادماندنی به ویژه برای کودکان و نوجوانان توصیف کرد که با هدف بزرگداشت مقام و جایگاه نیاکان و بزرگان به ویژه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ از سوی خانواده‌ها را یادآوری می‌کند امسال اما شرایط کرونا شکل این مراسم و شب‌نشینی کاملا را متفاوت کرده است.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط فعلی ویروس کرونا و نگرانی‌های خانواده‌ها، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان که هرسال در شب یلدا مراسم‌های ویژه‌ای را برگزار می‌کرد امسال کاملا متفاوت عمل کرده و بنا دارد برنامه‌های شاد، جذاب و امیدبخش برای خانواده‌ها در هرمزگان رقم بزند.
مدیرکل کانون پرورش فکری هرمزگان با بیان این جمله در شب یلدای امسال دورهم جمع نشوید اما کنارهم باشیم، گفت: کانون با راه‌اندازی پویش قصه‌گویی با لهجه‌ها و لباس‌های مختلف بومی این استان، به دنبال جمع‌آوری قصههای بزرگان توسط نوه‌هاست.
پشتکوهی با اشاره به جمع‌آوری افزون بر ۲۰۰ لالایی برای شب یلدا از سوی مربیان کانون، گفت: گفت‌وگوی آنلاین و ضبط لالایی‌های پدربزرگ و مادربزرگ‌ها یکی از برنامه‌های جذاب کانون است که به دو شکل ضبط و ارسال صدای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و همچنین بازخوانی صدای لالایی‌های بزرگترها توسط نوه‌ها انجام می‌شود.
وی با اشاره به اهمیت وضرورت شعار هرمزگان بدون کرونا ابرازداشت: در این روزهای که همه دغدغه سلامتی بزرگترها به ویژه دارند، این شکل از برگزاری مراسم شب یلدا و ارتباط بین نسلی برای کانون بسیار ارزشمند است.
کتاب عروسک «دُهتُولوک» به زودی تولید می‌شود
مدیرکل کانون پرورش فکری هرمزگان در بخش دیگری از سرمایه گذاری بر روی عروسک«دُهتُولوک» خبرداد و افزود:کانون برای تولید انبوه کتاب عروسک «دُهتُولوک» درحال برنامه‌ریزی است.
پشتکوهی با بیان اینکه دفتر مرکزی کانون قول داده‌اند که از این هنر بومی را در قالب یک کتاب عروسک طراحی کنند، گفت: افزود: کلثوم رییسی یکی از مربیان قدیمی و از معلمان فرهنگی شهرستان سیریک در این زمینه فعال هستند هرچند تمام تلاش ما بر این بود که این کتاب عروسک برای شب یلدای امسال آماده شود اما در آینده نزدیک این کار هنری زیبا تولید و عرضه می‌شود.
وی افزود: این کار با این هدف انجام شده که در شب یلدا کودکان و نوجوانان ما با کمک بزرگترهای خود این کار بدون هیچ‌گونه سوزنی و با وسایل ابتدایی این عروسک را بسازند و یک شب به یادماندنی را برای خود رقم بزنند.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هرمزگان افزود: این عروسک‌های دست‌ساز(دهتولوک‌ها) صورتک‌های خاصی نداشتند بلکه با تکه‌هایی از پارچه مادر یک پیراهن عروسک دوخته می‌شد و اگر پارچه مشکی هم داشت به عنوان جلبیل (روسری) عروسک انتخاب می‌شد.
به گفته پشتکوهی، عروسک «دُهتُولوک» چشم و ابرو ندارد و از قدیم معتقدند کارتصویرگری فقط مختص خداوند متعال دارد و این یکی از فلسفه‌های بسیار جالب برای کودکان و نوجوانان است.
«بی‌بی دهتولوک»؛ قصه دوران کودکی دختری که با پارچه‌های دورریختنی مادرش عروسک‌های دست‌ساز درست می‌کرد.
در این قصه دختری با پارچه‌ها چندتا دهتولوک(دختر) برای خودش درست کرده بود و قرار بود برای خودش یک بی‌بی دهتولوک‌ها (مادربزرگ دخترها) بسازد و این مادربزرگ برای بقیه دخترها شب‌ها قصه بگوید.
بی‌بی‌دهتولوک در حال ساخت و ساز دهتولوک‌های خودش است که یک مهمان ناخوانده برایش می‌آید و پسر آن مهمان، بی‌بی دهتولوک را برمی‌دارد و این دختر خیلی ناراحت می‌شود که جواب بقیه دهتولوک‌ها که به آن‌ها گفته بی‌بی دهتولوک شب‌ها برای آن‌ها قصه می‌گوید را چه بدهد.
شب با ناراحتی می‌خوابد صبح که از خواب بیدار می‌شود بی‌حوصله است در می‌زنند می‌بیند آقایی پشت در با حالت عصبی می‌گوید مادرت را صدا کن، مادرش می‌آید آقا یک جعبه به مادر دختر می‌دهد، مادرش می‌گوید این هدیه را مهمان دیروزی فرستاده، در جعبه را که باز می‌کند می‌بیند یک بی‌بی دهتولوک خیلی زیبا به او لبخند می‌زند و دختر خوشحال می‌شود و به مادرش می‌گوید این بهترین هدیه‌ای است که من گرفتم و هیچ چیز این اندازه من را خوشحال نکرده بود، دختر بی‌بی دهتولوک را در دست می‌گیرد و به سمت بقیه دهتولوک‌ها می‌رود تا خبر آمدن بی‌بی‌دهتولوک‌ها را به آن‌ها بدهد.
قصه «بی‌بی دهتولوک» در بیست و دومین جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی در هرمزگان سابقه حضور داشته و توسط معصومه میری از جزیره هرمز اجرا شد.
دُختُولوک به معنای دخترک که قدمت آن به دوران صفویه می‌رسد، عروسک و اسباب‌بازی محلی دختران هرمزگانی و نمادی از هنرنمایی مادرانی است که بدون داشتن اسباب بازی‌های صنعتی و پیشرفته با پارچه و وسایل ساده این عروسک‌ها را می‌ساختند.
برپایی کمپین آرزوی یلدایی خاله باران
شادی آزاد بشمنی معروف به «خاله باران» قصه‌گو و مدیر باشگاه کتابخوانی چیکوتاب شهر بندرعباس اما امسال شب یلدا را متفاوت برگزار می‌کند.
وی به خبرنگار ایرنا گفت: امسال نمی‌توانم مثل هرسال کنار کودکان و نوجوانان خاص باشم با گروهم یک کمپینی با عنوان آرزوی یلدایی راه انداخته‌ایم و برای ۳۰ کودک و نوجوان خاص خدا هدیه‌هایی در قالب لباس و لوازم مورد نیاز آن‌ها را تهیه کرده‌ایم.
این قصه‌گوی فعال ادامه داد: با راه‌اندازی این کمپین و استقبال مردم از آن در کنار این هدایای شب یلدایی، پرداخت هزینه یک دوره دارو برای پنج کودک ناشنوا و کم شنوا تامین شده است که نشان از همراهی همدلی مردم با آرزوهای کودکان خاص را نشان می‌دهد.
آزاد بشمنی ضمن قدردانی از همراهی و تلاش تعدادی از عکاسی‌ها و گل فروشی‌های شهر بندرعباس در خاطره‌انگیز شدن شب زیبا برای این دسته از کودکان، بیان داشت: همدلی در شب یلدا فقط دورهم جمع شدن نیست بلکه با تهیه نیازمندی‌ها و ارسال هدایای زیبا به درب منازل می‌توان باعث خوشحالی و شادی بسیاری از خانواده‌ها و کودکان ونوجوانان شد.
وی افزود: شب یلدا برای بسیاری از ما یادآور خاطرات و دورهمی‌های خوشی است که شاید هیچ‌گاه فکر نمیکردیم روزی این دورهم جمع شدن‌ها تعطیل شود درحالی که سلامتی بزرگ‌ترین نعمت است و باید امسال این دورهمی‌ها متفاوت باشد.
گلستان‌خوانی معلم و شاگردان در محفل یلدایی
یاسمن عباسی، معلم ادبیات و موسس باشگاه کتابخوانی کُلودَنگِ کتاب دومشهر میناب(روستای سپید و عاری از کرونا) در آستانه شب یلدا، فعالیت‌های کتابخوانی شاگردانش در فضای مجازی پررنگ‌تر شده، به ایرنا گفت: یلدا و شب نشینی‌اش، خاطره‌ای دل انگیز و جزو جدا نشدنی سنت و فرهنگ ایرانی است.
وی ادامه داد: شب یلدا یادآور حُرمت‌ها و بزرگداشت نیاکان و بزرگان خانواده‌های ماست و ارزش باهم بودن و زندگی در دامان گرم خانواده و آرمیدن در سایه سارقصه‌ها، حماسه‌ها و افسانه‌ها را به نسل‌های مختلف یادآور می‌شود.
وی ادامه داد: اعضای مُشتاق و دوستدار کتابِ باشگاه کتابخوانی کُلودَنگِ کتاب به مناسبت فرا رسیدن شب یلدا در یک دورهمی ساده و صمیمانه برای هم قصه می‌گویند و آرزوهای خوب می‌کنند.
مدیرباشگاه کتابخوانی کُلودنگ کتاب برای چهارنفر از شاگردانش رعایت پروتکل‌های بهداشتی در محفلی یلدایی که در منزل شخصی یاسمن عباسی تشکیل برگزار می‌شود با گلستان‌خوانی، حکایات شیرین گلستان سعدی را برای شاگردانش بازگو خواهد کرد.
ادامه این شب‌نشینی شاعرانه با شَروِندخوانی آسیه صادقی، قصه‌گو و شَروِندخوان مشهور روستای دومشهر برای شاگردان دخترش قصههای بومی و زیبا ازسری قصههای «مَحمَدَک دارچِنَک» که مجموعه قصههای به هم پیوسته قدیمی و شناخته شده در فرهنگ بومی میناب است، دختران کتابخوان این محفل را به دنیای شیرین قصه‌ها می‌بُرد.
بعد از قصه‌گویی، نعیما امینی و زینب صالحی و فاطمه صالحی و مهدیه شجاعی و فاطمه امینی که اعضای فعال و برجسته باشگاه کتابخوانی کُلودنگ کتاب هستند، شعرخوانی و چیستان تعریف خواهند کرد.
باشگاه کتابخوانی کُلودنگ کتاب از سال ۹۳ تاکنون در روستای دومشهر تاسیس شده و نقش بسیار مهمی در کتابخوان شدن کودکان و نوجوانان روستا داشته است.
یلدا بهانه‌ای برای عروسک‌سازی
هانیه هادی‌نژاد، مروج کتابخوانی و مربی عروسک‌سازی نیز از گروه هنری چیکو در شب یلدا نیز ویژه‌برنامه‌های جذابی را برای کودکان و نوجوانان تدارک دیده است.
وی به خبرنگار ایرنا گفت: به این مناسبت مسابقه عکاسی ویژه شب یلدا، قصه‌گویی با تم انار و یلدا و مسابقه نقاشی و کارگاه عروسک‌سازی برگزار می‌کنیم.
این مربی عروسک‌سازی افزود: ساخت عروسک‌های ساده و کاربردی در تدریس، کتابخوانی و قصه‌گویی بسیار موثر است و من شب یلدا را بهانه‌ای برای آموزش این عروسک‌ها دیدم و تمامی این فعالیت‌ها به صورت آنلاین آموزش داده می‌شود.
هادی‌نژاد گفت: سال های گذشته این روزها شور و حرارتی دیگر داشت، همه در پی تدارک آیین باستانی و سنتی شب یلدا بودند اما برای از بین بردن این سایه شوم که سیاری از خانواده ها را داغدار کرده همه باید هوای حال همدیگر را داشته باشیم.
وی اضافه کرد: در سال های قبل یلدا بهانه‌ای بود تا به دور از تکنولوژی و امواج ماهواره ای، آسوده خاطر، خاطره بگوییم و دست های یکدیگر را به گرمی بفشاریم، اما امسال دقیقاً برعکس شده؛ برای خندین و شاد بودن، برای دوباره نفس کشیدن باید حتماً از هم فاصله داشته باشیم و با ارتباط تصویری بلندترین شب سال را تصویری برای کودکان و بزرگترهایمان به یادماندنی کنیم تا این ویروس خطرناک وارد خانه های امن ما نشود.
گزارش از فرنگیس حمزه یی
نظر شما