آیا زنان باردار می‌توانند خون اهدا کنند؟

تأمین خون با هدف جلوگیری از مرگ و میر مادران باردار از اصلی ترین وظایف سازمان انتقال خون ایران است، وجود کیسه‌های خون اهدایی سالم و کافی دغدغه بسیاری از پزشکان زنان و زایمان، جراحان، مادران باردار و خانواده‌های آنان را رفع می‌کند و همه ساله نزدیک به یک ۱۵۰ هزار مادر مبتلا به عوارض کشنده بارداری و زایمان در سراسر جهان با تزریق فقط یک کیسه خون از خطر مرگ نجات می‌یابند.

اهمیت اهدای خون برای نجات جان مادران بر هیچ کس پوشیده نیست و از این رو زنانی که بارداری و زایمان را تجربه کرده اند نیز بیش از دیگران به اهمیت وجود خون سالم و کافی آگاه هستند و غالباً انگیزه بالایی برای کمک به همنوعان با اهدای خون دارند.

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، بانوان بطور میانگین در سراسر جهان ۳۰ درصد خون مورد نیاز را اهدا می‌کنند و این رقم در کشورهای توسعه یافته به بیش از ۵۰ درصد هم می‌رسد.
با وجود آنکه نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند این گروه به گفته کارشناسان آمار، درصد کمی از اهداکنندگان خون در کل کشور را به خود اختصاص می‌دهند به طوری که اهدای خون زنان در ایران با جمعیت، وضعیت سلامتی و روحیه ایثارگرانه و حمایتگر آنان تناسبی ندارد.

مطالعات گسترده در ایران و سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد به دلیل گرایش کمتر بانوان به رفتارهای پرخطر و توجه بیشتر به داشتن زندگی سالم، خون اهدایی بانوان از سالم‌ترین منابع خونی است و همچنین بانوان به عنوان رکن اصلی خانواده می‌توانند با مشارکت در اهدای خون، علاوه بر ترویج رفتارهای انسان دوستانه، در آموزش فرزندان و شرکت در عرصه فعالیت‌های خداپسندانه گام مهمی در افزایش مشارکت خانواده‌ها در اهدای خون داشته باشند.

خون مایعی ارزشمند است و با وجود پیشرفت‌های گسترده در دانش پزشکی، هنوز جایگزین مناسبی برای آن پیدا نشده است. خون به عنوان یک دارو قلمداد می‌شود که علاوه بر تزریق در خونریزی‌ها، جراحی‌ها و بیماری‌های مختلف، فرآورده‌های متعدد سلولی و پلاسمایی از آن تهیه می‌شود که هر کدام، کاربرد ویژه ای برای درمان بیماران دارد.

میانگین شاخص اهدای خون بانوان ۵.۲ درصد است

سخنگوی سازمان انتقال خون ایران گفت: در دوران کووید ۱۹ و شیوع کرونا در کشور در هشت ماهه ۱۳۹۹ نسبت مدت مشابه سال قبل در ایران هفت درصد کاهش اهدای خون داشتیم و در هشت ماهه سال ۱۳۹۹ بیشترین میزان خون اهدایی در کشور مربوط به استان‌های تهران با ۱۵ درصد، فارس با هشت درصد و خراسان رضوی هفت درصد بود.

حاجی بیگی با اشاره به رشد یک درصدی اهدای خون بانوان در هشت ماهه سال 1399 نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ در کشور گفت: بیشترین میزان رشد در این هشت ماه در استان‌های چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، فارس، گلستان و هرمزگان بوده است.

وی افزود: همچنین بیشترین میزان شاخص اهدای خون بانوان در کشور مربوط به استان‌های لرستان، کردستان و خراسان جنوبی با هشت درصد بوده است.

حاجی بیگی گفت: میانگین شاخص اهدای خون بانوان در کشور طی هشت ماهه سال ۹۹، برابر با ۵.۲ درصد است که نسبت به مدت مشابه سال ۹۸ یک درصد افزایش نشان می‌دهد.

وی ادامه داد: در هشت ماهه امسال ۱۳۹۹ یک میلیون و ۵۹۱ هزار و ۲۱۳ نفر برای اهدای خون به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کرده‌اند که از این تعداد یک میلیون و ۲۵۷ هزار و ۸۴۶ واحد خون اهدا شده است.

زنان باردار از اهدای خون معاف هستند

سخنگوی سازمان انتقال خون ایران در پاسخ به این پرسش که چه معافیت‌هایی برای زنان باردار در زمینه اهدای خون وجود دارد، گفت، زنان باردار امکان اهدای خون ندارند و چنانچه فرزند آنها از شیر مادر تغذیه کند نیز تا پایان دوره شیردهی معاف از اهدای‌خون هستند.

حاجی‌بیگی افزود: اهدای خون برای زنانی که از زمان زایمان آنها بیش از ۶ هفته گذشته باشد و اکنون به نوزاد خود شیر ندهد منعی ندارد و این زنان می‌توانند با اهدای ‌خون به دیگران کمک کنند.

وی ادامه‌ داد: زنانی که دوران قاعدگی را می‌گذرانند اما دچار دیسمنوره (قاعدگی شدید و دردناک) نیستند نیز می‌توانند خون اهدا کنند.

حاجی بیگی با بیان اینکه در برخی شرایط خاص ضرورت تزریق خون مادر به نوزاد وجود دارد، گفت: چنانچه از زمان زایمان مادر کمتر از ۶ هفته گذشته و یا نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند، اما اهدای خون ضروری است، با درخواست کتبی پزشک معالج و کسب رضایت از همسر و تأیید مدیر پزشکی مرکز اهدای خون امکان اهدای خون و نجات بخشیدن جان نوزاد وجود دارد.

زنان داوطلب اهدای خون نباید در ۶ ماه گذشته سابقه سقط جنین داشته باشند

سخنگوی سازمان انتقال خون همچنین در خصوص بانوانی که سابقه سقط جنین دارند، اما داوطلب اهدای خون و کمک به همنوع هستند، تاکید کرد: زنان داوطلب اهدای خون نباید در ۶ ماه گذشته سابقه سقط جنین داشته باشند.

وی در خصوص مادرانی که در حین زایمان و سقط از خون و یا فرآورده‌های آن استفاده کرده اند، تصریح کرد: این گروه از زنان تا یک سال پس از دریافت آخرین واحد خون و فرآورده‌های تهیه شده از آن معاف از اهدای خون به دیگر همنوعان هستند.

سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: دسترسی به انتقال خون سالم و کافی ضمن پیشگیری از مرگ و میر می‌تواند به سلامت هزاران مادر و نوزاد در سراسر ایران کمک کند و این امر فقط با حضور زنان و مردان داوطلب اهدای خون در سراسر کشور امکان پذیر است.

بانوان از ۱۸ تا ۶۵ سال با حداقل ۵۰ کیلو گرم وزن می‌توانند خون اهدا کنند

هر بانوی سالمی در گروه سنی ۱۸ تا ۶۵ سال با حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم می‌تواند خون اهدا کند، بانوان تا قبل از دوران یائسگی می‌توانند حداکثر سه بار در سال و هر بار ۴۵۰ میلی لیتر خون اهدا کنند.

توصیه‌هایی برای اهدای خون

پیش از اهدای خون دو لیوان آب نوشیده شود، تا سه ساعت قبل از اهدای خون، غذای مختصری علاوه بر تغذیه معمول میل شود، از فعالیت بدنی شدید که منجر به خستگی شود، پرهیز شود و باید لباس مناسبی که بتوان آستین آن را تا بالای آرنج بالابرد استفاده کرد تا فرآیند خون گیری بهتر صورت گیرد.

زمان اهدای خون به طور متوسط، ۱۰ دقیقه به طول می‌انجامد اما زمان صرف شده برای همه فرآیند اهدای خون از لحظه ثبت نام تا خروج از مرکز اهدای خون، حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه است.

پس از اهدای خون باید برخی نکات را رعایت کنیم. پس از اهدای خون باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی تخت خونگیری استراحت کنید. برای بلند شدن به دستی که از آن خونگیری شده، تکیه نکنید. بعد از استراحت از نوشیدنی و مواد خوراکی که در اختیارتان قرار داده می‌شود، استفاده کنید. پوششی که در محل خونگیری قرار داده شده است باید تا چهار ساعت باقی بماند. در طول روزی که خون اهدا کرده اید، مایعات بیشتری بنوشید همچنین تا یک ساعت بعد از ادای خون باید از استعمال دخانیات، پرهیز شود.

آیا آهنی که حین اهدای خون از دست می‌رود قابل جبران است؟

سوالی که ممکن است مطرح شود این است که، آیا آهنی که حین اهدای خون از دست می‌رود قابل جبران است یا نه؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که یک واحد خون اهدا شده، تقریباً ۲۲۵ میلی گرم آهن دارد. در حالت عادی بدن این میزان آهن را به مرور زمان جبران خواهد کرد. با استفاده از غذاهای حاوی آهن، معمولاً زمان جایگزینی آهن، تسریع می‌شود.

اما چه مواد غذایی حاوی آهن هستند؟ جگر، گوشت قرمز (گاو و گوسفند)، مرغ و ماکیان، ماهی، زرده تخم مرغ، گیاهان دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، برگ چغندر، برگ تیره رنگ کاهو، حبوبات مثل لوبیا، نخود، عدس و … و نیز آجیل و خشکبار مانند تخمه کدو و آفتابگردان، توت و انجیر خشک، کشمش سبز، مغز بادام، فندق و… و. حاوی آهن هستند.

در شرایط همه گیری کرونا در دنیا، اهدای خون کاهش یافته، اما مصرف خون و فرآورده‌های خونی، همیشگی است و مراکز اهدای خون هم ایمن و غیرآلوده هستند. با اهدای خون و پلاسمای خون در صورت ابتلاء به کووید ۱۹ و بهبودی، به نجات دیگر هموطنان کمک کنیم.

از: ناهید حاجی خانی