«مجید تفرشی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره رویکرد اتحادیه اروپایی نسبت به برجام در شرایط کنونی گفت: نکته مهمی که باید ابتدا به آن نظر داشت، این است که توافق برجام اکنون در شرایط زمانی امضا شدن آن نیست. به عبارت دیگر، نه ایران و نه ۱+۵ در شرایطی نیستند که بخواهند و بتوانند به نقطه صفر بازگردند چراکه هر دو طرف مدعی بدعهدی و نقض از سوی طرف مقابل هستند و شرایط را تغییر یافته می‌دانند.
وی با بیان اینکه نخستین بدعهدی گسترده با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌ها و تهدید شرکت‌های مختلف درباره همکاری با ایران، رخ داد، اظهار داشت: کشورهای اروپایی هم از ابتدا هم نتوانستند یا نخواستند به تعهدات‌شان، به ویژه تعهدات مالی خود، عمل کنند. همین مسائل موجب شد تا ایران یک سال پس از خروج آمریکا از برجام، متقابلا شروع به کاهش تعهدات خود در این توافق بکند که این اقدام در پنج مرحله این کار انجام شد. در حالی که بدعهدی‌های طرف مقابل، از مدت‌ها قبل آغاز شده بود.
شرایط برای بازگشت کامل و آسان بایدن به برجام فراهم نیست
تندروهای آمریکایی شرایط را برای بازگشت کامل، آسان و بی‌قید و شرط واشنگتن به برجام فراهم نکرده‌اند و حتی برخی از دموکرات‌ها نیاز علاقه‌ای برای بازگشت به همین برجام را هم ندارند و می‌خواهند برجام در قالب یک توافق بزرگ‌تر - که شامل مسائل حقوق‌بشری، مسایل منطقه‌ای، برنامه موشکی و موضوع تروریسم می‌شود - باشد.
این کارشناس ارشد مسائل اروپا با بیان اینکه خواسته آمریکا و اروپا آن بود که با وجود خروج واشنگتن از برجام و ناتوانی اروپا در عمل به تعهداتش، ایران همچنان به تعهداتش به صورت کامل عمل کند، تصریح کرد: ریاست جمهوری ترامپ شوک بد و سهمگینی برای برجام و اروپا بود. در اروپا کسی در مقام نظر از کار ترامپ در خروج آمریکا از توافق هسته‌ای حمایت جدی نکرد، ولی در عمل، مجبور به پیروی از خواسته آمریکا شدند.
تفرشی ادامه داد: در بسیاری از جلساتی که نمایندگان، مقامات و اندیشمندان کشورهای اروپایی حضور داشتند، من در آنها تنفر از ترامپ و سیاست خارجی دولت او را مشاهده می‌کردم ولی آنها مجبور به تمکین از خواسته آمریکا بودند، چراکه پول و زور و نفوذ ایالات متحده و لابی‌های حامی آن فشار سنگینی را ایجاد می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه بایدن در شرایط کنونی با لابی‌های قدرتمند اسرائیل، عربستان و امارات روبه‌رو است، خاطرنشان کرد: تندروهای آمریکایی شرایط را برای بازگشت کامل، آسان و بی‌قید و شرط واشنگتن به برجام فراهم نکرده‌اند و حتی برخی از دموکرات‌ها نیاز علاقه‌ای برای بازگشت به همین برجام را هم ندارند و می‌خواهند برجام در قالب یک توافق بزرگ‌تر - که شامل مسائل حقوق‌بشری، مسائل منطقه‌ای، برنامه موشکی و موضوع تروریسم می‌شود - باشد.
بایدن می‌خواهد از اوباما و بایدن یک گام جلوتر برود
به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، بخشی از این مسئله به خاطر نفوذ و قدرت لابی‌ها و تندروهای ضد ایرانی است که به دنبال تغییر رژیم در ایران و یا به زانو درآوردن جمهوری اسلامی هستند. البته بخشی هم به منویات بایدن بازمی‌گردد که می‌خواهد یک گام جلوتر رفته و به چیزی برسد که ترامپ و اوباما موفق به کسب آن نشدند.
تفرشی با اشاره به مناسبات ایالات متحده با متحدین خاورمیانه‌ای‌اش ابراز داشت: ضمن علاقه بایدن و تیم او به بازگشت به برجام یا نسخه به‌روز شده آن، از طرف دیگر، بایدن نمی‌خواهد متحدان منطقه‌ای آمریکا را برنجاند و نمی‌تواند نسبت به روابط راهبردی با آنها - به خصوص اسراییل، سعودی و امارات - بی‌تفاوت باشد و از آنها چشم‌پوشی کند چراکه روابط آمریکا با آنها بسیار غنی و قوی است.
وی با بیان اینکه اروپا و آمریکا به دنبال آن هستند با توجه به تغییر شرایط و امکان بازگشت به برجام، با رجزخوانی امتیازات بیشتری از ایران بگیرند، عنوان کرد: ایران در دوران سیاست فشار حداکثری که از سوی دولت ترامپ دنبال می‌شد، صدمه جدی دیده اما از پای درنیامده است. با این حال، ایران هم نمی‌تواند شرایط و فشارهای ایجاد شده و موقعیت جدید را نادیده بگیرد. به همین خاطر، دو طرف فعلا در حال رجزخوانی و شعار دادن هستند در حالی که می‌دانند راهکار نهایی و راهبردی مذاکره است.
یاران و متحدان ترامپ به‌دنبال به پا کردن آتش در منطقه علیه ایران هستند
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل با بیان اینکه تندروها به شدت مخالف آغاز مذاکرات، ادامه برجام یا هر توافق جدیدی هستند، یادآور شد: چه تندروهای داخلی و چه تندروهای خارجی هر نوع توافق را به ضرر خود و در تضاد با منافع‌شان می‌بینند. البته در خارج از ایران، این تعبیر هم وجود دارد که هر نوع مماشات با تهران، موجب بازگشت ایران به چرخه اقتصادی با دنیا و افزایش نفوذ ایران در منطقه می‌شود.
تفرشی افزود: در این میان باید توجه داشت که برخی از یاران و متحدان ترامپ تمایل دارند که حتی در همین بیست روز باقی مانده از عمر دولت کنونی آمریکا، آتشی در منطقه و علیه ایران به پا کنند که امکان حل و فصل مناقشه مسدود شود. به گمان من، این خطر چندان جدی نیست، ولی ایران حتما باید چنین خطری را جدی بگیرد.
وی درباره بهترین نوع بازگشت آمریکا به برجام نیز بیان کرد: ایده‌آل ایران بازگشت سریع و بی قید و شرط آمریکا به برجام، برداشته شدن تحریم‌ها رفع محدودیت‌های اقتصادی و سیاسی است. این کار هم شدنی و هم نشدنی است. شدنی است چون اگر رئیس‌جمهور بخواهد، این کار را می‌تواند انجام دهد ولی در مجلس سنا راه برای رئیس‌جمهور چندان هموار نیست و آنقدر در دوران ترامپ سنگ‌اندازی قانونی و فراقانونی شده که بازگشت به عقب ممکن نیست.
اقدام گام به گام بهترین راه بازگشت به برجام است
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارحی با تاکید بر اینکه علیرغم همه سنگ‌اندازی‌ها و بدعهدی‌هایی که نسبت به برجام انجام شد، این توافق دستاوردهای سیاسی و اقتصادی زیادی برای ایران داشته است، گفت: به دنیا و حتی گروه‌ها و دولت‌های بدگمان به ایران ثابت شد که اگر ایران توافقی انجام دهد، به آن وفادار خواهد بود و این، طرف مقابل است که عهدشکنی می‌کند. این در تضاد با آن انگاره‌ای بود که کشورهای غربی تا پیش از برجام درباره ایران ترویج می‌کردند.
بهترین راهکار حفظ برجام، اقدام گام به گام است. اگر ایران نتیجه عمل خود را ببیند، ضریب اطمینان نیز بیشتر می‌شود و در این صورت است که می‌توان به توافقات بعدی هم فکر کرد و به آن رسید اما اگر کامل امتیاز داده ولی امتیاز نسیه گرفته شود، توافق به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
تفرشی با بیان اینکه تمام تلاش ایران باید حفظ برجام و رفع تحریم‌ها باشد، اظهار داشت: بهترین راهکاری که به نظر من می‌رسد، اقدام گام به گام است. اگر ایران نتیجه عمل خود را ببیند، ضریب اطمینان نیز بیشتر می‌شود و در این صورت است که می‌توان به توافقات بعدی هم فکر کرد و به آن رسید اما اگر کامل امتیاز داده ولی امتیاز نسیه گرفته شود، توافق به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
وی اضافه کرد: در زمان انعقاد برجام نیز دیدیم که اسرائیل و عربستان و نومحافظه‌کاران اروپایی و آمریکایی مدعی برنده بودن ایران و شکست آمریکا بودند. البته خلاف آن را هم منتقدان دولت در ایران می‌گفتند. راه درست، اقدم گام به گام و متقابل است. در غیر این صورت، دو طرف ادعای شکست و طلب خسارت می‌کنند.
فشار حداکثری عزم ایران را برای مقاومت قوی‌تر می‌کند
این کارشناس ارشد مسائل اروپا در پاسخ به این سوال که چه تضمینی وجود دارد که با یک توافق جدید یا بازگشت به برجام، آمریکا مجددا بدعهدی نکند، تصریح کرد: این خطر و تهدیدی است که همیشه وجود داشته و دارد. نمی‌توان تضمین کرد که با تغییر دولت‌ها شرایط ثابت باقی می‌ماند. با این حال، همراهی احتمالی کنگره با دولت بایدن و یا همگامی اتحادیه اروپا بسیار مهم است.
تفرشی با بیان اینکه اکنون اتحادیه اروپا شرایط جدیدی را برای ایران مطرح می‌کند، خاطرنشان کرد: حتی به نظر می‌رسد در رویکرد خود نسبت به ایران سختگیرتر شده، ولی نه تنها اروپای متحد، که حتی بریتانیای خارج شده از اتحادیه اروپا هم برخلاف رجزخوانی و خط و نشان کشیدن‌شان برای ایران، در عمل باور کرده‌اند که اعمال سیاست‌هایی همانند به اصطلاح فشار حداکثری ترامپ و شرکا، صرفا ایران را آزار داده و خسارت ایجاد کرده ولی تغییر مهمی در رویکرد و روش ایران ایجاد نکرده و برعکس، عزم ایران را برای مقاومت بیشتر در برابر ایران‌هراسان و ایران‌ستیزان جهان قوی‌تر می‌کند.
به گفته این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی، سیاست فشار حداکثری، بازی دو سر باخت بسیار پرهزینه‌ای برای همه و به خصوص ایران بود، ولی رویاهای ترامپ، متحدان و دست‌نشاندگان فارسی‌زبانش در مورد ایران را به کابوس تبدیل کرده است.
تجربه نشان داده هرگاه به موقع مذاکره کرده‌ایم، برده‌ایم ولی اگر به موقع مذاکره نشود، سوژه مذاکره می‌شویم، ضرر می‌کنیم و در موقعیتی ناخواسته و ناگزیر، مذاکره به ما تحمیل شده است.
تفرشی با تاکید بر اینکه اگر هرگونه توافقی رخ دهد، باید دستاوردهای آن برای دو طرف و به خصوص ایران ملموس باشد، ابراز داشت: هیچ چیزی مهم‌تر از منافع و امنیت ملی ایران نیست. مهم این است که به موقع مذاکره کرد و امتیاز گرفت. تجربه نشان داده هرگاه به موقع مذاکره کرده‌ایم، برده‌ایم ولی اگر به موقع مذاکره نشود، سوژه مذاکره می‌شویم، ضرر می‌کنیم و در موقعیتی ناخواسته و ناگزیر، مذاکره به ما تحمیل شده است.
وی با بیان اینکه روی کار آمدن دولت بایدن فرصت خوبی برای مذاکره است، عنوان کرد: هرچه زمان بیشتر بگذرد، فعالیت لابی‌های ضد ایرانی فعال در آمریکا و اروپا هم علیه تهران بیشتر می‌شود و به مرور زمان، ممکن است بتوانند جلوی هر توافق با ایران را بگیرد.
این کارشناس ارشد مسائل اروپا ادامه داد: البته باید این نکته را هم مدنظر گرفت که زمین مذاکره، فقط میدان امتیاز گرفتن نیست بلکه میدان امتیاز دادن هم است. در واقع، مذاکره میدان بده بستان است. مهم این است که درست، به موقع و در چارچوب منافع ملی مذاکره کرد.
نظر شما