کالبدشکافی فرهنگ عفاف در «باحجاب‌ها زیباترند»

امروز هفدهم دی مصادف با روزی است که رضاشاه در سال ۱۳۱۴ قانونی را تصویب کرد که به موجب آن زنان و دختران ایرانی اجازه استفاده از چادر، روبنده و روسری را نداشتند. این قانون اوج سیاست‌های رضاخان را در زمینه تغییر لباس نشان داد که از سال ۱۳۰۷ آغاز شده بود. البته این سیاست‌ها واکنش‌هایی از جمله قیام مسجد گوهرشاد را در پی داشت و در نهایت با درخواست علما، این قانون در سال ۱۳۲۳ در دوره حکومت محمدرضا پهلوی لغو شد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی روز ۲۱ تیر ماه مصادف با سالروز حمله رضاخان به مسجد گوهرشاد و کشتار صدها تن از مردم بی گناه مشهد، به نام روز عفاف و حجاب نامگذاری شد و در سال های اخیر از ۱۹ تا ۲۵ تیر ماه به عنوان هفته عفاف و حجاب نامیده شده است. 

در ۱۳ دی ماه سال ۸۴ نیز قانون گسترش راهکارهای اجرایی عفاف و حجاب به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و ۲۴ نهاد و وزارتخانه موظف به ارائه گزارش در حوزه حجاب و عفاف شدند و حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تیر ماه سال گذشته از بازنگری در سند ملی حجاب و عفاف خبر داد و گفت: این شورا در گذشته سه مصوبه در مورد موضوع حجاب و عفاف داشت و سند ملی هم مصوبات قبلی را یکپارچه کرد.
وی به موارد بازنگری این سند اشاره کرد و گفت: در این سند بخش چهارمی وجود دارد که نگاشت نهادی و وظایف ۳۴ دستگاه را نسبت به صیانت از ارزش‌های فرهنگی در حجاب و عفاف تعیین می‌کند و نگاه به موضوع حجاب و عفاف، همه جانبه نگری است.
به گفته عاملی، در سند ملی حجاب و عفاف، ریشه یابی های عفاف و حجاب همچنین جنبه‌های معرفتی، ارزشی، انگیزشی و انگیختی مرتبط با این موضوع مورد توجه قرار گرفته و الزامات اجرایی هم پیگیری شده است.

بسیاری از کارشناسان معتقدند اجرای قانون عفاف و حجاب نیازمند عزم ملی است و برخی نیز بر جنبه های فرهنگی و آموزشی حجاب تاکید دارند. حجت الاسلام شهاب مرادی معتقد است همه آموخته ها از جمله عفاف باید از زمان مدرسه در انسان نهادینه شود و باید بپذیریم آموزش، فقط کار معلم نیست بلکه یک مغازه دار هم می تواند این مسئولیت را عهده دار شود.

یکی از کسانی که بر کار فرهنگی در زمینه عفاف و حجاب تاکید دارد، جعفر سید نویسنده و شاعر است که در این زمینه به خبرنگار معارف ایرنا گفت: در سالیان پیش مقالاتی درباره حجاب نوشته بودم ولی در سال های اخیر احساس کردم، نحوه برخورد با بدحجابی یک برخورد فرهنگی نیست. ممکن است در یک کشور اروپایی خانم هایی باشند که پوشش خاص خود را داشته باشند ولی هیچ تعارضی باحکومت خود نداشته باشند یا آنان که حجاب دارند با توجه به خصلت های خود چنین پوششی را انتخاب می کنند با این حال در کشور وضعیت به گونه ای است که از این مساله بهره برداری سیاسی می کنند و یک دختر به نشانه اعتراض بر بالای یک سکوی برق قرار می گیرد و به نوعی شعارپردازی می کند.

وی افزود: به همین دلیل در این زمینه چندین مقاله و مطلب جدید با محور برخورد ادبی فرهنگی نوشتم. البته من در پی تبیین فلسفه حجاب نیستم و قصد امر به معروف ندارم و فقط خواستم آن چیزی را به تصویر بکشیم که در ادبیات و هنر نسبت به عفاف و حجاب وجود دارد.

مدیر انتشارات آشنایی اضافه کرد: حجاب یک شکل ظاهری و یک جنبه باطنی دارد و من تلاش کردم به جنبه های باطنی حجاب بپردازم و تعریف دوباره ای از حجاب داشته باشم.

وی افزود: عنوان مقالات منتشر شده در این کتاب شامل حاشیه های حجاب و بد حجابی، عوامل تغییر فرهنگ حجاب، رابطه حجاب با هنر و زیبایی، رابطه فقر و حجاب، شان زن به عنوان مادر، زن و شوهر، رفتار با زن از نگاه خواجه نصیر طوسی، نقش دانشجویان در مواجهه با تهاجم فرهنگی، حجاب در آموزش و پرورش، حکایت اسکندر مقدونی در مواجهه با زنان بی حجاب است.

نویسنده جلوه های ادبی در غزلیات فروغی بسطامی ادامه داد: از اوایل انقلاب بحث حجاب مطرح بود و بسیاری از اندیشمندان درباره حجاب از منظر دین و فلسفه حجاب صحبت می کردند ولی من با ادبیات در این زمینه به نوشتن مقالاتی پرداخته ام.

وی با اشاره به سابقه تاریخی موضوع حجاب افزود: در قرن های اول اسلام در عراق یک شاعر به نام مسکین دارمی زندگی می کرد که به درخواست یک پارچه فروش که چادرها و مقنعه های مشکی را نتوانسته بود بفروشد، سه بیت سرود و این شعر باعث شد تا مقنعه ها و چادرها به فروش برسد.

سید افزود: هرچند دارمی گفتن شعر را کنار گذاشته بود ولی درباره چادر و حجاب اینگونه سرود که «به آن زیبای بانمکی که مقنعه سیاه بر سر کرده بگو که با این زاهد اهل عبادت (شاعر) چه کرده ای. او لباسش را برای نماز جمع و جور کرده بود تا این که آمدی.» بنابر این دارمی کسی را که مقعنه بر سر کرده، به زیباتر بودن توصیف نموده و گفته که زن با این لباس و حجاب زیباتر است.

وی افزود: من می خواهم با این تمثیل و ماجرا، تاثیر مفید شعر و کار فرهنگی را به دست اندرکاران فرهنگ و مدیران کشور نشان بدهم و بگویم که مشکل بدحجابی و بی حجابی یک شبه صورت نگرفته که بخواهیم با بگیر و ببند آن را درست کنیم. این پدیده معلول عوامل بسیاری است که ناخواسته جامعه را به این سو کشانده است و مقصران اصلی، خود ما اداره کنندگان فرهنگ و اقتصاد و سیاست هستیم.

سید اضافه کرد: بنده نیز اعتقاد دارم با حجاب ها زیباتر هستند. یعنی در ذات آنها این زیبایی وجود دارد. برخی افراد برای تبلیغات انتخاباتی یا گذاشتن تصویری در فضای مجازی با لباس های شیک و مناظر خوب چندین عکس می گیرند تا بتوانند از چند عکس استفاده کنند ولی وقتی می بینیم عکس های خوبی نیست در حالی که بهترین عکس با بهترین امکانات گرفته شده است.

این نویسنده اضافه کرد: نگاه به چنین عکس هایی درون آنان را افشا می کند و سخنگوی کشورِ وجود آنهاست. نگاه آنها می گوید که صاحب عکس یک انسان شرور یا متقلب یا مهربان است. کسی که دلی پاک داشته باشد با هر لباس و در هر زمانی و کنار هر منظره ای حتی در کنار خرابه ها عکس خوبی از خود به یادگار می گذارد و اصطلاحا به آن فتوژنیک می گویند. یعنی این شخص ریا، تقلب و تزویر ندارد. البته ظاهر هم باید مناسب باشد.

وی فرهنگسازی برای حجاب را نیازمند رفتار فرهنگی دانست و گفت: برخی می گویند هر نوع رفتاری مربوط به خود انسان است در حالی که باید توجه کرد گاهی یک جنبه شخصی و چهره شخص مطرح می شود ولی در موارد بسیاری جنبه اجتماعی را نیز باید درنظر گرفت. مثلا چرا وقتی می گوییم کسی که سیر می خورد، بوی او نباید دیگران را آزار دهد. بنابر این اگر قرار باشد هر کس بخواهد خواسته های خودش را اجرا کند حقوق جامعه ضایع می شود و این تصور نادرست است که خودمان می خواهیم برای خودمان تصمیم بگیریم.

سید اظهار کرد: معمولا زنانی در آرایش اغراق می کنند که احساسشان این است که خود واقعی خود را قبول ندارند. جاذبه های کاذب باعث می شود جاذبه های باطنی فراموش شود. در گذشته به زیبایی های باطنی نیز توجه می شد ولی امروزه می بینیم که به رغم صدها قلم آرایش آمار طلاق رو به فزونی است. البته نمی خواهم بگویم حجاب در چادر منحصر می شود. به همین دلیل در طرح جلد کتابم دو تصویر منتشر شده است. یک تصویر از خانم چادری و تصویری دیگر از خانمی با کلاه منتشر شده تا بگویم با جزم اندیشی به این مساله نپرداختم.

نویسنده کتاب قناعت و مناعت در ادب فارسی با اشاره به داستانی از کتاب شرفنامه نظامی گنجوی گفت: حکایتی از اسکندر مقدونی اینگونه نقل شده که وقتی برای حمله به روس ها می فهمد شورش هایی صورت گرفته سپاهیانش را به منطقه قپچاق در جنوب روسیه که امروزه بلاروس نامیده می شود، اعزام می کند ولی می بیند که زنان و دختران آن منطقه با سر و ساق برهنه در رفت و آمد هستند.

وی افزود: در چنین وضعیتی اسکندر از جانب سربازانش احساس خطر می کند و اگرچه می توانست با زنان آن منطقه برخورد شدیدی کند ولی سران بلاروس را به میهمانی دعوت می کند و در پایان مراسم از آنان می خواهد تا سر و پای زنان را بپوشانند و سران بلاروس می گویند تو شاه هستی و هرچه بگویی اطاعت می کنیم ولی رسم زندگی ما اینگونه نیست و بهتر است سربازان اسکندر چشمان خود را بپوشانند.

نویسنده کتاب مادرانه ها اضافه کرد: اسکندر با فرزانگان زمان خود صحبت می کند و یکی از آنان با گرفتن سکه هایی سنگ های بسیاری فراهم می کند و مجسمه ای بزرگ از یک عروس می سازد و با سنگ مرمر سفید چادر بسیار زیبایی بر سر آن عروس می کند.

وی ادامه داد: نظامی نقل می کند وقتی این مجسمه را در میدان اصلی شهر قپچاق نصب کردند، زنان و دختران از دیدن آن مجسه زیبا شرم می کردند که و این نگاه نشان می دهد که برخورد فرهنگی در این زمینه موثر است.

سید افزود: در شاهنامه فردوسی نیز که فکر می کنیم فقط حماسه و رزم است، نگاه فرهنگی وجود دارد و من در کتاب قناعت و مناعت به مصادیق نگاه فرهنگی در اشعار شاعران مختلف اشاره کرده ام.

کتاب باحجاب ها زیباترند در ۲۰۰ صفحه با شمارگان هزار نسخه از سوی انتشارات آشنایی به قیمت ۲۸ هزار تومان منتشر شده است.