هم‌اندیشی، تنوع دینی و گفت‌وگوی ادیان، عامل ایجاد صلح در جهان

به گزارش ایرنا، در نشستی حضوری و مجازی که به ابتکار رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان به مناسبت آغاز سال نو مسیحی و میلاد حضرت مسیح( ع) و با عنوان «هم اندیشی اخوت و حمایت از تنوع دینی در مشرق» برگزار شد، جمعی از دانشمندان، نخبگان، علما و فرهیختگان با گرایش‌های مختلف دینی و مذهبی شرکت کردند.

شرکت کنندگان در این نشست که با همکاری مرکز هم اندیشی «الربوه»، مرکز گفت وگو و توسعه نشست ادیان و فرهنگ‌ها و انجمن تحولات در پایتخت لبنان برگزار شد، با تاکید بر اینکه « گفت وگو دعوتی است الهی برای مردم و ضرورتی برای هم‌زیست سالم میان انسان‌ها است»، خواستار ادامه گفت وگوها و تقویت فرهنگ تنوع‌گرایی و مقابله با مروجان خشونت، تکفیر و نفرت شدند.

طایفه‌گری سیاسی طمع دشمنان برای نفوذ را افزایش داده است

حجت‌الاسلام و المسلمین «حسین شحاده» از علمای مسلمان در این نشست گفت که در مقابل تمام شبکه‌های ماهواره‌ای که برای ایجاد فتنه فعالیت می‌کنند، هیچ شبکه‌ای را برای ایجاد گفت وگو میان ادیان و مذاهب مشاهده نمی‌کنیم، اما مشکل از اختلافات میان ادیان نیست، بلکه مشکل از سیاست‌های نظام‌های فاسد و مستبدی است که دست به ایجاد فتنه و شر می‌کنند.

وی افزود: باید ببینیم از کدام رخنه‌ها توانسته‌اند وارد شوند و تروریسم و تجزیه را میان امت ما ایجاد کنند. آنها نفرت را میان ما رواج داده‌اند تا تندروی و نژادپرستی و کینه‌توزی را رواج دهند.

شیخ شحاده همچنین با تأکید براین که بحران معرفت دینی و اوهام‌پردازی باعث شد تا فتنه میان ما ایجاد شود، گفت که نظام اجتماعی و سیاسی از هم گسیخته شده و نتیجه‌اش طایفه‌گری سیاسی شده و همین امر طمع دشمنان را نسبت به نفوذ در میان امت ما افزایش داده است.

وی به نحوه حمایت از تنوع دینی و مذهبی در مشرق اشاره کرد و افزود: ما بدون پذیرش آزادی طرف مقابل و دادن حق اختیار به دیگران در حق انتخاب دین نمی‌توانیم از تنوع‌گرایی حمایت کنیم و جز با تقویت نظام‌های مختلف برای جلوگیری از طمع‌ورزی دشمنان چنین کاری رخ نخواهد داد. لذا امتی که نتواند از سرزمین، منافع و ثروت‌های خود حمایت کند، از تنوع نیز نخواهد توانست حمایت کند.

جایگاه مسیحیان در ایران

«عباس خامه یار» رایزن فرهنگی ایران در لبنان نیز در این نشست با اشاره به تنوع دینی در مشرق گفت: اسلام تکمیل کننده مسیحیت بوده و در تعارض با آن نیست. مسیحیان ایران با سابقه چند صد ساله در کشور ما، دارای تمام حقوق شهروندی مساوی با دیگر هموطنان خود بوده و از احترام برخوردار هستند. امام خمینی(ره) از همان آغاز پیروزی انقلاب اسلامی و در «نوفل لوشاتو» در پاسخ به پرسشی درباره سرنوشت مسیحیان ایران گفت: آنها آزادند و مانند دیگر ایرانیان با عدالت کامل با آنها رفتار خواهد شد.

وی افزود: بیش از پنجاه کلیسا در تهران و سیصد کلیسا در دیگر نقاط ایران وجود دارد و مسیحیان به طور آزاد مراسم دینی خود را برپا می‌کنند. تمام مدارس مسیحیان که بسیاری از آنها در دوران شاه معدوم تعطیل شده بود، پس از پیروزی انقلاب بازگشایی شدند. و باید گفت مسیحیان در تمام فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و هنری و ورزشی حضوری فعال دارند. از حضور در مجلس شورای اسلامی گرفته تا حضور در میادین ورزشی و عرصه‌های فرهنگی و هنری کشور.

 خامه‌یار سپس با اشاره به آمار شهدای مسیحی در هشت سال دفاع مقدس که دوشادوش برادران مسلمان خود از مرزهای ایران دفاع کردند، به موادی از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که از حقوق اقلیت‌های دینی دفاع و حمایت می‌کند، اشاره نموده و به مسئله تنوع دینی به عنوان یک قدرت مهم و اساسی در همزیستی پرداخت.

وی تصریح کرد: در روند پیشرفت معرفتی کشور نمی‌توان از وجود تنوع دینی و همزیستی میان ادیان و مذاهب بی‌نیاز باشیم و ما چندین دهه از این امر دفاع کردیم و من در روزهای اخیر با تمام بزرگان مسیحیت در لبنان ملاقات‌هایی داشتم و با تمام قدرت از وجود همزیستی دفاع کرده‌ایم و هزینه آن را نیز پرداخت کردیم.

رایزن فرهنگی ایران همچنین به نقش شهید سردار سپهبد «حاج قاسم سلیمانی» در دفاع از امنیت مناطق مختلف اشغال شده، توسط «داعش» و آزادسازی آن اعم از مسلمان نشین و مسیحی نشین اشاره نموده و گفت: شهید سلیمانی هرجا که تروریسم حضور می‌یافت، حاضر می‌شد تا مانع اشغال آن مناطق توسط تروریست‌ها شود و برای او تفاوتی میان مسیحی و مسلمان وجود نداشت.

خامه یار خاطرنشان کرد: وجود همزیستی دینی یک ضرورت اجتماعی بوده که ما پای بند به آن هستیم و بی‌تعارف هزینه سنگینی را به خاطر آن پرداخت کرده‌ایم. دفاع مقدس بهترین شاهد و گواه بر این همزیستی و تنوع می‌باشد.

«کمال بکاسینی» مدیر مرکز هم اندیشی "الربوه" هم با اشاره به نیاز کنونی جامعه به نشست و گفت وگو، گفت: ما باید همزیستی، وحدت ملی، آشتی و زندگی مشترک را احیا کنیم. ما ملتی واحد با آینده‌ای مشترک هستیم که باید در کنار یکدیگر بنشینیم و با توکل بر خداوند، ارتباط مشترک، جهت داشتن زندگی مشترک داشته باشیم.

وی گفت: باید از تنوع دینی محافظت کنیم. مفاهیم مشترک را کنار هم بگذاریم و در کنار یکدیگر قرار بگیریم، چرا که منطقه ما در شرایط سختی قرار دارد. آینده ما یکسان است لذا از تنوع، آزادی و حضورمان در کنار یکدیگر باید حمایت کنیم.

 در ادامه نشست، سراسقف «جورج صلیبا» دبیر کل هم اندیشی نشست ادیان، گفت: از برگزار کنندگان این نشست تشکر می‌کنم. نشستی ویژه است. از ویژگی های انسان نشستن در کنار یکدیگر و گفت وگو است و همین گفت وگوها است که ارزشها و اصول را نمایان می‌سازد.

وی سپس به بیان خاطره حضور خود در ایران پرداخت و افزود: در دیدار از ایران، کشوری که مسلمان و شیعه است، باید بگویم که پس از برپایی انقلاب اسلامی توسط امام خمینی (ره) در ایران بسیاری از مسیحیان درباره سرنوشت خود، نگران بودند و بسیاری نیز به کشورهای دیگر مهاجرت کردند، اما پس از گذشت چند سال از پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه مسیحیان نسبت به سیاست جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد و مشاهده کردند که سیاست ایران با سیاست دوران شاه معدوم به طور کامل نسبت به مسیحیان متفاوت بوده و بسیار شرایط برای آنها بهتر شده است. لذا بسیاری از مسیحیان به بستگان خود توصیه کردند که به کشورشان بازگردند.

سراسقف صلیبا در پایان به خاطره دیدار خود با امام خمینی (ره) و آیت الله «سید علی خامنه ای» رهبر معظم انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: در ملاقاتم با امام خمینی (ره) و پس از ایشان امام خامنه ای و دیگر مسئولان، تعامل آنها را کاملا انسانی و با احترام دیدم و امیدوارم بسیاری از کشورهای عربی از این رفتار خوب جمهوری اسلامی ایران با مسیحیان و اقلیت‌ها الگو بگیرند و امیدوارم این گونه نشست‌ها ادامه یابد.

 سپس «شیخ زیاد الصاحب»، عضو «شورای شرعی اسلامی»، ضمن تشکر از برگزار کنندگان نشست، با اشاره به آیاتی از قرآن کریم در خصوص ایمان به تمام انبیا و رسالت‌های آسمانی گفت: هدف تمام رسالت های آسمانی سعادتمند کردن انسان ها بدون توجه به گرایش ها و طوایف آنها بوده است و مسیحیت و اسلام به خدای واحد، قیامت و عمل صالح جهت دست‌یابی به بهشت ایمان دارند.

وی افزود: خداوند در قرآن کریم به مسیحی ها اشاره نموده و آنها را نزدیک‌ترین پیروان ادیان آسمانی به مسلمانان معرفی نموده است؛ اسلام مدافع حضرت عیسی و رسالتش مانند دیگر پیامبران بوده و ناقض آنها نیست، بلکه از پیروان تورات و انجیل خواسته که به آموزه های دینی خود عمل کنند.

وی در پایان گفت: خداوند از همه می‌خواهد که با تمام وجود به دین آسمانی خود عمل کنند و اسلام  رسالت های آسمانی را تکمیل کننده یکدیگر معرفی کرده است، لذا اگر به مسیح ایمان داشته باشی و به اسلام گرویدی به این معنا نیست که دست از ایمان به مسیح برداری بلکه کامل کننده آن خواهد بود.

در ادامه دکتر «سامی ابو المُنی» رئیس «جمعیت عرفان توحیدی دروزی ها»، ضمن تشکر از رایزنی فرهنگی ایران به دلیل برگزاری این نشست در چنین شرایط سختی گفت: ما بر حمایت از تنوع دینی در مشرق تأکید می کنیم، چرا که همگی در یک کشتی که همان کشتی انسانیت است، سوار هستیم، لذا باید مراقب یکدیگر باشیم تا به ساحل نجات برسیم.

وی افزود: ما در پی نقاط مشترک هستیم. برادری دینی فراتر از هر اخوت دیگری است و باید به همان سخن امیرمؤمنان امام علی (ع) اشاره کنم و بر آن تأکید کنم که انسان ها یا همانند یکدیگر از نظر خلقت هستند و یا برادر دینی با یکدیگر هستند. برادری در مراتب مختلف قرار دارد، چه از نظر برادری نَسَبی و چه از نظر معنوی یا مذهبی و یا ...باشد. برادر دینی در عمل و کار و توجه به اهداف مختلف است که باید در مقابله با چالش ها ایجاد می شود.

ابو المنی در ادامه گفت: تنوع دینی در سرزمین ما باید با نگاه مثبت مورد توجه قرار گیرد، از نظر اعتقادی، اجتماعی و تمدنی باید مورد توجه قرار گیرد. و باید از یکدیگر محافظت کنیم و این همان جوهره برادری است.

وی افزود: از اخوت باید بدون هرگونه تعصب دفاع کرد، همان گونه که «شیخ الازهر» و پاپ چنین کردند. باید نگاهی انسانی داشته باشیم و همزمان مراقب دشمنان و تروریسم باشیم، تا ما را مورد تهدید قرار ندهند.

سپس «حسن قبلان» عضو دفتر سیاسی «جنبش امل»، با اشاره به احترام «امام موسی صدر» به تنوع گرایی در لبنان گفت: در حال حاضر این تنوع در کشورمان مورد تعرض قرار گرفته است و ما شاهد دعوت به تقسیم در میان این امت هستیم. به نظرم لبنان یک بوته آزمایش برای تنوع گرایی و الگویی برای همزیستی ادیان است. ما مورد هدف دشمنان داخلی و خارجی قرار گرفته ایم تا این الگوی همزیستی را از بین ببرند.

وی افزود: ما باید از این همزیستی محافظت کنیم، تمام ایدئولوژی ها از بین رفته‌اند، جز ایدئولوژی همزیستی که باید مورد توجه قرار گیرد. ما مسئولیت همزیستی اسلام و مسیحیت را بر عهده داریم و باید مراقب مسیحیان فلسطین که مورد تعرض قرار گرفته اند نیز باشیم و از آنها حمایت کنیم.

قبلان اضافه کرد: ضمن تقویت رابطه میان یکدیگر باید گفت که احترام به اختلاف عقیده و تنوع دینی از وظایف ما بوده و امری ضروری است و نقش امام موسی صدر را در این امر نباید فراموش کرد.

 سپس دکتر «ناجی نعمان» ادیب و پژوهشگر، به واقعیت تنوع گرایی از نگاه پژوهشگران و محققین اشاره نموده و با اشاره به تاریخچه تنوع دینی در لبنان گفت: تنوع گرایی مانند دانه های رنگی یک کاشی بوده که آن دانه ها همان ادیان اعتقادات می‌باشد. تعداد مسیحیان سرزمین شام در دوران خلافت «عمربن عبدالعزیز» بیشتر از تعداد مسلمانان بود و در دوران «ناپلئون» تعداد مسلمانان و مسیحیان در این سرزمین یکسان بود. خارجی ها که در دوران حکومت عثمانی ها وارد مشرق شدند، با فتنه انگیزی باعث ایجاد منازعات مذهبی و دینی شدند و یکپارچگی مسلمانان را به از هم گسیختگی میان یکدیگر کشاندند.

وی افزود: استعمار فرانسه با طراحی نقشه تقسیم طایفه ای در مناصب سیاسی، این اختلاف را دامن زد و پس از خروج استعمار نیز مشکل سیاسی طوایف حل نشد.

دکتر نعمان گفت: تنها راه واقعی برای حل مسئله اختلاف طایفه ای، ایجاد دولت مدنی و دمکراسی است. آزادی باید بر اساس قانون و نه بر اساس طایفه باشد و عدالت نیز توسعه یابد. سیاستمداران این امر به عنوان ابزاری برای ایجاد تفرقه استفاده می کنند تا به منافع خود برسند.

سخنران بعدی خانم «عُلا صقر» کارشناس مسیحی مسائل اجتماعی، بود، وی داشتن عقیده را تنها برای اخوّت کافی ندانسته و عمل به این عقیده را برای رسیدن به این هدف ضروری دانست و گفت: انسان‌ها برادر یکدیگرند و این برادری است که همزیستی مشترک ایجاد می‌کند. همین برادری است که در برابر نژادپرستی، جهالت و عوامل ایجاد تفرقه قرار می‌گیرد و محبت است که باعث ایجاد نزدیکی و مانع تفرقه می‌شود.

وی افزود: وجود مسیحیت و اسلام هر دو ضروری است و باید همواره کنار یکدیگر باشند و نیاز به یکدیگر دارند.

خانم سقر اضافه کرد: لبنان همچنان کشور همزیستی میان اسلام و مسیحیت خواهد ماند. در شرایط کنونی ضرورت تربیت انسان‌ها بر اساس ارزشها و احترام به یکدیگر احساس می‌شود و باید در شیوه های آموزش به مسئله جلوگیری از طایفه‌گری و رسیدن به برادری و اخوت توجه شود.

 سپس حجت الاسلام «محمد حسین الحاج» رئیس «مجمع فرهنگی جعفری» با اشاره به این نکته که بیشتر نشست هایی که جهت گفت وگو میان ادیان برگزار می‌شود، در چارچوب های سیاسی برگزار شده، گفت: باید اداره گفت وگوهای دینی را از سیاستمداران بگیریم، چرا که در بیشتر این گفت وگوها، میزبانان همسو با طرف های سیاسی شرکت کننده حاضر می‌شوند و از کسانی که مخالف سیاسی یا اداره کنندگان هستند، دعوت به عمل نمی‌آید.

وی پیشنهاد داد تا گروهی غیر سیاسی جهت مدیریت اختلافات دینی تشکیل گردد، تا نقاط مشترک میان طرفداران ادیان را شناسایی کنند و بر آنها تأکید نمایند.

وی اضافه کرد: یکی از مهم‌ترین مشکلات بر سر راه ایجاد اخوت دینی، سیطره سیاستمداران بر مؤسسات گفت وگوی دینی است و تا آنها این مؤسسات را در اختیار داشته باشند نمی‌توانیم به نتیجه مطلوب برسیم. پیشنهاد می‌کنم رایزن فرهنگی تمام شخصیت های دینی مخالف را نیز دور هم جمع کند تا نشان دهد در این مسئله مشکل سیاسی نداریم.

 دکتر «حبیب افرام» رئیس «انجمن سریانی‌ها» سخنران بعدی این نشست بود. وی گفت: در حال حاضر ما به جایی رسیده‌ایم که کسی به مسئله اخوت توجه نمی‌کند. برادری ما در حال حاضر مانند برادری «هابیل و قابیل» است و سیاست در دین آن را فرا گرفته است.

وی افزود: برادری ما باید حول محور انسانیت و انسان و همراه با معنویت و ارتباط با خداوند باشد و ارتباطی با دین افراد نداشته باشد. لذا اگر حقیقت را بخواهیم باید در پی انسانیت بگردیم.

افرام به شروطی که در مسیر اخوت به آن باید توجه کرد، اشاره نموده و گفت: نخست باید شجاعت داشته باشیم و شرایطی را برای آشتی ملی فراهم کنیم و دریچه اعتماد به یکدیگر را بگشاییم و مانع از نقض حقوق بشر شویم و در این راه از ابزارهای داخلی و بین‌المللی بهره مند گردیم.

سپس کاردینال «گریوریوس لحّام» سر اسقف سابق «روم کاتولیک» ضمن اشاره و قرائت بخش هایی از «منشور دوم واتیکان» درباره رابطه کلیسا با ادیان غیر مسیحی؛ منشور برادری و انسانیت میان «پاپ فرانسیس» و شیخ الازهر؛ نامه‌های کاردینال های کاتولیک مشرق؛ اسناد اسلامی و عربی و نیز نامه اش به مسلمانان گفت: منشور دوم واتیکان، مقدمه ای برای اخوت انسانی به شمار می‌رود و باعث می‌شود که هر انسان با ایمانی، طرف مقابل را برادر خود به شمار آورد.

 وی افزود: اگر از سرچشمه تمدنی، یکسان بهره نبریم و آن را میان یکدیگر تقسیم نکنیم، نمی‌توانیم از همزیستی مشترک بهره مند شویم.

در ادامه کاردینال لحّام گفت:مسیحیان مشرق بخش جدایی ناپذیر از هویت تمدن مسلمانان به شمار می‌روند، همان گونه که مسلمانان مشرق بخشی جدایی ناپذیر از هویت تمدن مسیحی به حساب می‌آیند. لذا ما نسبت به یکدیگر در برابر خداوند و تاریخ، مسئول هستیم.

وی افزود: باید رابطه ای میان تمام مراکز دینی با یکدیگر ایجاد شود و الگویی برای همزیستی مشترک و برادری ارائه نمائیم و حرکتی را در جهت گفت وگو میان یکدیگر میان ادیان یهودی، مسیحی و اسلام ایجاد کنیم و کشورمان را محل تلاقی ادیان مختلف قرار دهیم. گفت وگوی میان ادیان هدیه ما به جهان برای ایجاد صلح و آرامش خواهد بود.

 در ادامه سر اسقف «عصام درویش» سر اسقف روم کاتولیک مناطق «زحله و فُرزل»، ابتدا بابت انتخاب عنوان این نشست از برگزار کننندگان تشکر نموده و گفت: اخوت و انسانیت از دیرباز ضرورتی برای انسان به شمار می‌رود و کسی که راه را اشتباه می‌رود و گناهی مرتکب می‌شود باید عذرخواهی کند و طلب مغفرت نماید و به سوی خداوند بازگردد. لذا با توجه به این قاعده ثابت، باید برادری میان مسیحیان و مسلمانان به معنای برادری میان یک انسان با انسان دیگر شکل گیرد تا بتوان از تنوع دینی در مشرق محافظت کرد.

وی افزود: ما که به خداوند واحد ایمان داریم، وظیفه مقدس ماست که این برادری را میان خود ایجاد کنیم و از ارزشهای اخلاقی که باعث رشد انسان می‌شوند، حمایت کنیم. برادری به این معناست که محبتم از نفرتم فراتر رود و نسبت به تقصیرم به انسان دیگر اعتراف کنم و تلاش نمایم تا روابطم را با دیگری بهبود بخشم.

سراسقف درویش گفت: بر این باورم که می‌توانیم جامعه را تغییر دهیم و وضع آن را بهبود ببخشیم. می‌توانیم برادری را توسعه بخشیم، چرا که سرنوشت ما مشترک بوده و برای آزادی، امنیت و رفاه تلاش می‌کنیم.

وی افزود: از همه می‌خواهم احترام متقابل نسبت به یکدیگر را رعایت کنند و با مهربانی و گذشت تعامل کنند و تفاوت ها نباید عاملی برای دشمنی ایجاد کنند و مانعی برای برادری نباید بشوند، بلکه باید بر مسائل مشترک تأکید کنیم و تمام راههای منتهی به برادری را بپیمائیم.

 در ادامه این نشست دکتر «محمد السماک» دبیرکل «کمیته ملی گفت وگوی اسلام و مسیحیت»، با اشاره به آخرین آمار گروندگان به ادیان آسمانی در جهان که بالغ بر 84 درصد، جمعیت هشت میلیاردی جهان می باشد، گفت: یک سوم مسیحیان در قاره آفریقا و یک سوم دیگر در آمریکای جنوبی و آسیا اسکان دارند و این در حالی است که یک سوم مسلمانان در کشورهای غیر اسلامی حضور دارند.

وی افزود: کثرت جمعیت مؤمن به خداوند در مناطق مختلف جهان، وضعیت جدیدی را می‌طلبد و آن این که یا دو گروه در ایمان به خدا و عدم آن درگیر با یکدیگر باشند و یا بر این باور باشند که ادیان در اصل دارای یک ریشه هستند، اما وجود اختلاف را در میان آنها پذیرا باشیم. وجود تعدد ایمانی مشکل نبوده و دلیلی برای ایجاد اختلاف نمی‌تواند باشد. وقتی نامی از اسلام می‌بریم باید بدانیم که اسلام تنها آن چیزی نیست که «حضرت محمد» (ص) آن را آورده باشد، بلکه از حضرت «ابراهیم» (ع) آغاز شد و اوست که پیش از این نام ما را مسلمان گذاشت. این همان مسیری است که از حضرت ابراهیم آغاز و به حضرت محمد (ص) پایان یافته است. در حقیقت تسلیم شدن در برابر خداوند است، لذا نقطه اشتراک ما با یهودیت و مسیحیت در  ایمان به خداوند است.

السماک گفت: قرآن کریم افق های تازه ای درباره احترام به پیروان ادیان آسمانی دیگر می‌گشاید، آنجا که می‌فرماید داستان برخی از پیامبران را بازگو کردیم و برخی دیگر را بازگو نکردیم. مسئله دیگر این که احترام دینی به یک انسان به عنوان یک انسان مطرح شده و نه به جهت عقیده وی می‌باشد. انسان به عنوان انسان مورد احترام قرار گرفته است. مردم همگی در کنار یکدیگر یک خانواده واحدی را تشکیل می‌دهند و نقاط مشترکی وجود دارند که می‌توانند پل ارتباط میان ادیان مختلف را ایجاد کنند.

وی افزود گفت: احترام به وجود اختلاف یکی از ابزارهای همزیستی مشترک بوده و ما هر اندازه که با دیگران ارتباط برقرار کنیم به آنها علاقمندتر خواهیم شد. و همین امر باعث ایجاد روابط سالم انسان میان یکدیگر خواهد بود.

 سپس «شیخ هشام خلیفه» امام جماعت «مسجد اوزاعی» به دیدگاه اسلام به مسئله تعامل مردم با یکدیگر اشاره نموده و آن را محور اصلی ارتباط انسان ها با یکدیگر معرفی نمود و گفت: اصل ارتباط انسان ها با یکدیگر بر اساس جنس بشر بوده و نه بر اساس اعتقادات آنها. خداوند در قرآن کریم تفاوت میان انسان ها را تنها بر اساس تقوا معرفی می‌کند.

وی در ادامه ضمن ذکر چند حدیث از پیامبر اکرم (ص) درباره عدم برتری انسان ها نسبت به یکدیگر جز بر اساس تقوا گفت: ایمان و عقیده با اجبار به وجود نمی‌آیند و وجود اختلاف و تنوع در میان انسان ها امری فطری است.

وی به فصل مشترک میان انسان ها که همان تقواست اشاره نموده و روابط میان انسان ها را بر اساس آن معرفی کرد.

سپس «معن بشور» دبیرکل سابق «کنفرانس قومی عربی»، در این نشست سخنرانی کرد و گفت: حمایت از تنوع دینی در منطقه ما مسئله ای نیست که بخواهیم نسبت به یکدیگر بر آن منتی بنهیم، بلکه این امر بخشی از میراث معنوی، قومی و ملی است. لذا اگر از طرفداران یکی از ادیان آسمانی هستیم، وظیفه ما احترام به دیگر رسالت های آسمانی است و باید در میان امت نسبت به یکدیگر احترام قائل باشیم و از تنوع دینی حمایت کنیم، چرا که تنها راه تداوم جوامع پذیرش تعدد دینی و طوایفه ای است و بدین وسیله می‌توانیم مانع وحشیگری، تندروی و حذف یکدیگر باشیم.

وی افزود: حمایت از انواع مختلف تعدد اعم از فرهنگی، فکری و سیاسی، تضمین کننده آشتی ملی و داخلی است و مانع از هم گسیختگی برادری میان جامعه خواهد شد. لذا حمایت از تنوع دینی خود نوعی از انواع مقاومت در جامعه به شمار می‌رود.

در ادامه این نشست، «نصری الصایغ» نویسنده و روزنامه نگار، ابتدا با مطرح نمودن پرسش هایی درباره چرایی نیاز به تنوع دینی، گفت: منطقه ما شاهد به حاشیه راندن دین و ظلم سیاسی و از بین بردن آزادی های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و آزادی های دینی و عدم مساوات میان اکثریت دینی و اقلیت ها است. لذا باید نسبت به وضعیت تنوع دینی تأسف خورد، چرا که نسلی از «خون آشام‌های» جدید باعث دین‌گریزی شده‌اند.

وی افزود: حال اگر از خود بپرسیم که وضع زندگی ما چگونه است، همه ناتوان از پاسخ به این پرسش خواهند بود. جهان ما از نظر دینی، فرهنگی، قومی و زبانی، نژادی و رنگ متنوع است، اما خشونت در جهان حاکمیت دارم و نشان از آن دارد که عقل بشر تاکنون نتوانسته راه حلی برای مشکل همزیستی با وجود تمام اختلافات موجود بیاید. در این جا باید دین پاسخ دهد، اما در قالبی سیاسی، بلکه در قالب ایمانی و چارچوب ارزش های تمام جوامع انسانی.

الصایغ گفت: تا چه اندازه گفت وگوی ادیان با صراحت و صادقانه برگزار می‌شود. ما معمولا در تعامل خود دو زبان به کار می‌بریم، زبان حضوری و زبان غیابی. آن چه که ما در باره یکدیگر در غیاب هم صحبت می‌کنیم، با آن چه که در حضور یکدیگر حرف می‌زنیم، متفاوت است. خواهش می‌کنم که در این نشست با یکدیگر صریح باشید و راهش این است که سیاست را به کناری بگذارید و برای اهلش رها کنید و به حقایق و ایمان و برکاتش متوسل شوید.

سپس «سرکیس ابو زید» رئیس «انجمن تحولات» لبنان سخنرانی کرد و گفت: این نشست در حقیقت گواهی بر مقابله با خشونت و نفرت بوده و دعوتی برای محبت و اخوت میان انسان ها و ادیان و تمدن ها است. آن هم در شرایطی که جهان و به ویژه منطقه مشرق و لبنان، شاهد نزاع میان ادیان و ایجاد فتنه و اختلافات نژادی است.

وی افزود: باید در چنین شرایطی کنار هم ایستاد تا نگذاریم از این اختلافات جهت سیطره بر دیگری سوء استفاده شود. بنابراین جمعیت ها و مؤسسات مختلف در کنار یکدیگر برای ارائه الگویی برای زندگی مشترک و مقابله با هرگونه نژادپرستی، نفرت و کینه اقدام کنند.

سرکیس ابو زید گفت: ما باید نشان دهیم که ارزش ها و الگوهایی که ادیان و تمدن ها ارائه نموده‌اند، فصل مشترک میان ما است و با رفتارمان آنها را مجسم سازیم.

او گفت: امیدوارم این اقدام بتواند در سطح گسترده‌تری ادامه یابد تا شاهد مقابله همه افراد در برابر نفرت نسبت به یکدیگر باشیم.

 کشیش «نعمه صلیبا» دیگر سخنران این نشست بود و ضمن تشکر از برگزار کنندگان نشست، گفت: اجازه دهید درباره عنوان اخوّت دینی را که برای این نشست برگزیدید، مطلبی بگویم و آن این که ما به عنوان مجریان و رهبران دینی می‌توانیم گفتمان بهتری برای مردم عرضه کنیم و در گفتمان خود نوآوری داشته باشیم. باید از منشور برادری شیخ الازهر و پاپ فرانسیس در جامعه امروز خود بهره ببریم.

وی افزود: مطمئن هستم که نتایج نشست امروز پر ثمر خواهد بود و می توانیم بهترین ها را ارائه کنیم.

در ادامه «شیخ مصطفی ملص» عضو «شورای اداری تجمع علمای مسلمین»، در سخنان خود به جایگاه منطقه شرق از نظر انسانی اشاره نموده و گفت: بر این باورم که دعوت به دین تنها بر اساس محبت است که می‌تواند تأثیر گذار باشد. ما در منطقه مشرق، حضور ادیان توحیدی مختلفی را شاهدیم، و باید بگوئیم که خدای ما یکی است و جایز نیست که با بندگان خداوند جز با احترام و تکریم رفتار نمود.

وی افزود: نشست ادیان با نشست انسان ها در کنار یکدیگر، یکی است، بلکه نشست انسان ها در کنار یکدیگر نسبت به نشست ادیان در اولویت قرار دارد. ما مشکل فهم از دین را داریم و بسیاری از طرفداران ادیان، تنها دین خود و راه خود را صحیح می‌دانند و متأسفانه شخصیت های دینی تنها دیگران را بر پیروی از باورهای خود، دعوت می‌کنند.

این عضو تجمع علمای مسلمین گفت: از عوامل منفی تأثیر گذار بر نشست ادیان همین برتری‌جویی‌ها از سوی پیروان ادیان مختلف و فهم نادرست از باورهای طرف مقابل است که توسط مخالفان آنها ارائه شده است.

وی گفت: باید طرف مقابل را از زبان و بیان خودش بشناسیم و نه از زبان مخالفان و دشمنانش.

در ادامه دکتر «محمد امین فرشوخ» رئیس دانشکده مطالعات اسلامی «دانشگاه المقاصد»، ضمن اشاره به نیاز شدید ما در حال حاضر، به وجود چنین نشست ها و ارتباط هایی، گفت: نباید برادری و اخوت را از دست دهیم، بلکه باید نسبت به تقویت آن تلاش کنیم، چرا که بدون وجود آن، روابط میان یکدیگر شکننده خواهد شد.

وی افزود: سخنان پاپ «یوحنا پولس» خطاب به رهبران دینی اسلامی در سال 1984 را به خاطر آوردم که گفت: ما مسیحیان و مسلمانان همگی زیر نور خورشید خدای یکتا قرار داریم، خالق ما یکی است و از او رحمتش را می‌طلبیم و از کرامت انسان ها به عنوان بندگان خدا دفاع می‌کنیم. لذا ما به معنی کلمه، برادر ایمانی هستیم.

وی گفت: تلاش کنیم تا بیشتر از گذشته نسبت به یکدیگر آشنا شویم و دیگر این که شادی را میان یکدیگر تقسیم کنیم تا به صلح و آرامش دست یابیم.

سپس متن سخنان «عمر محمد زین» وکیل استیناف دادگستری، قرائت شد. وی ضمن اشاره به تاریخچه رابطه دوستی مسلمانان و مسیحیان از دهه پنجاه قرن میلادی گذشته تاکنون، در بخشی دیگر از سخنان وی آمده است: تقسیم کشورهای بزرگ منطقه به کشورهای کوچک تر بر اساس تنوع دینی، از سوی صهیونیسم جهانی صورت گرفته تا کشوری یهودی نشین در فلسطین اشغالی برپاگردد و در نتیجه قدس شریف غصب شود و از دست مسلمانان گرفته شود.

وی افزود: ما می‌توانیم با وجود تمام تنوع های دینی ، قومی و طایفه ای کشوری بزرگ ایجاد کنیم که در کنار یکدیگر به صورت مسالمت آمیز زندگی کنیم.

وی همچنین لازمه اخوت را، رعایت ادب در گفت وگو و ادب در برابر مخالفان می‌داند و این که در برابر جهل و خشم دیگران فرهنگ مقاومت را باید رعایت نمود. اضافه بر این که برای گسترش اخوت باید مساوات و تمسک به ارزش های اخلاقی را رعایت کرد. بنابراین تربیت شهروندان بر اساس ارزش های اخلاقی از مهمترین عوامل ایجاد اخوت به شمار می‌رود.

 وی به تغییر شرایط جامعه انسانی در غرب و بالابردن سطح پذیرش مخالفان اعتقادی در میان آنها اشاره کرد و گفت: رفتار غربی ها بر خلاف آن چیزی است که در رسانه ها تحت عنوان آزادی و دمکراسی مطرح می‌کنند، بوده بنابر این باید جوامع غربی به این مسئله توجه کنند تا به جای سرکوب آزادی اعتقادی دیگران در تعامل با کشورهای مشرق رفتار خود را با مطالعه دیدگاهها و نشست و گفت وگو با کارشناسان شرق، تغییر دهند.

 همچنین کشیش «آنطوان ضو» دبیرکل «کمیته اسقفی گفت وگوی مسیحیت و اسلام»، در متن سخنان ارسالی خود به این نشست، ضمن تأکید بر ضرورت گفت وگو و نشست میان طرفداران ادیان برای شناخت درست از یکدیگر نوشته است: گفت وگو خود یک فرهنگ، ادب، علم، هنر، معنویت، فقه، تربیت، برقراری ارتباط، رسانه، زبان جهانی و تلاشی برای رسیدن به بهترین ها است و گفت وگو در حقیقت دعوتی الهی برای تمام مردم و ضرورتی برای انسان ها است.

وی سپس به بیان مفاهیمی چون نشست و گفت وگو، جهانی سازی و اسلام، لاهوت لحظه و فقه لحظه، تعددگرایی و احترام به هویت دیگران، گفت وگوی سیاسی دینی، روابط مسیحیت با اسلام، کلیسا و رابطه آن با مسلمانان، همزیستی مشترک مسیحیت با مسلمانان، پیام مسیحیان عرب به جهان، حضور در تمدن عربی، هر دو در برابر خداوند پاسخگو باید باشیم. مسیحیت در قرآن کریم، شریعت مسیحیان در قرآن کریم، پیمان پیامبر اسلام (ص) با مسیحیان نجران، پرداخت.

وی در پایان ضمن اشاره به آیه ای از قرآن کریم درباره مشترکات میان مسلمانان و اهل کتاب و دعوت اهل کتاب به عدم پرستش غیر از خدا و عدم شرک به او سخنش را پایان داد.

در پایان بیانیه‌ای مشترک از سوی شرکت کنندگان قرائت شد، که به‌ این شرح است:

شرکت کنندگان بر این امر تأکید می‌کنند که مشرق، الگویی برای تنوع دینی بوده و ادیان آسمانی از این تنوع حمایت و به سوی آن دعوت می‌کنند. لذا تجربه کشورهای عربی و اسلامی به عنوان الگویی مهم در حمایت از تنوع است و نشر تندروی و خشونت مسئله ای است که خارج از این الگو بوده و ارتباطی با آن ندارد. وظیفه ما در حال حاضر تلاش در جهت مقابله با انواع تندروی و خشونت بوده و کارهایی را در حمایت از تنوع دینی و شرکت دادن جوانان و دانشجویان در تمام فعالیت هایی مانند گفت وگوها و تقویت فرهنگ تنوع‌گرایی و پذیرش طرف مقابل می‌باشد، تا در مقابل با مروّجان خشونت و اهانت به دیگران و فرهنگ نفرت، بایستیم.