سهم ۴۱ درصدی بخش کشاورزی در صادرات گیلان و جای خالی صنایع تبدیلی

گیلان در حاشیه حاصلخیز دریای خزر افزون بر ۴۳۸ هزار هکتار زمین کشاورزی دارد که ۲۳۸ هزار هکتار آن زیر کشت برنج و ۳۵ درصد اراضی هم زیر کشت محصولات زراعی و باغی است.

در این خطه هر سال از تبدیل یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن شلتوک حدود ۷۵۰ تا ۸۵۰ هزار تن برنج سفید به دست می آید و بر اساس آمارها میزان تولید سالانه محصولات باغی گیلان ۵۸۴ هزار و ۵۶۲ تن است که ۳۱۷ هزار بهره بردار معادل ۲۸ درصد جمعیت شاغل استان در بخش کشاورزی فعالیت دارند و این استان از مراکز مهم تولید برنج، چای، فندق، بادام زمینی، زیتون، پیله ابریشم، ماهیان استخوانی و  صنوبر در کشور است و شهرستان آستانه اشرفیه در کشت و عرضه بادام زمینی و شهرستان تالش در تولید کیوی به عنوان قطب این محصولات شناخته می شوند.

تولید سالانه نزدیک به سه میلیون تن محصول کشاورزی، دامی و شیلاتی

بر اساس اعلام رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان بیش از ۹۹ درصد محصولات کشاورزی صادراتی استان، تولیدات نباتی است و گیلان در بخش تولیدات باغی در کشور از جایگاه خوبی برخوردار است و با داشتن کمتر از یک درصد مساحت کشور سالانه نزدیک به سه میلیون تن محصول زراعی، باغی ِ دامی و شیلاتی به ارزش بیش از ۱۷۲ هزار میلیارد ریال تولید می کند.

بیش از ۹۹ درصد محصولات کشاورزی صادراتی گیلان، تولیدات نباتی است و این استان در بخش تولیدات باغی در کشور از جایگاه خوبی برخوردار است و با داشتن کمتر از یک درصد مساحت کشور،  سالانه نزدیک به سه میلیون تن محصول زراعی، باغی ِ دامی و شیلاتی به ارزش بیش از ۱۷۲ هزار میلیارد ریال تولید می کند.

 مسعود الماسی، گیلان را به لحاظ تولید هفت محصول اساسی چای، فندق، بادام زمینی، پیله ابریشم، ماهیان استخوانی و  صنوبر در کشور دارای رتبه برتر  دانسته و اظهار کرد: در پنج محصول اصلی رتبه دوم و در ۲ محصول اساسی رتبه سوم کشور را داریم و سالانه بیش از ۱۵۰ هزار تن کیوی در استان تولید و ۷۵ هزار تن آن صادر می شود و ارزش صادرات کیوی در سال ۹۸، ۵۸ میلیون دلار ثبت شده اما عمده محصولات کشاورزی به شکل خام است و در این بخش به شدت نیازمند صنایع تبدیلی هستیم.

شهرستان آستانه اشرفیه در شرق استان گیلان و مجاور رودخانه سفیدرود با ۲ هزار و ۵۰۷ هکتار اراضی زیر کشت بادام زمینی حدود  ۸۰ درصد بادام زمینی  مورد نیاز کشور را تولید و به بازارهای مصرف عرضه می کند اما با وجود گذشت حدود ۱۲۰ سال از ورود بادام زمینی به ایران کارشناسان اعلام می کنند که هیچ مرکز تحقیقاتی در این زمینه فعال نیست و به جز دو شرکت بسته بندی این محصول، مرکزی برای فرآوری و حصول ارزش افزوده از این محصول در گیلان وجود ندارد.

به گفته حمید رضایی فرماندار آستانه اشرفیه، این شهرستان از ظرفیت بالایی در تولید بادام زمینی برخوردار است و با توجه به اهمیت تجارت این محصول و زمینه وجود صادرات آن، تامین اعتبارات پژوهشی برای بهبود کیفیت بادام زمینی و معرفی ارقام جدید آن ضرورت دارد و اگر صنایع تبدیلی و بسته بندی محصولات کشاورزی توسعه یابد، سبب افزایش درآمد کشاورزان،  اشتغال و ممانعت از خروج خام محصولات کشاورزی خواهد شد.

سهم ۴۱ درصدی میوه و سبزی در صادرات غیرنفتی و ضرورت توسعه صنایع تبدیلی

رویکرد نظام جمهوری اسلامی در توسعه مناسبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با کشورهای حوزه دریای خزر و همسایگان شمالی به ویژه رابطه تجاری دو سویه و رقابتی با اتحادیه اوراسیا، شرایط بهره مندی بیشتر تجار، بازرگانان و صادرکنندگان را از بازار مصرف این کشورها فراهم کرده و استان گیلان از این منظر در موقعیت جغرافیایی و مرزی ممتازی قرار گرفته است و استاندار گیلان برای تحقق ارزآوری و استفاده بیشتر از این ظرفیت اقتصادی و مرزی، ایجاد پایانه کشاورزی و بستر مناسب فعالیت دانش آموختگان رشته کشاورزی و راه اندازی صنایع تبدیلی را ضروری می داند.

ارسلان زارع با توجه به اینکه ۴۱ درصد صادرات غیرنفتی گیلان مربوط به میوه و سبزیجات است،  ایجاد ‌هزار و ۸۰۰ شغل در بخش صنعت و ۹۰۰ شغل در بخش کشاورزی را دست یافتنی می داند و بر تلاش بیشتر جهت افزایش بهره وری، بهره گیری از آبیاری نوین، استفاده از اراضی شیب دار، توسعه صنایع تبدیلی و کشت و صنعت و شهرک های گلخانه ای تاکید می کند.

استاندار گیلان اعلام کرده که امسال ۷۷ درصد از هدفگذاری ۶۰۰ میلیون دلار صادرات غیرنفتی محقق شده و صادرات بیش از ۴۶۱ میلیون دلار کالای غیرنفتی نشانگر رشد ۵۰ درصدی از لحاظ ارزش اقتصادی است و نقطه قوت این استان، صادرات میوه و سبزیجات محسوب می شود.

به گفته او، امسال ۷۷ درصد از هدف گذاری ۶۰۰ میلیون دلار صادرات غیرنفتی در استان محقق شده و صادرات بیش از ۴۶۱ میلیون دلار کالای غیرنفتی نشانگر رشد ۵۰ درصدی از لحاظ ارزش اقتصادی است ضمن آنکه نقطه قوت گیلان صادرات میوه و سبزیجات محسوب می شود.

حمید رضا آبائی مدیرکل بنادر و دریانوردی گیلان نیز از افزایش حدود ۵۰ درصدی عملیات صادرات کانتینری بنادر استان در ۹ ماه امسال نسبت به زمان مشابه سال قبل خبر داده و گفته که از ابتدای امسال پنج هزار و ۶۲۰ کانتینر در بنادر جابجا شده و سهم بندر انزلی چهار هزار و ۱۵۰ دستگاه، سهم آستارا ۱۸۵ دستگاه و سهم بندر کاسپین هزار و ۲۸۸ کانتینر بوده و به عبارت دیگر ۶۰ درصد عملیات صادرات کانتینری از بندرگاه انزلی،  ۱۲ درصد از بندر آستارا و حدود ۲۷ درصد از بندر کاسپین صورت گرفته است،

از سوی دیگر با الحاق بندر آستارا به شبکه حمل و نقل کانتینرهای یخچالی در حوزه دریای خزر، این نوع صادرات در این بندرگاه چشمگیر شده به طوری که کیانوش امیری رئیس اداره بندر و دریانوردی آستارا از صادرات هزار و ۸۸۸ تن انواع میوه، تره‌بار و خشکبار با ۱۵۴ دستگاه کانتینر در ماه های آبان و آذر امسال خبر داده و مقصد این محصولات داخلی را کشورهای قزاقستان و روسیه اعلام کرده است.

بندر انزلی با سابقه ۱۰۰ ساله در عرصه حمل و نقل دریایی با ۱۵ پست اسکله و امکان تخلیه و بارگیری ۱۰ میلیون تن کالا در سال، بزرگترین و مجهزترین بندرگاه ایرانی حاشیه دریای خزر است و با قرار گرفتن در کریدورهای بین المللی از قبیل نوستراک و تراسیکا در صنعت حمل و نقل دریایی با کشورهای حاشیه دریای خزر و اروپایی نقش ویژه ایفا می کند.

 بندر آستارا نیز با ۶۰ هکتار وسعت، نخستین بندر بخش خصوصی کشور و نزدیک ترین و مقرون به صرفه ترین مسیر تجارت و حمل و نقل بین آسیا، آفریقا و اروپا برای تخلیه و بارگیری کشتی های ۲ هزار و ۵۰۰ تنی طراحی شده است.

جای خالی صنایع تبدیلی و تکمیلی در بنادر گیلان

با وجود رونق تولید بخش کشاورزی و فعالیت چشمگیر بنادر و مرزهای زمینی و ریلی گیلان در صادرات، متاسفانه بخش عمده ای از محصولات به صورت خام عرضه و صادر می شود و جای خالی صنایع تبدیلی، تکمیلی و بسته بندی میوه، تره بار، سبزیجات، گل و گیاه و فراوری آنها به شدت احساس می شود و راه اندازی آنها بخصوص در بنادر و مناطق ویژه اقتصادی و تجاری استان، بسیار ضرورت دارد و قابلیت ارزآوری و ارزش افزوده صادرات بخش کشاورزی را چند برابر خواهد کرد.

بنا بر گفته معاون امور اقتصادی وزیر کشور، ایجاد صنایع تبدیلی در بندرهای کشور جهت رونق تولید ملی ضرورتی انکارناپذیر است و با این اقدام، بندر آستارا در همسایگی جمهوری آذربایجان، شاهد توسعه چشمگیر تجارت خارجی خواهد بود.

صاحب نظران و اقتصاددانان نیز بر این موضوع پافشاری می کنند، به طوری که معاون امور اقتصادی وزیر کشور در ۲۴ دی ماه سال ۹۸ در بازدید از بندر آستارا ایجاد صنایع تبدیلی در بندرهای کشور را جهت رونق تولید ملی ضرورتی انکارناپذیر اعلام کرده و گفته بود: با این اقدام بندر آستارا در همسایگی جمهوری آذربایجان، شاهد توسعه چشمگیر تجارت خارجی خواهد بود.

بابک دین پرست در این بازدید از سازمان صنعت، معدن و تجارت و اداره کل بنادر و دریانوردی گیلان خواسته بود تا نقاط استقرار واحدهای صنعتی را در ۶۰ هکتار محدوده بندر آستارا مطالعه و تعیین کنند و او همچنین راه اندازی منطقه ویژه اقتصادی در بندر آستارا را نیز امری بسیار لازم دانسته و بر اخذ کد این منطقه تاکید کرده بود.

محمد محسن سلیمی پور معاون اقتصادی و بندری اداره کل بنادر و دریانوردی گیلان نیز در اول تیرماه ۹۸ در بازدید از بندر آستارا بر راه اندازی صنایع تبدیلی در بندرهای آستارا و انزلی به منظور اشتغالزایی و ایجاد ارزش افزوده تاکید و تصویب منطقه ویژه اقتصادی آستارا را فرصتی برای تسهیل تجارت خارجی افزوده اعلام کرده بود و تخفیف هزینه انبار، ورود و خروج کالا بدون عوارض گمرکی، مشارکت سرمایه گذاران داخلی و خارجی و تبدیل و بسته بندی کالا جهت صادرات مجدد را از مزایای منطقه ویژه اقتصادی بر شمرده بود.

اکنون نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی نیز بر بسته‌بندی مناسب کالاها برای رونق روزافزون صادرات از مرزهای این شهرستان اصرار دارد و بارها توجه تولیدکنندگان و صادرکنندگان را به این امر مهم خواستار شده و تصریح کرده است که مراحل بسته ‌بندی به ویژه طراحی، نام و نشان شرکت و فرم و نقش روی بسته ها به کالاها هویت می دهد و زمینه ایجاد ارزش افزوده را برای شرکت های تولیدی و صادراتی فراهم می آورد.

غلامرضا مرحبا با اشاره به در حال دگرگونی و پیشرفت بودن روش های دستیابی به بازارها و معرفی و فروش کالاها، بی توجهی در بکارگیری شیوه های مختلف تبلیغات و بسته بندی و شکل های متنوع عرضه محصولات پر فروش را به ضرر تولیدکنندگان و صادرکنندگان اعلام کرده است.

البته راه اندازی صنایع تبدیلی در بندر آستارا پیگیری می شود اما به شتاب بسیار نیاز دارد و رئیس اداره بندر و دریانوردی آستارا به تازگی از در حال احداث بودن خیابان صنایع تبدیلی و انعقاد قرارداد کار و سرمایه گذاری با بخش خصوصی به میزان ۷۰ میلیارد ریال برای ساخت ۲ انبار بزرگ در بخش صنایع تبدیلی این بندرگاه خبر داده است.

امیری اعلام کرده که حرفه ها و مشاغلی در بندر آستارا و منطقه ویژه اقتصادی آن قابل سرمایه گذاری و اجراست که با دریا و تجارت دریایی مرتبط باشد و اگر یک سرمایه گذار به عنوان مثال برای ساخت کارخانه آرد اقدام کند و گندم مورد نیاز یا آرد تولیدی آن از طریق دریا و کشتیرانی حمل و نقل شود، از او حمایت و استقبال خواهد شد و سرمایه گذاران بخش خصوصی وارد میدان شوند و از مزیت های منطقه ویژه اقتصادی بهره برداری کنند.

امروزه اهمیت چرخه صنایع تکمیلی، تبدیلی و فراوری محصولات برای نقش آفرینی بیشتر در بازارهای جهانی و منطقه ای بر کسی پوشیده نیست و با توجه به حمایت های بی دریغ دولت از بخش خصوصی، گوی و میدان برای حضور فعال و تاثیرگذار سرمایه گذاران، کارآفرینان و بازرگانان فراهم است اما باید با اختصاص تسهیلات و مشوق های مالی و تسهیل روند اداری از فعالان این حوزه حمایت شود تا با عملیاتی شدن آن مطالبات اقتصادی، تحول بزرگی در بخش کشاورزی و ارزآوری رخ دهد و از آثار منفی تحریم ها نیز به شدت کاسته شود و برکت و رونق اقتصادی ملموس تری را در مناطق مرزی گیلان سرسبز و سرفراز شاهد باشیم.

گزارش از عیسی پاشاپور