پنجشنبه ۱۸ دی ماه نقطه عطفی در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایالات متحده آمریکا رقم خورد؛ روزی که ساختمان کنگره موسوم به «کاپیتال» از سوی هواداران ترامپ اشغال شد. این رخداد که در ۲۰۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده با کشته شدن چند معترض و یک نیروی پلیس، بحرانی بزرگ را برای آمریکا رقم زد. حمله به کنگره با فراخوان رییس جمهوی آمریکا برای تجمع هوادارانش در مقابل کنگره روی داد و باعث شد که یک بار دیگر نتیجه اقدام غیر متعارف ترامپ منافع ملی آمریکا را دچار مشکل کند.
البته اقدامات غیرمتعارف رییس جمهوری کنونی آمریکا نه تنها در صحنه داخلی این کشور بلکه در صحنه بین‌المللی هم مسبوق به سابقه است از جمله آن می توان به نادیده گرفتن قواعد و کنوانسیون‌های بین‌المللی از سوی شخص ترامپ اشاره کرد. مسائلی نظیر خروج آمریکا از توافق آب و هوایی پاریس، خروج ایالات متحده از یونسکو، خروج از برجام به عنوان یک توافقنامه بین المللی و مواردی از این دست که همه اینها نتیجه اقدامات خارج از چارچوب و غیر متعارف ترامپ است.
در ارتباط با چرایی عقب‌نشینی ترامپ، تاثیر این آشوب بر دموکراسی آمریکایی، هزینه های اشغال کنگره برای این کشور و طیف جمهوریخواه، احتمال وقوع اقدامی مشابه در روزهای آتی تا مراسم تحلیف بایدن، امکان‌سنجی نامزدی ترامپ در انتخابات ۲۰۲۴ و غیره با «علی جعفری» کارشناس مسائل بین الملل به گفت وگو پرداختیم که در ادامه میخوانید.
ایرنا: بعد از کشته شدن تعدادی از مردم در جریان اشغال کنگره، ترامپ به ناچار انتقال منظم قدرت را پذیرفت. چه مسائلی بسترساز عقب نشینی او بعد از چند ماه ایستادگی و کوبیدن بر طبل تقلب شد؟
جعفری: رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا بعد از آگاهی از شکست خود در انتخابات، حاضر به پذیرش نتیجه نشد و تلاش کرد که از ظرفیت های مختلف برای اثبات تقلب گسترده استفاده نماید. او تمام تلاش خود را برای این موضوع به کار بست اما واقعیت این است که تلاش های او نتیجه ای در بر نداشت و نهایتاً به دیوان عالی آمریکا چشم دوخته بود که از دیوان عالی هم نا امید شد. ناکامی از دیوان عالی باعث گردید که او برای اثبات ادعای خود و برای تغییر نتیجه انتخابات به عواطف و احساسات هواداران روی بیاورد و ما دیدیم که در چند روز گذشته چه اتفاقاتی افتاد و چه رویداد خشونت آمیزی را آمریکا تجربه کرد. بعد از اینکه چندین نفر کشته شدند و مشکلات حیثیتی برای آمریکا به وجود آمد با خشونت ها و با نقض حقوق بشر در جریان حمله به کنگره، ترامپ چاره‌ای جز عقب نشینی نداشت و به همین خاطر باعث شد که به دلیل فشارهای صورت گرفته بر او، پیروزی بایدن را بپذیرد. پذیرش پیروزی بایدن در واقع برای حفظ یک روزنه برای آینده زندگی سیاسی ترامپ بود که البته از نگاه من موثر و نتیجه بخش نخواهد بود. بنابراین حیات سیاسی ترامپ با زیر پا گذاشتن ساختارهای آمریکا و اصول آمریکایی به پایان رسید و ایشان در آینده سیاسی آمریکا هیچ نقش و جایگاهی را نخواهد داشت.
ایرنا: آیا واقعا آن طور که گفته می شود، آشوب در کنگره در تاریخ آمریکا بی سابقه بوده است؟
جعفری: تعرضی که به کنگره آمریکا شد در دو سده اخیر بی سابقه بوده است. آخرین بار در سال ۱۸۱۴ میلادی به دلیل جنگی که بین نیروهای پادشاهی متحد بریتانیا و ایرلند با نیروهای ایالات متحده ایجاد شد کنگره به آتش کشیده شد اما این بار در سال ۲۰۲۱ ما می‌بینیم که تعرض به کنگره توسط خود آمریکایی‌ها انجام گرفته که این یک اقدام بی سابقه است.
ایرنا: اشغال کنگره چه تاثیری بر دموکراسی آمریکایی که مدعی سردمداری دموکراسی است ، می گذارد؟
جعفری: هضم این رفتار نسنجیده رییس جمهوری مستقر و حامیان تندرو او، آن هم پس از مشخص شدن نتایج آرا و فاصله بسیار زیاد دو نامزد برای هر دو طیف دموکرات و جمهوریخواه سخت بود، از این رو اعضای ارشد دو حزب ضمن پذیرش شکست ترامپ، اشغال کنگره را محکوم کردند. حمله به کنگره حتی محکومیت های بین المللی از جانب روسای کشورها و ملت های مختلف را به دنبال داشت. شخص بایدن نیز به عنوان رییس جمهوری منتخب آن را «یک افتضاح» خواند. ضمن اینکه تعابیر مختلفی از «حمله به کنگره» و «شورش در آمریکا» به کار برده شد و مواردی چون «پایمال کردن دموکراسی»، «حمله جدی به دموکراسی»، «منکوب کردن دموکراسی» در آمریکا، «کودتای نافرجام» و غیره.
بنابراین مشخص شد که دموکراسی در آمریکا از آنچنان عمقی که تبلیغ می شود، برخوردار نیست. در واقع یک پوسته زیبا از دموکراسی آمریکا به جهان مخابره می شد و در جریان اتفاقات چند روز اخیر ما دیدیم که آمریکا خود آبستن مشکلاتی است که می تواند دموکراسی و فرایند دموکراتیک این کشور را زیر سوال ببرد.
در جریان حمله به کنگره به چند دلیل دموکراسی آمریکایی زیر سوال رفت. اساس آن به خاطر نادیده گرفتن رای مردم و پایمال کردن آراء صندوق‌ها بود که توسط رییس جمهوری این کشور صورت گرفت. ترامپ بارها و بارها بر تقلب و تخلف در جریان رای گیری تاکید کرد. این ادعاها مبنایی برای تضعیف به اصطلاح دموکراسی آمریکایی شد. نکته بعد خشونت‌های بی‌سابقه و هرج و مرجی است که در جریان فرایند انتخابات اخیر رخ داد و خشونت در جریان اتفاقات اخیر بیداد می کرد. همچنین آنچه که از دموکراسی آمریکا به ما و به مردم دنیا منتقل کرده بودند این بود که در دموکراسی آمریکایی نقض حقوق بشر وجود ندارد اما دیدیم که در جریان شورشی که رخ داد حقوق بشر به بدترین شکل ممکن نقض شد، چندین نفر کشته و دهها نفر بازداشت شدند. می توان نتیجه گرفت که آنچه آمریکایی‌ها و هیئت حاکمه آمریکا از دموکراسی و فرایندهای آن از طریق ابزارهای تبلیغاتی خودشان به دنیا مخابره می‌کردند تنها یک پوشش و نمایه زیبا بود. در حالی که امروز ما می‌بینیم فردی از یک حزب با تکیه بر کرسی عالی ترین مقام رسمی، می تواند مردم را تحریک و این ساختمان و چهره زیبایی که از دموکراسی ساخته بودند به یک چهره زشت و سیاه تبدیل کند.
ایرنا: ترامپ با فراخواندن حامیان این تجمع که از کنترل خارج شد، چه هزینه هایی را بر این کشور و به ویژه حزب جمهوریخواه تحمیل کرد؟
جعفری: چهره سیاسی آمریکا بعد از رخداد اخیر و در جریان انتخابات آمریکا دچار تزلزل شد و افکار عمومی دنیا تعابیر و تحلیل های دیگری را از فرآیند دموکراسی آمریکا داشته اند. متاسفانه ترامپ سابقه خوبی برای جمهوریخواهان بر جای نگذاشت. هیئت حاکمه آمریکا از این پس نسبت به ورود افرادی از این طبقه یعنی از جریان راست رادیکال و فعالیت آنها در ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا جلوگیری می‌کنند. به هر حال بیشترین هزینه برای حزب جمهوری خواه رقم خورد. با اقداماتی که ترامپ انجام داد اگرچه جمهوریخواهان در گذشته نیز از ماهیت نماینده خود در کاخ سفید آگاهی داشتند و در طول ریاست جمهوری به اشکال مختلف از او حمایت کردند اما در جریان حمله به کنگره آمریکا بسیاری از رهبران آنها این اقدام را محکوم کردند. با این وجود اعتبار جمهوریخواهان دچار تخریب شد.
زمان زیادی طول می کشد تا اعتبار از دست رفته جمهوریخواهان باز گردد. رقابت‌های انتخاباتی آنها طبیعتا در آینده دچار مشکل خواهد شد مخصوصا با اکثریتی که دموکرات ها در مجلس سنا و کنگره به دست آوردند. آنها باید به خاطر اشتباهی که در انتخاب نماینده منتخب خود برای ریاست جمهوری آمریکا داشتند تاوان پس بدهند و این تاوان پس دادن ممکن سال ها به طول بیانجامد.
ایرنا: آیا می توان امیدوار بود در این ۱۰ روز باقی مانده از عمر دولت ترامپ، رخداد مشابه تکرار نشود؟
جعفری: با توجه به پذیرش پیروزی بایدن توسط ترامپ بعد از افتضاحی که رخ داد و محکوم کردن حمله هوادارانش به کنگره، ترامپ تا پایان دوره خود احتیاط خواهد کرد اگرچه هیچ چیز قایل پیش بینی نخواهد بود. با این حال وضعیت ۱۰ روز آتی آرام تر خواهد بود. ضمن اینکه شورش هواداران ترامپ نه تنها توسط دموکرات‌ها بلکه از سوی اکثریت جمهوریخواهان هم محکوم شد و آنها از این به بعد کنترل بیشتری بر اقدامات ترامپ خواهند داشت تا دوره ترامپ به اتمام برسد و مشکلات این چنینی تکرار نشود.
ایرنا: با این شرایط فکر می کنید اگر چهار سال دیگر در انتخابات ۲۰۲۴، ترامپ نامزد این حزب شود، از فیلتر حزب خود عبور خواهد کرد؟
جعفری: به نظر می رسد ترامپ با اقدامی که اخیرا انجام داد در تحریک هواداران خود برای حمله به کنگره، پایان حیات سیاسی خود را رقم زد. این در حالی است که او بارها اعلام کرده در انتخابات بعدی شرکت می کند. به نظر می رسد عمر جریان راست رادیکال در آمریکا با اقداماتی که ترامپ انجام داد به اتمام رسید. همچنین احتمال اینکه ترامپ به دنبال خروج از کاخ سفید با اتهامات مختلفی از جمله سوء استفاده از قدرت و حتی تخلفات مالی و اقتصادی مواجه شود، بسیار زیاد است. با این وجود، امکان اینکه ترامپ از جریانات سیاسی و خط فکری جمهوریخواهان به طور کامل حذف شود، دور از ذهن نیست.
نظر شما