به گزارش ایرنا، در طول سه سال گذشته اختلاف شورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در عرصه‌های مختلف به ویژه سیاسی و رسانه‌ای موجب شکاف عمیق بین این کشورها شده است و به اعتقاد ناظران سیاسی انتظار نمی رود که این اختلافهای عمیق با برگزاری یک نشست تشریفاتی برطرف شود.
کویت بنیانگذار شورای همکاری خلیج فارس برای دست یابی به اهداف مشترک ۶ کشور عربی حاشیه این خلیج است و نشست «العلا» گرچه در ظاهر در راستای تلاش‌های امیر فقید کویت و امیر فعلی این کشور برای حل اختلاف کشورهای یاد شده با قطر انجام شد اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران مسائل سیاسی کشورهای عربی، تحت فشار آمریکا و بر خلاف میل باطنی مقامات قطری و مخالفت امارات، بحرین و مصر برگزار شده است.
اگر چه بنابر اعلام یک مقام ناشناس آمریکایی در ازای باز شدن مرزهای عربستان و امارات به روی قطر، دوحه متعهد شده است تا شکایت خود از این کشورها در مجامع بین المللی را پس بگیرد اما به نظر می‌رسد حضور امیر قطر در این نشست تنها امتیازی باشد که آل ثانی برای آن‌ها قائل شده است.
زیرا اختلاف بحرین و قطر نیز به رغم برگزاری اجلاس العلا همچنان پابرجاست و همانگونه که در اخبار روز گذشته رسانه‌های بحرین مشاهده شد منامه همچنان بر طبل اختلاف با دوحه می‌کوبد و این کشور را به نقض حقوق شهروندان خود از جمله صیادان و ورزشکاران بحرینی متهم می‌کند و از سوی دیگر قطر، بحرین را به نقض حاکمیت ملی و سرزمینی خود متهم می‌کند.
در این راستا مصر نیز به رغم برگزاری اجلاس العلا همچنان دوحه را به حمایت از گروههای اسلامگرای افراطی متهم می‌کند و بر قطع روابط دیپلماتیک با این کشور و بسته شدن شبکه الجزیره اصرار دارد.
به همین دلیل به نظر می‌رسد که نشست العلا نتوانسته است تضمین محکمی به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در خصوص رفع خصومت ها بدهد و شاید در این میان تنها دوحه و ریاض هستند که به اهداف خود دست می‌بایند و آشتی احتمالی سایر کشورها با قطر شکننده خواهد بود و اظهارات رد و بدل شده بین مقامات امارات و بحرین طی روزهای گذشته این نظریه را تقویت می‌کند و علاوه بر همه اینها، این اجلاس بر خلاف سروصدای رسانه ای آن نتوانست آنگونه که سران سعودی و کویتی برنامه ریزی کرده بودند، انتظارات رسانه ها و تحلیلگران عرب را برآورده سازد.
پاسخ قطری ها به قرقاش
«احمد بن سعید الرومیحی» مدیر دفتر رسانه‌ای وزارت امور خارجه قطر در واکنش به اظهارات «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات که درباره برقراری مجدد روابط کامل دیپلماتیک با دوحه گفته بود «برقراری روابط کامل دیپلماتیک بین ابوظبی و دوحه به زمان نیاز دارد و این، به مراودات آینده قطر با ایران، ترکیه و گروههای اسلامی افراطی بستگی خواهد داشت» گفت: اظهارات قرقاش با سطح تلاش‌های انجام شده برای دستیابی به آشتی بین قطر و کشورهای خلیج فارس مطابقت ندارد و باعث تاسف است.
الرمیحی گفت: تلاش‌های حاشیه‌ای برای ایجاد مزاحمت در فضای مثبت آشتی خلیج فارس برآورد می‌شود و متاسفانه شاهدیم که مقامی مانند «قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه [ امارات ] به شکلی اظهارنظر می‌کند که متناسب با سطح تلاش‌های انجام شده برای دستیابی به مصالحه نیست.
وی افزود: ما به این تلاش‌ها توجه نمی‌کنیم، قطر نسبت به آینده خلیج فارس، وحدت آن و سرنوشت خود دید مثبتی دارد. تمرکز بر روی کارهای مثبت بهتر از اظهارات منفی است.
الراشد وارد می شود
در همین حال رسانه‌های مورد حمایت طرفین سعی دارند در بحران به وجود آمده یک طرف را برنده و طرف دیگر را مغلوب شده معرفی کنند. به عنوان مثال روزنامه سعودی «الشرق الاوسط» مقاله‌ای از «عبدالرحمن الراشد» مدیر سابق شبکه العربیه منتشر کرد که در آن او ادعا کرد که قطر "بیش از آنچه انتظار می‌رفت، خواسته‌ها را اجرا کرده است. اشاره او به ۱۳ شرط اعلام شده توسط چهار کشور تحریم کننده قطر بود که در سال ۲۰۱۷ برای پایان دادن به محاصره دوحه اعلام کرده بودند.
مقاله «الراشد» با واکنش و تمسخر تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی مواجه شد .
الراشد گفت: "طی چهل ماه گذشته، من فکر می‌کنم قطر بیشتر آنچه انتظار می‌رفت را برآورده کرده است، زیرا رهبران اخوان از آن خارج شدند و تقریباً بیشتر مخالفان چهار کشور بودند و سیستم‌های بانکی خود را مطابق با مقامات مالی ایالات متحده اصلاح کردند و ما دیگر خبری از پرداخت دیه و بودجه نداریم. گروههایی در کشورهای تحریم کننده، و قطر بیشتر عملیات رسانه‌ای خود را از دوحه به کشورهای دیگر منتقل کرده اند.
وی افزود: "بنابراین، متوجه می‌شویم که قطری‌ها در آشتی با چهار کشوری که از آن‌ها عصبانی هستند، مسافت قابل توجهی را پیموده‌اند. می‌توان گفت که این اجلاس به دلیل حل اختلافات باقی مانده برای از سرگیری زندگی عادی تبدیل شده است. "
نشانه های سقوط و صداهایی که بلند شده است
در این راستا پایگاه اطلاع رسانی خلیج اونلاین به قلم «یوسف حمود» نوشت: اگرچه کشورهای حاشیه خلیج فارس یک سازمان سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای برای همکاری بین خود ایجاد کردند و آن را «شورای همکاری خلیج فارس «نامگذاری کردند اما وجود اختلافات بزرگ پیش از آنکه اقدامات گسترده‌ای برای مهار آن‌ها زیر چتر شورا انجام شود تقریباً به پایان آن منتهی شد.
تنش و رقابت بر روابط اعضا سایه افکنده بود و شورای همکاری خلیج فارس تا اواسط سال ۲۰۱۷ همه این مسائل را پشت سر گذاشت اما از این زمان به بعد که تحریم قطر از سوی عربستان، امارات و بحرین آغاز شد و تا اوایل ژانویه ۲۰۲۱ ادامه داشت، بحران عظیمی در این شورا به وجود آمد.
به رغم وجود این بحران، به نظر می‌رسید که شورا بتواند به فعالیت خود ادامه دهد و هیچ نشانه‌ای از سقوط کامل آن وجود نداشت اما بحران به وجود آمده بر عملکرد سیستم و روابط بین ۶ کشور عضو تاثیر گذاشت و عملکرد آن را ضعیف کرد و صداهایی که خواستار اصلاح شورا و تشکیل مجدد آن بود، بلند شد.
تلاش برای بقای شورا
شورای همکاری خلیج فارس از زمان شکل گیری بحران در ژوئن ۲۰۱۷ شاهد اختلافات شدیدی شد و مواضع کشورهای عضو برای دستیابی به مواضع مشترک در طول بحران متفاوت بود.
در طی سه سال و نیم، کویت تحت رهبری «شیخ صباح الاحمد الجابر الصباح» امیر فقید و «شیخ نواف الاحمد» امیر فعلی خود تلاش زیادی کرد تا به این بحران که از زمان تاسیس شورا در طی بیش از ۴۰ سال بزرگترین بحران شورای همکاری خلیج فارس بود، خاتمه دهد. این اقدامات کویت منجر به توافق عمومی برای پایان دادن به بحران و خاتمه دادن به تحریم قطر از سوی چهار کشور (قطر، عربستان سعودی، امارات و بحرین) شد.
برگزاری چهل و یکمین اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در شهر العلا عربستان که قرار بود در منامه برگزار شود و بیانیه امضا شده در آن توسط کشورهای عضو مبنی بر احترام به حاکمیت دولتها، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و احترام به سیاست‌های خارجی اعضا گام مهم برای پایان دادن به بحران است.
اصلاح سازمان شورای همکاری خلیج فارس
پیش از اجلاس خلیج فارس در منطقه العلا عربستان، قطر از طریق «شیخ محمد بن عبدالرحمن» وزیر امور خارجه خود ضمن امیدواری به اینکه مسائل در مسیر صحیح خود حرکت کند، اعلام کرد که هر نوع حل و فصل بحران باید جامع باشد و وحدت خلیج فارس را حفظ کند.
این اولین اظهارات وزیر امور خارجه قطر درباره تلاش‌ها برای حل بحران نبود بلکه او در دسامبر ۲۰۱۸ گفته بود که شورای همکاری خلیج فارس باید قوانین خود را بهتر اجرا کند و اصلاح شورا می‌تواند به پایان دادن به بحران خلیج فارس کمک کند.
«نایف بن الحجرف» دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس در ماه می‌سال ۲۰۲۰ اختلاف بین اعضای شورای همکاری خلیج فارس را یک چالش برای همکاری کشورهای عضو دانست و گفت: این یک نگرانی مشترک برای همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس است.
وی که در آوریل گذشته به سمت دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس انتخاب شد، در سخنرانی خود در سی و نهمین سالگرد تاسیس این شورا ابراز اطمینان کرد که شورا توانایی غلبه بر چالش‌ها را دارد و بر اهمیت شورا و ضرورت تداوم آن تاکید کرد.
ساز و کارهای جدید
اما در میانه یاس و ناامید گسترده نسبت به آینده شورای همکاری، «عوض بن سعید باقور» روزنامه نگار و تحلیلگر سیاسی از عمان معتقد است که آشتی قطر و چهار کشور تحریم کننده آن که در جریان اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس در عربستان اتفاق افتاد، یک دستاورد سیاسی و موفقیت برای یک بحران پیچیده بیش از سه ساله است.
وی در گفت و گو با پایگاه «الخلیج آنلاین» بر لزوم ارائه سازوکارهای جدید برای حل اختلافات بین ۶ کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس از طریق وجود مکانیزم حل اختلاف همانند آنچه در اتحادیه اروپا وجود دارد، تاکید کرد.
وی همچنین با اشاره به اینکه در این بحران همه به ویژه مردم منطقه بازنده بودند بر ضرورت استفاده از تغییرات ساختاری شورای همکاری خلیج فارس به گونه‌ای که از تکرار این حوادث جلوگیری کند، تاکید کرد.
وی با بیان اینکه رهبران کشورهای حوزه خلیج فارس باید بدانند که منطقه با چالش‌های جدی مواجه است، افزود: از این رو آشتی خلیج فارس باید روند فعالیت‌های سیاسی و پروژه‌های استراتژیک بی‌قاعده را تغییر دهد.
وی ادامه داد: شورای همکاری خلیج فارس با چالش‌های اقتصادی و امنیتی، بی‌اعتمادی و اقدامات شدید رسانه‌ای که باعث نفرت افکنی در میان مردم کشورهای حوزه خلیج فارس شده، مواجه است و برداشتن گامهای اساسی در شورا، رفت و آمدها و توسعه فرهنگ گفتگو و احترام به حاکمیت دولتها و انتخاب‌های آن‌ها ضروری است.
اصلاحات مهم
«نجیب السماوی» از پژوهشگران حوزه سیاست عرب، اما درباره سخنان «باقور» مبنی بر نیاز شورا به شروع اصلاحات فوری برای اطمینان از موفقیت آشتی کنونی و جلوگیری از دو قطبی شدن شورا با انجام اقدام مشترک و تقسیمات بیشتر وظایف شورا بین اعضا اظهار داشت: ساختار فعلی این شورا جلسات دوره‌ای را در سطح اجلاس سران یا در سطوح پایین‌تر بدون دستیابی به موفقیت بزرگ برگزار می‌کند و برای دست یابی به موفقیت‌های بزرگتر به اصلاحات اساسی و انجام اقدامات یکپارچه در بین کشورهای حاشیه خلیج فارس نیاز دارد.
وی افزود: اصولی که در آخرین اجلاس شورای همکاری خلیج فارس از جمله احترام به حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر امضا شد باید مورد بررسی قرار گیرد زیرا علت اصلی بحران خلیج فارس عدم احترام به این اصول با استدلال‌ها و توجیهات مختلف است.
ابهام ها و سوال ها همچنان باقی است
در میان بحث و جدل ها در خصوص اوضاع شورای همکای، پایگاه اطلاع رسانی «رای الیوم» در گزارشی تصریح کرد: پیامدهای مهیج آشتی بین قطر و چهار کشور تحریم کننده آن که در اجلاس العلا اعلام شد، همچنان با سوالات متعددی درباره فرجام و نتیجه این آشتی مواجه است.
«اسماعیل صبری مقلد» استاد علوم سیاسی گفت: ما آنچه را که طرفداران این اجلاس گفتند و آن را تاریخی توصیف کردند همراه با سخنان مقامات عربستان و امیر کویت که کشورش طی سالهای گذشته تلاش‌های میانجیگری بین کشورهای خلیج فارس را رهبری کرده است، و «محمد بن راشد» معاون رئیس دولت امارات که همه آن‌ها ستایش از نتیجه و خروجی‌های آن و تأثیر مثبتی که بر آینده فعالیت‌های مشترک در سطح خلیج فارس و عرب خواهد گذاشت را شنیدیم و مصر حمایت و پشتیبانی خود را از این رویکرد کلی کشورهای خلیج فارس اعلام کرد و این آشتی را گامی مهم در مسیر صحیح اتحادیه عرب دانست و خوش بینی خود را نسبت به آن ابراز داشت.
«مقلد» گفت که آنچه در رابطه با اجلاس آشتی قطر با کشورهای یاد شده پس از یک کار سخت و طاقت فرسای دیپلماتیک از نظرها پنهان ماند و بسیار مهم است، بیانات «تمیم بن حمد» امیر قطر درباره این آشتی است و او کسی است که این اجلاس برای از بین بردن اختلاف او با سایر کشورها بر پا شده بود.
وی افزود: به اعتقاد من امیر قطر به رسانه‌های حوزه خلیج فارس، عرب و بین المللی چیزی درباره این اجلاس اعلام نکرد و برخلاف آنچه از او انتظار می‌رفت، وی بصورت صریح چیزی درباره تعهداتش نسبت به تغییر سیاست‌های قطر و بررسی اولویتهای خود چیزی اعلام نکرد تا بتوان در خصوص روابط بین وی و دیگر کسانی که در این اجلاس شرکت کرده بودند، ذره نوری در انتهای تونل تاریک نتایج، به دست آورد.
مقلد افزود: امیر قطر با همه تبلیغات رسانه‌ای به العلا آمد و ما تا این لحظه نمی‌دانیم او در این خصوص چه گفته است و آیا در مقابل طرف ها متعهد شده، یا بخاطر سیاست‌های گذشته قطر عذرخواهی کرده و یا قول داد که در آینده از این سیاستها اجتناب کند یا در عوض خواسته است تا با رفقایش که با این هاله او را احاطه کرده اند، سلام و احوالپرسی کند.
مقلد اظهار داشت: امیر تمیم در مورد میزان تغییری که قصد دارد در سیاستها و مواضع کشورش در این لحظه حساس که منطقه دشوارترین مراحل تاریخ خود را پشت سر می‌گذارد، چیزی نگفت و این نشان می‌دهد که امیر قطر بی‌سر و صدا آمده و رفته است و اگر بیانیه صادر شده در این اجلاس که آن را تاریخی توصیف کردند امضا کرده باشد، این معمولاً کار آسانی است زیرا برای صاحب آن (امضا) هزینه‌ای بیش از پهن و جمع کردن کاغذ نیست.
مقلد با بیان اینکه عدم اعلام موضع رسمی قطر، همچنان مهمترین حلقه مفقوده در این اجلاس نسبت به سایر اجلاس‌های آشتی است، افزود: این اجلاس در حالی با سر صداهای زیاد از سوی چهار کشور تحریم کننده برگزار شد که طرف قطری همچنان سکوت کرده و به همین دلیل ابراز خوش بینی به نتایج این اجلاس و پاسخ دادن به سوالات زیادی که ایجاد کرده، بسیار زود است.
نظر شما