لایحه بودجه سال آینده در مجلس یازدهم در حال بررسی است. انتقادات زیادی از سوی طیفی از نمایندگان متوجه این لایحه شده است. در حالی این انتقادات بیان شده که طرح‌های اقتصادی مجلس یازدهم تا به امروز هیچ کدام به سرانجام مشخصی نرسیده است.
از نگاه برخی ناظران، اینکه مجلس یازدهم با شعارهای اقتصادی و معیشتی سرکار آمد اما طیفی از نمایندگان نتوانسته‌اند عملکرد مشخصی در این زمینه برای ارائه به رای‌دهندگان داشته باشند شاید یکی از عوامل حمله به لایحه بودجه باشد؛ حملاتی که به گفته «علی ربیعی» سخنگوی دولت، صرفا کلی گویی‌های مبهم است نه نقدهای کارشناسی که همواره از سوی دولت با استقبال مواجه شده است.
در گفتگو با «جمال کاکایی» پژوهشگر اقتصاد توسعه، رویکرد مجلس یازدهم به مباحث اقتصادی و لایحه بودجه ۱۴۰۰ را مورد بحث و بررسی قرار دادیم؛
ایرنا: نحوه مواجهه مجلس یازدهم با موضوعات اقتصادی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کاکایی: نظر به اینکه نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند در برابر معیشت جامعه مسئولند. از این‌رو، در تمامی ادوار نمایندگان سعی دارند بر اساس رویکرد سیاسی و پایگاه اجتماعی خود به دنبال حل مشکلات اقتصادی مردم به ویژه حوزه انتخابیه خود باشند. نمایندگان دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی نیز از این مهم مستثنی نیستند. ارزیابی رویکرد آنان در حل مسائل اقتصادی، مهم و نیازمند بحث و گفتگو است و خلاصه کردن آن در یک جمله دشوار است.
اما اگر بخواهم ارزیابی کلی خودم را عرض کنم باید بگویم رویکرد کلی نمایندگان محترم دوره یازدهم تاکنون، براساس آموزه‌های توسعه نبوده است و متاسفانه بیشتر کوته‌نگرانه و تشدیدکننده وضع موجود (مشکلات فعلی) است. قیر رایگان و بررسی نکردن به موقع لوایح مهم و ارزشمند دولت مصادیق پررنگ این ادعا است. امیدوارم از این به بعد ملاحظات توسعه و الزامات رشد اقتصادی و بهبود معیشت مردم بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
ایرنا: به نظر شما چرا با تعدد طرح‌های اقتصادی در مجلس یازدهم مواجه هستیم و نتیجه این طرح‌ها تا به امروز چه بوده است؟
کاکایی: همانطور که پیش‌تر اشاره کردم نمایندگان هر حوزه انتخابیه به مردم خود قول و قرارهای داده‌اند و با شعارهایی از مردم رای و اعتماد گرفته‌اند. برای اینکه نشان دهند به قول و شعارهای خود پایبند هستند همواره در تلاشند طرح‌هایی ارائه دهند و سخنرانی‌هایی انتقادی خطاب به دولت داشته باشند که بتوانند کماکان پایگاه اجتماعی خود را حفظ کنند. با توجه به اینکه بیش از هفت ماه از شروع مجلس فعلی می‌گذرد نمی توان انتظار داشت اثرات و نتایج اقدامات آن‌ها ناجی اقتصاد باشد. با این حال، آنچه نگران کننده به نظر می‌آید این است برخی از نمایندگان محترم با توجه به مسائل و شرایط بغرنج اقتصادی کشور بر این باورند وضعیت امروز ایران تنها و تنها نتیجه اقدامات دولت فعلی است و باید هر کاری که دولت انجام می‌دهد ما برعکس آن عمل کنیم که بتوانیم به اقتصاد کمک کنیم. بنابراین، همکاری لازم میان قوا با هدف حل مسائل را در پیش نگرفته‌اند. به عنوان مثال، لوایح «مدیریت تعارض منافع»، «مقابله با مفاسد و سالم سازی نظام اداری» و «شفافیت» از شایسته‌ترین اقدامات دولت فعلی است. ولی نمایندگان محترم رغبتی برای بررسی آن‌ها نشان نمی‌دهند. به نظر من، هیچ کار مهم‌تری از بررسی این لوایح در مجلس وجود ندارد.
اگر به صحبت‌های روزهای اول رئیس محترم مجلس رجوع کنیم هدف مجلس فعلی را تعامل با دولت و گره گشایی از قوانین دست و پاگیر عنوان کردند اما آنچه تاکنون مشاهده می‌شود نه تنها رفع قوانین دست و پاگیر نیست بلکه افزودن به آن است. نگران کننده‌تر، بررسی و تصویب برخی طرح‌های ضد توسعه‌ای، تشدید کننده وضع موجود، ناامن کردن فضای سرمایه‌گذاری و بدبین ساختن فعالان اقتصادی به چشم‌انداز اقتصاد کشور است. قیر رایگان و عدم توجه به الزامات رشد اقتصادی در دوران مدرن از بارزترین مصادیق این رویکرد است.
ایرنا: به نظر شما این طرح‌ها چه میزان کارشناسی شده است؟
کاکایی: همانطور که می‌دانید مجلس شورای اسلامی از موهبتی بسیار گرانبها به نام مرکز پژوهش‌ها برخوردار است و به نظر می‌رسد نمایندگان محترم نیز به فراخور حوزه انتخابیه خود مشاورانی دارند. تا جایی که من اطلاع دارم کارشناسان مرکز پژوهش‌ها علاوه بر تهیه مطالعات پشتیبان در تهیه طرح‌ها نیز نمایندگان محترم را یاری می‌کنند. بنابراین نمی‌توان گفت طرح‌های فعلی از بنیه کارشناسی برخوردار نیست. آنچه مهم است اعتقاد نمایندگان به پیشنهادهای کارشناسی است که آیا واقعا تمامی تذکرات کارشناسان را مدنظر قرار می‌دهند؟ به نظر من پاسخ منفی است. نکته دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد خودِ نظرات کارشناسی است. هیچ نظر کارشناسی وحی منزل نیست و می‌تواند مورد نقد و ارزیابی قرار بگیرد. بنابراین، حتی اگر یک طرح از مطالعات پشتیبان خوبی نیز برخوردار باشد نمی‌توان با اطمینان گفت ملاحظات توسعه‌ای و بلندمدت را مورد توجه قرار داده است.
ایرنا: نظر شما در مورد انتقادات و رویکرد مجلس یازدهم به بودجه ۱۴۰۰چیست؟
کاکایی: یکی از قابل دفاع‌ترین کارهای دولت فعلی، تقدیم لایحه بودجه به مجلس شورای اسلامی در زمان مقرر است. این اقدام شایسته همواره فرصت همکاری فی مابین دولت و مجلس شورای اسلامی برای حل مشکلات بودجه کشور را به‌وجود می‌آورد. در ادبیات توسعه همواره گفته می‌شود زمانی یک برنامه توسعه می‌تواند در تحقق اهداف خود موفق باشد که بتواند اعتماد مردم را جلب کند. به نظر من همکاری میان قوا این مهم را تقویت می‌کند و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی باید این فرصت را مغتنم بشمارند.
تا جایی که من دنبال کرده‌ام دولت فعلی (دولت یازدهم و دوازدهم) همواره از اقدامات اصلاحی نمایندگان مجلس در تمامی ادوار (نهم، دهم و یازدهم) استقبال کرده است به شرطی که هدف کمک و حل مسائل باشد. بودجه امروز ایران نتیجه تصمیمات سال‌ها و دهه‌های گذشته است که برخی از نمایندگان فعلی در زمان‌هایی که سکان‌دار پست‌های دیگری بوده‌اند نیز در آن نقش دارند. به بیان دیگر، اگر قبل از انقلاب را در نظر نگیریم، بودجه فعلی، نتایج تصمیمات طی چهل سال گذشته است.
بنابراین انتظار اصلاح بودجه براساس ملاحظات توسعه به تنهایی از قوه مجربه نادرست و. نیازمند همکاری میان قوه‌ای است و همچنین سایر نهادهای انقلابی و مردمی. با توجه به موضوع اصلاح بودجه که در دو سه سال گذشته مطرح شد انتظار بر همکاری تمامی ارکان حاکمیت برای این مهم است. از این‌رو نمایندگان محترم مجلس یازدهم باید دولت را کمک و همراهی کنند و توجه کنند رویکرد صرفاً انتقادی کمکی به کشور نخواهد کرد.
متاسفانه در زمانی که لایحه بودجه در مجلس شورای اسلامی است و انتظار بررسی و همکاری همه جانبه از مجلس وجود دارد، نمایندگان محترم مشغول بررسی طرح‌هایی هستند که به باور من اگر براساس اولویت‌بندی برای حل مشکلات کشور در نظر گرفته شوند، در میان اولویت‌های دو رقمی نیز جایی نخواهند داشت.
نظر شما