گونه‌های جدید ویروس کرونا با سرایت‌پذیری بیشتر

به گزارش ایرنا، SARS-CoV-۲ عامل بیماری کووید ۱۹، یکی از بزرگترین چالش های بهداشت جهانی در سال های اخیر است که علاوه بر سیستم های بهداشتی، تاثیرات جبران ناپذیری روی اقتصاد، آموزش و دیگر فعالیت های اجتماعی گذاشته است.  

با ظهور این ویروس در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی (دی ماه ۱۳۹۸) در کشور چین کمتر کسی فکر می کرد که این ویروس در زمان کوتاهی بتواند دنیا را به این صورت درگیر کند، به طوری که امروزه افزایش و کاهش موارد جدید و همچنین مرگ و میر ناشی از این ویروس به عنوان تیتر اول خبرهای اقصی نقاط جهان به شمار می رود.  

گزارش های اخیر نشان می دهد افزایش آمار ابتلا، بیشتر به واسطه پیدایش نوع تغییریافته ویروس (واریانت) در مناطق مختلف است. سوال هایی که در این زمینه مطرح است این است که آیا این گونه های جدید می تواند در میزان سرایت پذیری، تظاهرات بالینی، شدت بیماری‌زایی، تشخیص، درمان و همچنین ساخت واکسن بر علیه این ویروس تاثیرگذار باشد.  

در اصطلاح به تغییرات در سطح ژنوم به دنبال تکثیر ژنوم ویروس، موتاسیون گفته می شود. به طور معمول این موتاسیون ها در بین ویروس هایی که ژنوم آنها از جنس RNA است، به مراتب بیش از ویروس ها با ژنوم DNA اتفاق می افتد اما در این بین، کرونا ویروس ها به‌رغم داشتن ژنومی از جنس RNA، به دلیل داشتن آنزیم های تصحیح کننده اشتباهات حین تکثیر، نسبت به دیگر ویروس های RNA دار، موتاسیون کمتری دارند.  

دکتر محمدحسن پوریای ولی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار گروه دانشگاه و آموزش ایرنا در این خصوص بیان داشت: بررسی های متعدد مبتنی بر توالی یابی ژنوم این ویروس در مراکز تحقیقاتی مختلف نشان داد که تاکنون هزاران موتاسیون در نواحی مختلف ژنی این ویروس ایجادشده است؛ البته این موتاسیون ها در همه استرین های در گردش به طور همزمان دیده نمی شود و در این میان موتاسیون هایی از اهمیت بالای برخوردار هستند که در پروتئین های سطحی این ویروس ایجادشده و در ورود بهتر ویروس به داخل سلول و سرایت پذیری ویروس موثر بوده و از سوی دیگر در فرار ویروس از سیستم ایمنی نقش دارد.

عضو مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران افزود: در اوایل ماه مارس ۲۰۲۰ میلادی (اسفندماه ۱۳۹۸) یک ویروس موتاسیون یافته، شناسایی شد که تحقیقات آزمایشگاهی و اپیدمیولوژی نشان داد که سرعت انتقال این ویروس به مراتب بالاتر از ویروس های قبلی است و پیک افزایش آمار مبتلایان در برخی مناطق جهان به این تغییر در ناحیه ۶۱۴ پروتئین سطحی ویروس نسبت داده شد. امروزه این ویروس در تمام کشورها از جمله کشورمان غالب شده و تمام ویروس های شناسایی شده، این موتاسیون را دارند.   

گونه جدید کرونا در سمورها 

این ویروس شناس اظهار داشت: در اوایل سپتامبر ۲۰۲۰ میلادی (شهریورماه ۱۳۹۹ ) یک واریانت جدید از این ویروس در بین سمورهای مزارع پرورش این حیوان در شمال کشور دانمارک شناسایی شد.  

وی ادامه داد: این گونه جدید دارای موتاسیون هایی بود که قبل از این گزارش نشده بود و نکته نگران کننده در مورد این ویروس ها این بود که این ویروس قابلیت انتقال به انسان را نیز دارد و ایمنی ایجادشده به واسطه سابقه قبلی بیماری COVID-۱۹  یا به واسطه تزریق واکسن نمی تواند از ایجاد عفونت جلوگیری کند.

پوریای ولی گفت: خوشبختانه این ویروس قدرت سرایت پذیری پایینی داشته و تنها در ۱۲ مورد انسانی شناسایی شده و در حال حاضر این ویروس از دیگر مناطق گزارش نشده است.

شناسایی گونه انگلیسی کرونا در بیش از ۵۰ کشور 

وی افزود: مطالعات اپیدمیولوژیک و یافته های بالینی نشان داد که نوع انگلیسی این ویروس سرایت پذیری بالاتری نسبت به ویروس های قبلی دارد اما شدت بیماری‌زایی، نرخ مرگ و میر و وقوع عفونت مجدد ناشی از آن تغییری نکرده و این ویروس تاکنون در بیش از ۵۰ کشور جهان شناسایی شده است.

این ویروس شناس ادامه داد: در ۱۴ دسامبر سال ۲۰۲۰ میلادی (۲۴ آذر ماه) مقامات بهداشتی کشور انگلیسی شیوع نوع جدید این ویروس را در آن کشور گزارش کردند. تحقیقات اولیه نشان داد که این نوع در مقایسه با ویروس در گردش در آن کشور از نظر توالی ژنی دارای ۲۳ موتاسیون و تغییر است.  

این ویروس شناس افزود: منشاء اولیه این ویروس به روشنی مشخص نشده اما آنچه مسلم است این ویروس در ابتدا در جنوب شرقی انگلیس شناسایی و به سرعت تبدیل به ویروس غالب این منطقه و حتی کل انگلیس شد. چون این واریانت برای اولین بار از این منطقه گزارش شد، به عنوان ویروس انگلیسی معروف شده است.

نوع آفریقایی ویروس کرونا  

وی گفت: در ۱۸ دسامبر (۲۸ آذر ماه) مقامات بهداشتی کشور آفریقای جنوبی شناسایی نوعی جدید از این بیماری را به سازمان بهداشت جهانی گزارش کردند که این واریانت جدید سه استان این کشور را فراگرفت و بعد از مدتی زمان کوتاهی به واریانت غالب در کل این منطقه تبدیل شد.  

عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران گفت: برخی از موتاسیون های این واریانت شبیه واریانت انگلیسی بوده و از آن جمله می توان به موتاسیون در اسیدآمینه ۵۰۱ پروتئین سطحی ویروس اشاره کرد. از نظر ارزیابی شدت بیماری‌زایی و دیگر ویژگی های تغییریافته این ویروس، تحقیقات همچنان ادامه دارد.  

عضو مرکز تحقیقات بیماری های نوپدید و بازپدید انستیتو پاستور ایران افزود: آنچه در بیماران مبتلا به این نوع ویروس قابل توجه است، میزان بالای ویروس شناسایی شده در بیماران مبتلا است که می تواند ناشی از انتقال بهتر ویروس به داخل سلول و تکثیر بالاتر این واریانت باشد. این واریانت تاکنون در بیش از ۲۰ کشور جهان شناسایی شده است.

نوع ژاپنی برزیلی

پوریای ولی ادامه داد: در ششم ژانویه سال ۲۰۲۱ میلادی (۱۷ دی ماه) مقامات بهداشتی ژاپن ۴ فرد مبتلای برزیلی را در فرودگاه توکیو شناسایی کردند که تحقیقات روی توالی ژنی کرونا ویروس این بیماران نشان داد که این گونه جدید علاوه بر موتاسیون های، گونه انگلیسی و آفریقای جنوبی دارای موتاسیون های دیگری نیز است و در مجموع ۱۲ موتاسیون در ناحیه پروتئین سطحی این ویروس شناسایی شد که مهمترین آنها موتاسیون در ناحیه ۵۰۱ و ۴۸۴ است علاوه بر این، از این چهار بیمار، دو نفر کودک بوده که اهمیت بیماری‌زایی این ویروس را در کودکان نشان می دهد.  

وی ادامه داد: همچنین یک مطالعه نشان داد که احتمال عفونت مجدد با این واریانت جدید در بیماران با سابقه بیماری با گونه‌های قبلی  وجود دارد. این واریانت تاکنون تنها در دو منطقه برزیل و ژاپن گزارش شده است.

گونه‌های شناسایی شده در ایران

پوریای ولی بیان داشت: در ایران همسو با دیگر کشورها تلاش ها برای شناسایی واریانت های جدید در حال انجام است و بر این اساس واریانت جدید با توالی یابی ژنی نمونه های مشکوک مناطق مختلف، به خصوص مناطق با آمارهای بالای ابتلا، در آزمایشگاه مرجع کشوری کرونا ویروس انستیتو پاستور ایران رصد و پایش می شوند. از مجموع واریانت های جدید اشاره شده، تاکنون تنها واریانت انگلیسی در ایران (در بین مسافرین بازگشته از کشور انگلیس) شناسایی شده است.

وی افزود: با توجه به اینکه ویژگی های واریانت های جدید تاکنون به خوبی مشخص نشده است بر مبنای قاعده­ای دفع خطر احتمالی، بهتر است سیاستگذاران بهداشتی در تدوین پروتکل سختگیرانه تر، به خصوص در مبادی ورودی کشور اقدام کنند و عموم جامعه نیز، برای قطع این زنجیره انتقال ویروس، پروتکل های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی را شدیدتر از قبل، رعایت کنند.