توفانی که به جان سیستان و بلوچستان افتاد

به گزارش ایرنا،باد، توفان و صدای همهمه شن‌ها در گوش می‌پیچید، گردها را از روی صورت برداشتم تا نفسی تازه کنم اما...

سیستانی و بلوچستانی که باشی با حال و هوای جمله بالا آشنایی دارید، از همان روزهای نخست کودکی با توفان همزاد می شوی، در تابستان، زمستان و حتی بهار مهمان ناخوانده خانه هایتان می شود و ذرات گردو غبار نشسته بر صورت و سینه‌هایی که صدای خس خسشان در خانه‌ها می‌پیچد سوغات این مهمان است.

باران که نمی بارد و هیرمند که جاری نمی شود و هامون که در حال نزار و جان دادن است باد و توفان با گرد و غبار و شن روان خود در شهرها و روستاهای سیستان و بلوچستان جولان می دهند و طبیعت و زندگی را بر ساکنان آن جهنم می کنند، قهقهه مستانه توفان همراه با شلاق سهمگین باد بر تن خمیده و رنجور زمین های کشاورزی و جان و قلب مردمان این دیار چنان ضربات سنگینی وارد می‌کند که ناچار به فرار از خانه و کاشانه خود می شوند و درد غربت و حاشیه نشینی در شهرهای غریب را به جان می خرند.

اگر دولت با اجرای طرح های زیربنایی همچون طرح انتقال آب با لوله به ۴۶ هزار هکتار از زمین های کشاورزی دشت سیستان و آبیاری نوین در بلوچستان و دهها طرح بزرگ دیگر همچون گاز رسانی، راه آهن، ترانزیت، بازارچه های مرزی، منطقه آزاد، توسعه بندر چابهار و امثال آن به یاری مردم این دیار نمی شتافت امیدها در دل به ناامیدی تبدیل می شد اما اکنون که طرح های توسعه در این دیار تفت دیده به اجرا در آمده و از شمال تا جنوب این استان به کارگاه سازندگی و تولید تبدیل شده مردم سخت کوش و مرزدار منطقه با امیدی فزاینده به آینده کمر همت بسته اند تا با همراهی و همکاری یکدیگر و یاری دولت و نظام این استان را به روزها خوش و سرسبزی گذشته بازگردانند.

وزش توفان در زمستان و وارد کردن خسارت به مردم بویژه کشاورزان گزارشگر ایرنا را بر آن داشت تا ابعاد مختلف این توفان را  از علت تا کانون‌های گردو غبار و تبعات آن در گفت‌وگو با کارشناسان محیط زیست و مسوولان مربوطه این استان بررسی کند.

توفان معضل سیستان و بلوچستان

توفان شن در طول قرن‌ها معضل همیشگی کشورهایی بوده که دارای نقاط کویری و صحرایی هستند.

توفان‌های شن هنگامی رخ می دهند در مناطق خشک و بیابانی با سرعت و قدرتی که دارند ذرات شن و ماسه را جابجا و در هوا پخش می کنند و باغ ها و زمین های زراعی را به نابودی کشانده و موجب تخلیه روستاها می شوند.

به گفته کارشناسان محیط زیست در سیستان و بلوچستان منشا توفان‌های شن بستر رودخانه فراه‌رود در افغانستان ونیز بستر خشکیده تالاب بین المللی هامون و اراضی رهاشده کشاورزی به علت خشکسالی و بی آبی است.

مناطق بحرانی کدام‌اند؟

مناطق بحرانی حرکت ماسه های روان و توفان شن سه منطقه اصلی در سیستان و بلوچستان است که به ترتیب اولویت شامل شن‌زار میانکنگی شهرستان هیرمند با وسعت ۹۵ هزارو ۹۲۰ هکتار که از مرز افغانستان در دریاچه هامون شروع و در مسیر طرفین رودخانه نیاتک به رودخانه مشترک و پاسگاه چوتو ختم می‌شود، دوم شنزار جزینک با وسعت ۱۳ هزارو ۹۰۵ هکتار که از ضلع غربی رودخانه سیستان از شمال روستای فیروزه‌ای شروع و به چاه نیمه چهارم ختم می‌شود و سوم تاسوکی با وسعت ۱۴۲ هزارو ۸۶۲ هکتار که به علت قرار نداشتن تاسیسات مسکونی و اقتصادی در مسیر این کانون در اولویت آخر قرار گرفته است.

یکی دیگر از کانون های بحران تالاب فصلی جازموریان است که خشک شدنش براثر عوامل مختلف(خشکسالی و سدسازی‌ها) این حوزه را به یکی از کانون‌های تولید گردو غبار در جنوب شرق کشور تبدیل کرده است.

به گفته کارشناسان محیط زیست در سال‌های خشکسالی مناطق بحران و گردو غبارخیز سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر به سه دسته ختم نمی‌شود بلکه می‌توان تاکید کرد اکثر نقاط سیستان و بلوچستان به کانون بحرانی و منطقه برداشت فرسایش بادی تبدیل شده است.

توفان وخسارت‌ها

روح الله سرگزی معاون ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان با اشاره به تبعات توفان‌های چند روز گذشته سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: بر اثر این توفان‌ها، ۱۳۵ نفر به مراکز بهداشتی درمانی با علائم تنفسی مراجعه کردند که ۱۴ نفر بستری و ۱۲۱ نفر به صورت سرپایی درمان شدند.

وی با تاکید بر اینکه ماهیت سیستان و بلوچستان قرارگیری در کریدور باد و اقلیم و شرایط جغرافیایی آن وزش باد به عنوان یکی از شرایط طبیعی منطقه است گفت: سعی مدیریت بحران بر این بوده که دستگاه‌های اجرایی دست‌اندرکار برنامه‌های کنترل وضعیت نابه‌هنجار گردو غبار را در دستور کار قرار دهند و اقدامات کوتاه مدت و بلندمدت برای این موضوع تهیه و اجرایی کنند.

البته معاون ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گریزی هم به شرایط مطلوب این استان نسبت به چند سال گذشته از نظر توفان زد و گفت: ورود سیلاب و آورد رودخانه هیرمند و آبگیری بخش هایی از تالاب هامون تعداد روزهای توفانی و گردو غبار را کاهش داد.

فرماندار دلگان از جمله مسوولانی که شهرستان تحت مسوولیتش هر از گاهی دچار توفان شن و گردوغبار ناشی از خشک شدن تالاب جازموریان می شود به خبرنگار ایرنا گفت: براساس برآوردهای اولیه میزان خسارت توفان روزهای گذشته تنها به شبکه برق این شهرستان ۲ میلیارد تومان بوده است.

مجتبی شجاعی افزود: میزان خسارت توفان به بخش کشاورزی شهرستان دلگان از سوی کارشناسان جهاد کشاورزی در حال بررسی است.

فرماندار دلگان با اشاره به اینکه توفان روز گذشته خسارات زیادی به بخش کشاورزی این شهرستان وارد کرده است افزود: این خسارت‌ها تنها محدود به این شهرستان نبوده و به سایر شهرستان‌های همجوار و جنوب استان کرمان نیز آسیب رسانده است.

وی خاطرنشان کرد: کشاورزانی که بیمه بودند خسارات آنان  از سوی بیمه پرداخت می‌شود ولی کشاورزانی که زیرپوشش بیمه نبودند خسارت‌های وارده صورت جلسه می‌شود که با تصمیم ستاد مدیریت بحران کشور سعی داریم اقدامات لازم را انجام دهیم.

شجاعی بیان کرد: همچنین توفان در شهرستان دلگان باعث قطعی برق ۲ هزار و ۵۰۰ خانوار شد که در ساعات اولیه برق ۲ هزارو ۳۰۰ خانوار وصل شد.

وی با اشاره به اینکه توفان خوشبختانه تلفات جانی نداشته است تصریح کرد: اطلاع رسانی خوبی در سطح روستاها بویژه مناطق کوهستانی و عشایری این شهرستان انجام شده بود.

شهناز رفعت سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی دلگان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خسارات‌های وارد شده به بخش کشاورزی دلگان زیاد است و کارشناسان در حال برسی این موضوع اند که با جمع‌بندی انجام شده در این هفته خسارت نهایی اعلام خواهد شد.

وحید پورمردان مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز جور درگیری با این موضوع مرتبط بود وی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه متاسفانه در سال‌های اخیر به دلیل اقدامات انجام شده در بالا دست، شاهد از بین رفتن پوشش‌ گیاهی منطقه و تبدیل تالاب جازموریان به کانون گرد و غبار هستیم گفت: در ۲۴ ساعت گذشته گرد و غبار شدیدی در منطقه رخ داده که نبود پوشش گیاهی باعث تشدید آن شده که این پدیده در مرکز سیستان و بلوچستان و شهرهای اطراف به وضوح احساس می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تالاب جازموریان یک تیغ دولبه بوده با توجه به خشکی پهنه این تالاب با اندک بادی با سرعت ۶۰ و ۷۰ کیلومتر شاهد فرسایش بادی و افزایش بیابان‌زایی خواهیم بود، افزود: برخاست خاک روی دلگان و شهرهای اطراف تاثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث بیماری‌های ریوی مانند سل یا حساسیت‌های شدید همچون آسم شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه تخصیص یک ایستگاه پایش گرد و غبار در دلگان اتفاق خوبی بود گفت: این ایستگاه در ماه‌های اخیر مورد تایید قرار گرفت که با بهره‌گیری از این ایستگاه می‌توان آنالیز خوبی از وضعیت گرد و غبار تالاب جازموریان استخراج کرد ‌و تصمیمات بهتری را در حوزه‌های مختلف گرفت.

نرجس مشهدی بندانی مشاور مدیر عامل شرکت برق منطقه‌ای سیستان و بلوچستان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: خوشبختانه توفان‌ خسارتی به تاسیسات و تجهیزات خطوط و پست‌های انتقال و فوق توزیع وارد نکرده است.

نقش دولت

می‌توان از کانون‌های گردو غبار گفت که بعضی طبیعی و برخی غیر طبیعی کانون شده‌اند، از پل‌ها، راه‌های ارتباطی، اماکن و تاسیساتی که در اثر توفان نابود می‌شوند، از مهاجرتی که در اثر فروپاشی نظام کشاورزی و دامداری منطقه به وجود آمده، از ریه‌های به تنگ آمده و یا حتی از همین قطارهایی که به فاصله کمتر از ۲۴ ساعت ۲ قطار از ریل خارج  شدند اما هیچ کدام از این گفتن‌ها راه حل مردم این منطقه نخواهد بود.

در این شرایط می توان از اقداماتی گفت که اوضاع را مطلوب کرده، از دولت یازدهم و دوازدهم که با وجود تمامی مشکلات به دلیل اهمیت و اولویت موضوع گرد و غبار و تکلیف و مسوولیتی که در این زمینه برای خود قائل بود، تمام تلاش و توان خود را برای کاهش آسیب‌های پدیده گرد و غبار انجام داد.

 از برنامه‌ریزی مستمر دولت برای احیا تالاب‌ها و انجام حمایت‌های بهداشتی، بهره‌گیری دولت یازدهم و دوازدهم از ظرفیت‌های ملی و بین‌المللی، استانداردهای ضروری تثبیت کننده‌های خاک که به تصویب رسید، استفاده از ظرفیت‌ها و دانش کشورهای موفق مثل  ژاپن به منظور توسعه سیستم‌های پایش و هشدار و همکاری که با نظام بین‌المللی داشته و  ۱۰ میلیون یوروای که برای احیای تالاب بین‌المللی هامون توسط سازمان ملل و اتحادیه اروپا اختصاص یافت همه این‌ها از جمله اقداماتی بود که در یک نگاه کلی دولت تدبیر و امید برای مقابله با این توفان‌ها و گردو غبارشان در سیستان و بلوچستان انجام داده است.