«بیت کوین» و مسیر پیچیده پیش‌ روی ارزهای دیجیتال

بیش از یک دهه است که جهان با نوع جدیدی از ارز آشنا شده است. «ارزهای دیجیتال» شکل جدیدی از ارز محسوب می‌شود که اغلب نه تنها از طریق دولت‌ها منتشر نمی‌شوند که پشتوانه آن‌ها نیز با پشتوانه‌های متعارف ارزهای دولتی متفاوت است. در چند سال گذشته اما تب استفاده از ارزهای دیجیتال بالا گرفته است و بسیاری از شهروندان تلاش می‌کنند با هزینه‌های گزاف، به جای خرید ارزهای مبادله‌ای بین‌المللی یا طلا، از ارزهای دیجیتال برای پس‌انداز خود استفاده کنند. از همین رو ارزش پول‌های دیجیتال مهم و شاخص در بازارهای بین‌المللی، به صورت مداوم در حال رشد است. سوال بسیاری از شهروندان این است که ارز دیجیتال چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

آغاز راه ارزهای دیجیتال

«پویا بهمنی» کارشناس سرمایه‌گذاری و ارزهای دیجیتال در همین ارتباط به ایرنا گفت: ارز دیجیتال یا پول الکترونیک مفهومی است که طی دو دهه اخیر ایجاد و توسعه داده شد و تقریبا در ذهن همه ما با نام «بیت کوین» عجین شده است. درواقع بیت کوین اولین ارز دیجیتالی است که در سال ۲۰۰۸ از سوی هویتی ناشناس با نام «ساتوشی ناکاموتو» در قالب یک مقاله، به عنوان نوعی پول الکترونیک به دنیا معرفی شد. هدف از این نوشته بررسی تکنیکی و بنیادی روند قیمتی بیت کوین و چرخه‌های رشد و نزول آن بود و نویسنده ناشناس آن سعی کرده است تا خلاصه‌ای از  ویژگی‌ها و مزایای پول دیجیتال نیز پوشش داده شود».

این کارشناس بازار سرمایه و ارزهای دیجیتال در پاسخ به این سوال که بیت‌کوین چه تفاوت‌هایی با ارزهای کاغذی دارد، اظهار داشت: بیت ­کوین دقیقا مانند پول­‌های رایج، وسیله‌ای برای انتقال ارزش است که به مالک آن قدرت خرید کالا، سرمایه­‌گذاری و همچنین امکان انتقال ارزش به فرد یا افراد دیگر را می‌دهد. در واقع هدف به وجود آورندگان بیت کوین انتقال و ذخیره امن پول بوده است و به همین دلیل در این سیستم کنترل واقعی پول در دست خود افراد است و هیچ گونه وابستگی به بانک ها و سایر نهادهای مالی وجود ندارد.

تمایز بیت کوین با سایر ارزهای متداول

بهمنی درباره ویژگی‌های خاص این نوع ارز دیجیتال نیز گفت: بیت­ کوین دارای ویژگی‌هایی است که موجب متمایز شدن آن از اسکناس‌های رایج شده است. اولین و مهم­ترین ویژگی، غیر متمرکز بودن آن است. این ویژگی به این معنی است که هیچ نهادی اعم از بانک­ها و دولت­ها بر آن کنترل ندارند و تراکنش­ها در این شبکه توسط افراد خود شبکه انجام می ­شوند. درواقع بر خلاف پول‌های معمول، قدرت خلع و توزیع پول از دست نهادهای نظارتی و متمرکز خارج شده و بین افراد شبکه توزیع شده است. همچنین این ویژگی در سطح کلان می‌تواند مانع عرضه بی‌رویه پول توسط یک نهاد مشخص شود و از بی‌ارزش شدن آن و ایجاد تورم جلوگیری کند.

بهمنی افزود: دومین ویژگی بیت کوین، تعداد محدود آن است که علت محدود ماندن تعداد بیت‌ کوین‌ها در جهان، نحوه طراحی الگوریتم و شبکه بیت­ کوین است. با وجود اینکه تمامی افراد در این شبکه، پیوسته در حال خلق بیت کوین هستند و روز به روز به تعداد آن­ها اضافه می‌شود، نرخ استخراج در دوره‌های حدودا ۴ ساله نصف می­شود و به همین خاطر خلق واحدهای جدید به مرور سخت‌تر می‌شود. به این پدیده «هاوینگ» (halving) یا «نصف شدن» می­‌گویند. با این اتفاق از یک طرف عرضه بیت ­کوین کاهش یافته و از طرف دیگر هزینه استخراج و قیمت سر به سر شدن برای افراد استخراج‌کننده در شبکه افزایش می‌­یابد که هر دو عاملی قوی برای افزایش قیمت بیت­ کوین خواهند بود. از دیگر ویژگی­ های بیت ­کوین می ­توان به غیر قابل برگشت بودن تراکنش­‌ها، غیر قابل جعل بودن به دلیل بهره­ گیری از تکنیک­ های رمزنگاری و قابلیت حمل و جابجایی آسان اشاره کرد.

اما پرسش اساسی دیگر آن است که پشتوانه بیت‌کوین چیست؟ این کارشناس بازار سرمایه در تشریح این موضوع بیان داشت: باید گفت پشتوانه بیت کوین هیچ چیز مادی نیست و ارزش بنیادین آن از اعتماد مردمی ناشی می­ شود که به ارزشمند بودن آن اعتقاد دارند و حاضر به مبادله کالاهای مادی خود با این ارز دیجیتال هستند و باور دارند این واحد پولی به آن ها قدرت خرید کالاهای دیگر را نیز می­­ دهد.

پرسش مهم دیگر این است که آیا بیت‌کوین قابل جعل یا سرقت است؟ بهمنی در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: از حیث امنیت باید گفت که کیف پول­ ها و صرافی­ هایی که افراد برای نگهداری و انجام معاملات از آن­ها استفاده می­ کنند امکان هک شدن دارند و تا به حال چندین هک بزرگ در این زمینه رخ داده است. البته در سال­ های اخیر اقداماتی نظیر استفاده از رمزهای دو مرحله ­ای، بکارگیری سیستم ­های قدرتمند محافظت کننده و اجرای سخت گیرانه فرایند­های احراز هویت برای افزایش امنیت دارندگان بیت‌ ­کوین بکار گرفته شده است. اما تاکنون خود شبکه بیت ­‌کوین دچار مشکل جدی نشده است.

آیا ارزهای دیجیتال همچنان ارزشمند باقی خواهند ماند؟

بهمنی در زمینه پایایی ارزهای دیجیتال گفت: از بابت تداوم ارزشمندی دو عامل مهم می­ تواند مورد بررسی قرار گیرد. اولین عامل عزم و همکاری دولت­ ها و سایر نهادها در وضع قوانین و محدودیت­های جهانی بر ضد فعالیت بیت­ کوین است که به دلیل عدم کنترل آن­ها بر شبکه بسیار بعید است بتوانند مانع انجام تراکنش­ های درون شبکه­‌ای آن شوند و فقط ممکن است در مراحلی از خرید و فروش نقدی، مشکلاتی برای استفاده از آن فراهم کنند. عامل دیگر که این روزها از آن به عنوان یک عامل بالقوه ناامنی بیت‌ کوین یاد می‌شود، گسترش استفاده از کامپیوترهای کوانتومی است. البته رمزنگاری بیت کوین به گونه‌ای است که قدرت فعلی کامپیوترهای کوانتومی تا شکستن آن فاصله بسیار زیادی دارند و حتی در صورت شکسته شدن پروتکل ­ها، این شبکه با اجماع اعضای آن می‌تواند شاهد «جدایش» (فورکی) باشد تا از رمزنگاری‌های مقاوم در برابر کامپیوترهای کوانتومی استفاده کند.

اما استفاده از بیت ‌کوین مشکلات و دشواری‌های خاص خود را هم دارد. بهمنی در همین ارتباط بیان داشت: باید اذعان کنیم که بیت کوین دارای مشکلاتی است که پذیرفته شدن آن را به عنوان یک ابزار انتقال ارزش در بین عموم سخت کرده است. اولین مشکل پیچیده بودن مفهوم بیت­ کوین و سخت بودن درک آن است. دومین مشکل مواجهه با مشکلات قانون­ گذاری است به شکلی که در برخی کشورها به طور کامل ممنوع اعلام شده است. کارمزد و هزینه های تراکنش بالا و همچنین کند بودن پرداخت­ها از دیگر مشکلاتی است که استفاده­‌کنندگان این پول جدید با آن روبه ­رو هستند.