انگ‌زدایی و دیگر بازدارنده‌های خودکشی

اقدام به خودکشی یک رفتار خودآسیب‌رسان است که با قصد مرگ یا نمایش این قصد انجام می‌شود و بر خلاف برخی تصورات عمومی تنها مختص بزرگسالان نیست، بلکه در شماری منابع به عنوان سومین علت مرگ و میر کودکان و نوجوانان در جهان شناخته می‌شود و ضرورت مراقبت‌ها و پیشگیری را بیشتر گوشزد می‌کند.

محققان و کارشناسان برای این معضل یا پدیده اجتماعی ریشه‌ها و علل زیادی ذکر کرده اند که از مهمترین آنها می‌توان به عوامل روانشناختی افسردگی و ناکامی در زندگی اشاره کرد.

افرادی که به هر دلیلی معنایی برای زندگی قائل نیستند و زندگی را پوچ و بی حاصل می‌دانند، نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر خودکشی هستند. علاوه بر این می‌توان به انواع بیماری‌های روانشناختی نظیر بیماری‌های دوقطبی، اسکیزوفرنیا و... نیز اشاره کرد که در مبادرت به خودکشی بی تاثیر نیست.

اما اینکه این عوامل چگونه زمینه‌ساز خودکشی می‌شوند و زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند خود نیاز به واکاوی بیشتر است. بدین منظور پژوهشگر ایرنا با «راضیه عاشوری» روانشناس به گفت و گو نشسته است.

مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید:

مهمترین عوامل تاثیرگذار بر خودکشی

عاشوری در خصوص خودکشی و مهمترین عوامل موثر بر آن گفت: خودکشی به هر نوع رفتاری اطلاق می‌شود که به صورت عامدانه و آگاهانه منجر به آسیب رسیدن به خود فرد می شود. در واقع خودکشی دو شرط اساسی دارد؛ از یک سو فرد نسبت به پیامد عملش آگاهی دارد و از سوی دیگر اقدام وی منجر به از دست رفتن جانش می‌شود.

البته بین خودکشی و اقدام به خودکشی تفاوت وجود دارد. اقدام به خودکشی الزاما منجر به مرگ فرد نمی‌شود. در واقع فرد عملی را برای از بین بردن خودش انجام می‌دهد اما به هر دلیلی زنده می‌ماند. گاهی اوقات این دو واژه به یک معنا به کار برده می‌شوند.

عاشوری افزود: عوامل تاثیرگذار بر خودکشی متفاوتند. مطالعات نشان داده بین ۸۵ تا ۹۵ درصد افرادی که خودکشی می‌کنند دچار یک بیماری روانشناختی هستند. بنابراین مهمترین علت خودکشی ابتلا به اختلالات روانپزشکی است. همچنین مطالعات مختلف نشان داده که افسردگی بین ۶۰ تا ۸۰ درصد علت خودکشی را تشکیل می‌دهد. افسرده‌های دوقطبی ۱۵ تا ۲۰ درصد خودکشی موفق دارند و افسرده‌های تک قطبی ۱۰ تا ۱۵ درصد خودکشی را تشکیل می‌دهند. اسکیزوفرنیا  نیز ۱۰ درصد را به خود اختصاص داده است.

دومین عاملی را که می‌توان نام برد، سابقه قبلی خودکشی است که می‌تواند احتمال خودکشی را افزایش دهد. سومین عامل جنسیت است. زنان نسبت به مردان بیشتر اقدام به خودکشی می‌کنند اما خودکشی موفق در میان مردان بیشتر از زنان است. چهارمین عامل سن است. در افراد زیر ۴۰ سال، احتمال اقدام به خودکشی بیشتر است؛ اما میزان خودکشی موفق بالای این سن بیشتر است.

عامل دیگر تاهل است. تحقیقات نشان داده است که افراد مجرد نسبت به متاهلان بیشتر به خودکشی دست می زنند. هر چند برخی دیگر از تحقیقات هم نشان داده متاهلین بیشتر خودکشی می کنند. عامل دیگر حمایت روانی و اجتماعی است که در اینجا بین این دو متغیر نسبتی برقرار است. به این صورت که هر چه حمایت روانی و اجتماعی بیشتر باشد، خودکشی کمتر می‌شود. در مورد اعتقادات مذهبی هم به این صورت است. هر چه اعتقادات مذهبی قویتر باشد، خودکشی کمتر است. اما عامل دیگر از دست دادن عزیزان است. وقتی فردی عزیزی را از دست می دهد احتمال اینکه دست به خودکشی بزند بالا است. عامل دیگر ابتلا به برخی بیماری‌های جسمی است که ممکن است ارتکاب خودکشی را افزایش دهد و عامل آخر، عوامل اقتصادی و اجتماعی مثل فقر هستند. به طوری که خودکشی را در میان افراد طبقات پایین‌تر بیشتر مشاهده می‌کنیم.

افسردگی و میزان خودکشی 

عاشوری در خصوص افسردگی و رابطه‌اش با خودکشی گفت: زیربنای اصلی خودکشی از نظر بسیاری از روانشناسان از بین رفتن معنا در زندگی و ناامیدی نسبت به آینده است. در بسیاری از بیماران افسرده نحوه تفکر، نگاه و نگرش نسبت به زندگی و آینده تغییر می‌کند و نگاه فرد نسبت به دنیا و خودش منفی می‌شود.

در بیماران افسرده ابتدا آرزوی مرگ و در مراحل دیگر افکار مربوط به آسیب عمدی شکل می‌گیرد. هر چند این افکار که با نوعی دودلی هم همراه هستند بطوری که می توان گفت اعتقادات مذهبی، تاهل و فرزند ممکن است سبب شود فرد در تصمیم‌اش برای خودکشی مردد باشد.

وی افزود:پس در هر مرحله نسبت به مرحله قبل، خطر بیشتری فرد را تهدید می‌کند که لازم است به این نکته توجه ویژه‌ای شود و اقدامات اولیه و اساسی تعبیه شود.

بازدارندگی تحصیلات 

عاشوری در خصوص تاثیر تحصیلات بر اقدام به خودکشی گفت: هر چند هیچ کس از خطر خودکشی مصون نیست؛ اما نتایج تحقیقات نشان داده که بین میزان تحصیلات و اقدام افراد به خودکشی رابطه معکوسی وجود دارد و میزان خودکشی در طبقات اقتصادی- اجتماعی پایین‌تر بیشتر است. در هر حال مهم این است که بتوان مسائل و مشکلات روانشناختی و جسمی افراد را قبل از بدتر شدن اوضاع شناسایی کرد و به فکر چاره برای آن بود.

چگونه می‌توان جلوی خودکشی را گرفت؟

عاشوری در خصوص اینکه چطور می‌توان جلوی خودکشی را گرفت، گفت: از جمله راه‌ها و روش‌ها بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی است. یعنی بهبود این شرایط باعث کاهش اختلالات روانشناختی و روانپزشکی، افسردگی و در نهایت کاهش خودکشی می‌شود.

وی ادامه داد: در مرحله بعد لازم است اقدامات و مداخلات سریع و به موقع در اختلالات روانپزشکی صورت گیرد. به این صورت که آگاهی مردم را نسبت به بیماری‌های روانی ارتقا داد و به نحوی در جامعه انگ زدایی کرد.

به گفته عاشوری آموختن یک سری مهارت‌هایی مثل حل مساله، کنترل هیجان و تاب آوری به ویژه در شرایط بحران و شرایطی که استرس‌زا است، می‌تواند بسیار کمک کننده و موثر باشد. همچنین باید کسانی را تهدید به خودکشی می‌کنند را جدی بپنداریم و اقدامات مقتضی را قبل از هر اتفاق دردناک انجام دهیم.