بررسی ایمان ابوطالب در الاهیات شیعی

مهدی عامری در یادداشتی که روز پنجشنبه در اختیار ایرنا قرار داده آورده است: شیعه در بحث عصمت انبیا، قائل به عصمت حداکثری است و قریب به اتفاق علمای امامیه اعتقاد دارند، نبی قبل و بعد از نبوت، از هر گناه صغیره و کبیره و حتی سهو و خطا مصون است و علاوه بر این هر امری که به وثاقت نبی نزد مردم صدمه وارد کند و هر آنچه موجبات نفرت و دوری مردم از ایشان را فراهم نماید، باید از انبیا سلب نمود و لذا انبیا باید دارای جمیع محامد و فاقد صفات مذموم اخلاقی و حتی جسمی و ظاهری باشند. این ادعا مبتنی بر استدلال عقلی است که اگر چنین نباشد غرض از ارسال رسل که رجوع مردم به ایشان برای انقیاد و و سپس هدایت و رسیدن به کمال باشد از بین می رود و این به معنای  نقض غرض در مورد پروردگار حکیم محال است.

در همین راستا یکی از خصوصیاتی که برای انبیا شمرده اند، مجد نسب و دوری والدین ایشان از پستی و کارهای ناشایست است. بدین صورت که والدین نبی شهره به گناهان کبیره و فواحش برجسته نباشند که در کتب کلامی از آن به «تنزه عن دنائت الآباء و عهر الامهات» تعبیر شده است. مبنای این بیان نیز همان است که اگر چنین باشد وثوق تام مردم به انبیا از دست می رود و همین ایجاد منافرت غرض از دعوت انبیا را مخدوش می نماید.

در منظومه الاهیاتی تشیع، امامان همان ویژگی انبیا را دارا هستند جز آنکه وحی به معنای تشریع برای ایشان وجود ندارد. این بدان معناست سایر اوصاف و فواید نبی را می توان در مورد امامان نیز به کار برد. با توجه به اینکه امام مانند نبی در عرصه تبلیغ و ابلاغ دین محل رجوع مردم است، همانند نبی بایستی واجد وثوق تام در میان امت باشد وگرنه فلسفه امامت از بین می رود در حالی پشتوانه وجود امام، دلایل متقن و استدلالات مبرهن است.

پس همان اوصاف و شرایط برای امام نیز وجود دارد و یکی از آن اوصاف شرف نسب و مجد والدین است. در ادبیات شیعی و در زیارتنامه از آن به «اصلاب شامخه و ارحام مطهره» تعبیر شده است. در میان دوازده امام به جز حضرت امیرالمومنین، همه پدری معصوم دارند و از جهت پدر این شرافت برایشان ثابت است.

اینک اگر به منظومه فکری شیعه برگردیم، بدون توجه به وقایع تاریخی و حوادث منقول، با بیان عقلی و الهیاتی می توان در مورد پدر بزرگوار حضرت امیر علیه السلام نیز قضاوت کرد، گویی اصلا اسم و رسم ایشان را در تاریخ بیان نشده باشد. چنانچه در مورد بسیاری از انبیا چنین است که ما اثری از والدین آنها در تاریخ نمی بینیم اما با توجه به استدلالی که بیان شد به یقین و با صلابت حکم به شرافت والدین آنها داده می شود.

به این ترتیب در نگاه شیعه چون امیرالمومنین معصوم و امام است، در نتجه والدین ایشان از گناهانی مانند فواحش و شرک و بت پرستی و کمک به ظلمه و سرقت و قتل و  ... به دور هستند و بر طبق ادله پیش گفته می توان حکم به ایمان ایشان داد.

این مطلب وقتی دقیقتر می شود که روشن شود عصمت ذومراتب و ذودرجات است و اگر در مورد کسانی به مراتب بالاتری و درجات بیشتری از عصمت قایل باشیم از آن سو وثاقت او نیز باید بیشتر باشد و لذا در مورد محامد و سلب رذایل نیز بایستی همین مراتب را در نظر ا چرا که اصولا مرتبه بالای عصمت بدون سلب شدیدتر این امور معنا ندارد. لذا اگر در مورد همه انبیا یک شرافت ویژه ای برای والدینشان در نظر گرفته می شود برای انبیایی که افضل است این شرافت نسب باید بیشتر باشد. برای مثال اگر حضرت رسول خاتم صلوات الله علیه اشراف انبیا و سید المرسلین است به همین نسبت وثوق ایشان باید اتم و اکمل نسبت به انبیای سابق باشد و این وثاقت جز با سلب کامل و شدیدتر منفرات محقق نمی شود.

همین استدلال را می توان در مورد امیرالمومنین نیز به کار برد و با توجه به جایگاه خاص و مرتب اعلی ایشان، عقلا نمی توان والدین مشرک برای ایشان متصور شد!

این ادعای عقلی و در مقام ذهن، با گزاره ها و گزارشهای تاریخی هم تطبیق دارد و در این زمینه و جایگاه والا و مقام و مرتبت عالی جناب ابوطالب مطالب مستند و دقیقی از سوی علما و مورخان و محدثان شیعی بیان شده است.

روشن است این بحث مبنایی و در دایره تفکرات شیعی است و سایر مذاهب اسلامی، که در مورد عصمت انبیا نظرات دیگری دارند و حتی برخی گناه کبیره قبل از نبوت و حتی صغیره بعد از نبوت را برای نبی جایز می دانند این ادعا که والدین ایشان باید خصوصیات خاصی داشته باشند را نیز نمی پذیرند.

مبنای دیگر این بحث عصمت امام و جایگاه دینی برابر با نبی است این موضوع هم در کلام اهل تسنن به این صورت وجود ندارد.

به واقع در بافت و سیاق شیعی می توان به تکیه به مبانی کلامی ایمان و شرافت جناب ابوطالب را ثابت کرد.

حضرت ابوطالب عبدمناف ابن عبدالمطلب(ع) عموی بزرگوار رسول اکرم(ص)، پدر امام علی(ع) و بزرگ‌ترین حامی پیامبر(ص) و دین اسلام در ابتدای بعثت بود؛ تاریخ زندگی او سراسر افتخار، ایثار و اخلاصی کم‌نظیر است؛ وی علاوه بر آنکه در حیات خود کلیددار کعبه، پناهگاه دردمندان و یاور محرومان بود، اما فداکاری و استقامتش در راه رسالت نبوی، درخشان‌ترین فصل زندگی او به شمار می‌رود.

حضرت ابوطالب(ع) ۳۵ سال پیش از ولادت پیامبر اسلام(ص) به دنیا آمد.