سال ۹۹ برای جمهوری آذربایجان ؛ مهم و پر اُفت و خیز

جمهوری آذربایجان سال ۱۳۹۹ را در حالی به پایان برد که این کشور چه در عرصه داخلی و چه در عرصه های منطقه ای فراز و فرودهایی را پشت سر گذشت. موضوع جنگ قره باغ، همه گیری کرونا، ادامه اصلاحات و مبارزه با فساد و برکناری چندین تن از مسئولان و مقامات دولتی از جمله تحولات مهم در این جمهوری بشمار می آید که به اختصار به برخی آنها به عنوان مهمترین رویداهای این کشور در سال گذشته اشاره می شود.

جمهوری آذربایجان در سال گذشته توانست در جریان جنگ ۴۴ روزه سرزمین اشغال شده خود در قره باغ که نزدیک به  سه دهه تحت اشغال نیروهای ارمنی بود را آزاد کند .

پیروزی جمهوری آذربایجان در جنگ قره باغ موجب تقویت جایگاه دولت فعلی باکو به رهبری " الهام علی اف  " و افزایش اعتماد شهروندان به رییس جمهوری این کشور شده است .

سال گذشته همچنین با اجرای کارهای مقدماتی برای بازسازی سرزمین های اشغال شده جمهوری آذربایجان در قره باغ ، ادامه اصلاحات ساختاری و نیز تلاش ها برای مقابله با همه گیری ویروس کرونا در این  کشور همراه بوده است .

آزادسازی سرزمین های اشغالی در قره باغ

با امضای بیانیه سه جانبه از سوی روسای جمهوری آذربایجان ، روسیه و نخست وزیر ارمنستان در ۲۰ آبان ماه گذشته در باره پایان جنگ و برقراری صلح در قره باغ وضعیت حاکم در منطقه مورد مناقشه قره باغ  که  ۲۸ سال بود ادامه داشت ، بطور اساسی تغییر یافت .

جمهوری آذربایجان در نتیجه درگیری های نظامی ۴۴ روزه که ششم مهر ماه سال ۹۹ آغاز شد  توانست سرزمین های اشغالی خود را از دست نیروهای ارمنی در قره باغ آزاد کند .

ارمنستان در جریان جنگ اول قره  باغ در سالهای ۱۹۹۲ الی ۱۹۹۴ میلادی منطقه قره باغ کوهستانی جمهوری آذربایجان و هفت شهرستان دیگر این کشور از جمله "لاچین "، "کلبجر "، " قبادلی "، " خوجاوند " و نیز سه  شهرستان "  فضولی "، " جبرایل " و "زنگیلان " واقع  در کنار رود  ارس در نزدیکی مرز جمهوری اسلامی ایران را اشغال کرده بود .

مذاکرات حل مسالمت آمیز مناقشه قره باغ در طول ۲۸ سال گذشته به میانجیگری گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا که آمریکا ، فرانسه و روسیه ریاست مشترک در این گروه میانجی را بر عهده دارند، دچار شکست شده و هیچ پیشرفتی در آن حاصل نشد .

 پس از روی کار آمدن دولت جدید ارمنستان در سال ۲۰۱۸ میلادی به رهبری " نیکول پاشینیان " این  مذاکرات تقریبا بطور کامل متوقف شد و علاوه بر آن برخی تحرکات دولت ارمنستان در قره باغ و نیز  بیانیه های مسوولان این کشور مبنی بر این که حاضر نیستند سرزمینهای تحت اشغال را پس دهند و قره باغ جزو ارمنستان است ، به تنش در منطقه دامن زد .

قبل از آغاز جنگ دوم قره باغ در ۲۷ سپتامبر ( ششم مهر ماه ) ، درگیری های نظامی چند روزه در تابستان سال جاری ( در ماه جولای ) میان نیروهای جمهوری آذربایجان و ارمنستان روی داد که تلفات جانی از هر دو طرف در برداشته و با دخالت میانجیگران بین المللی و بخصوص روسیه این درگیری ها متوقف شد .

بر اساس بیانیه سه جانبه ، در منطقه نیروهای حافظ صلح روسیه به تعداد یک هزار و ۹۶۰ نظامی ، ۹۰ ماشین زره پوش و ۳۸۰ خودروی نظامی به مدت ۵ سال مستقر شدند .

همچنین طبق این سند آوارگان جنگی تحت کنترل کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور آوارگان به منطقه قره باغ کوهستانی و شهرستانهای همجوار آن بر می گردند .

یکی از توافقات حاصله بر اساس این بیانیه مشترک ، از سر گرفتن فعالیت مسیرهای حمل و نقل زمینی در منطقه و ایجاد مسیر ارتباط زمینی میان مناطق غربی جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق خاک ارمنستان تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسیه می باشد .

یکی از مفاد بیانیه سه جانبه شامل تاسیس مرکز کنترل بر آتش بس در قره باغ می باشد و پرسنل این مرکز متشکل از نظامیان ترکیه و روسیه هستند .

مرکز مشترک کنترل آتش بس روسیه  و  ترکیه در قره باغ متشکل از ۱۲۰ نظامی از جمله ۶۰ نظامی از هر یکی از  این کشورها می باشد  و این مرکز در اراضی شهرستان  آزاد شده " آقدام " جمهوری آذربایجان مستقر شده است  .

آغاز بازسازی سرزمین های آزاد شده در قره باغ

نیروهای ارمنی در ۲۸ سال گذشته بسیاری از مناطق مسکونی در قره باغ را بطور کامل تخریب و ویران کرده و چند شهرستان از جمله " آقدام " ، " جبرایل "، " زنگیلان "، "قبادلی " و بخش اشغال شده شهرستان " فضولی " نابود شده است .

دولت جمهوری آذربایجان در این ارتباط برنامه ریزی کرده است ، پروژه های بزرگ عمرانی و بازسازی در سرزمینهای آزاد شده را  اجرا کند و  در این ارتباط پیش بینی شده است از بودجه عمومی این کشور برای سال آینده میلادی ۲.۲ میلیارد منات  ( ۱.۳ میلیارد دلار ) اختصاص یابد.

" الهام علی اف" رییس جمهوری آذربایجان در بیانیه های خود شرکت های کشورهای دوست را به مشارکت فعال در اجرای پروژه های عمرانی و بازسازی در قره باغ دعوت کرد.

مشارکت شرکت های ایرانی در روند بازسازی سرزمینهای آزاد شده یکی از موضوعات عمده مورد مذاکره دیدار های مقامات جمهوری آذربایجان در سال گذشته بوده است .

درحال حاضر همچنین کارهای مقدماتی بازسازی سرزمینهای آزاد شده ادامه دارد و در قالب آن پاکسازی این سرزمینها از مین اجرا می شود .

 مین زدایی و پاکسازی سرزمینهای آزاد شده از مهمات منفجره در قره باغ از عمده معضلات جمهوری آذربایجان در راستای احیا و اجرای پروژه های عمرانی و اقتصادی  در این سرزمینها به شمار می رود.

جمهوری آذربایجان در حال حاضر در همکاری با برخی کشورها از جمله  ترکیه و روسیه در راستای پاکسازی مین در قره باغ فعالیت گسترده ای را آغاز کرده است و اخیرا  برخی از کشورهای دیگر  برای ارایه کمک های خود به دولت باکو اعلام  آمادگی کردند .

نیروهای ارمنستان که در ۳۰ سال گذشته اشغال سرزمینهای جمهوری آذربایجان در قره باغ ، علاوه بر این که همه مناطق مسکونی ، واحد های اقتصادی ، فرهنگی و دینی را با خاک یکسان و ویران کردند ، همچنین دست به مین گذاری گسترده در سراسر این سرزمینها زدند .

بنا به گزارش موسسه  دولتی مین زدایی جمهوری آذربایجان در حال حاضر عملیات پاکسازی مین در اراضی شهرستانهای "آقدام " ، " فضولی " ، " جبرایل " ، " زنگیلان " ، " قبادلی" ، "ترتر " و نیز در شهر " شوشا " ادامه دارد .

پس از پایان  جنگ در قره باغ  گروه ۲۰۰ نفره  از متخصصین نظامی مین زدایی ترکیه به دعوت دولت باکو برای مشارکت  در امور مین زدایی وارد جمهوری آذربایجان شده و در حال حاضر در عملیات پاکسازی مین در این منطقه حضور دارند . 

گروهی از متخصصین ترکیه همچنین قرار است در مدت اقامت در جمهوری آذربایجان در زمینه پاکسازی مین به نظامیان  جمهوری آذربایجان آموزش بدهند .

همچنین در اواخر سال ۱۳۹۹ یک گروه ۲۰ نفره از  متخصصین مین زدایی روسیه مجهز به تجهیزات مین زدایی از جمله سه سامانه که با ربات ها مدیریت می شوند ، در مرکز منطقه ای وزارت حوادث غیر مترقبه جمهوری آذربایجان در شهرستان آزاد شده "آقدام "در قره باغ مستقر شدند .

دولت باکو سعی دارد در راستای  سرزمینهای آلوده شده با مین و مهمات منفجر نشده در قره باغ از تجهزات پیشرفته و نیز تجارب کشورهای مختلف در این زمینه بهرمند شود .

با توجه به تجربه بزرگ ایران  در امور پاکسازی مین ، متخصصین مین زدایی کشورمان می توانند  این تجربه خود را با همکاران خود در جمهوری آذربایجان به اشتراک بگذارند و  و در امور پاکسازی مین در قره باغ کمک کنند . 

تلاش های دیپلماتیک ایران برای برقراری صلح پایدار در منطقه

 جمهوری اسلامی ایران که همواره از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان حمایت کرده و خواستار پایان اشغال سرزمینهای این کشور در قره باغ بوده ، این  موضع اصولی خود را  در سال گذشته چه  در  جریان  جنگ ۴۴ روزه در قره باغ و چه پس از این جنگ به نمایش گذاشته است .

ایران همزمان با فعالیت های دیپلماتیک خود  برای ایجاد صلح  در منطقه  ، در عین  حال با تکیه بر موازین حقوق بین المللی  قره باغ را جزو  سرزمینهای  جمهوری آذربایجان  دانست و بر ضرورت خروج  نیروهای ارمنی از این سرزمینها تاکید کرد  .

در جریان جنگ ۴۴ روزه در قره باغ  سخنان رهبر معظم انقلاب  ، رییس جمهوری و  مقامات ارشد دیگر جمهوری اسلامی ایران و نیز مراجع دینی معروف در باره پایان دادن به اشغال سرزمینهای جمهوری آذربایجان و تاکید بر خروج  نیروهای ارمنی از قره باغ نشان از موضع عادلانه و مبتنی بر اصول حقوق بین المللی می باشد .

بر این  اساس است که الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان با تقدیر از  موضع گیری های کشورمان در مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان ، جمهوری اسلامی ایران را کشوری دوست و برادر جمهوری آذربایجان عنوان کرد .

علی اف در پیامی به مردم جمهوری آذربایجان درباره جنگ ۴۴ روزه این کشور با ارمنستان گفت : از طریق خاک ایران نتوانستند سلاح به ارمنستان منتقل کنند چرا که ایران کشور دوست و برادر ما است .

رییس جمهوری آذربایجان با اشاره به این که ایران حریم هوایی خود را برای انتقال سلاح به ارمنستان بست، افزود: ایران  درخواست ما در این زمینه را در نظر گرفت و نخواست که با این سلاح  ها شهروندان جمهوری آذربایجان کشته شوند .

در پی بروز درگیری های نظامی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان ، جمهوری اسلامی ایران بعنوان قدرت منطقه ای  تلاش های دیپلماتیک خود جهت برقراری صلح در منطقه را ادامه داده و سفر منطقه ای " سید  عباس عراقچی " معاون وزیر امور خارجه کشورمان و دیدار وی در قالب این سفر از جمهوری آذربایجان نمونه بارز این تلاش ها می باشد .

همچنین در دوره پسا جنگ قره باغ سفر منطقه ای " محمد جواد ظریف "  وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و دیدار های وی با الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان و دیگر مقامات این کشور از جمله تلاش های دیپلماتیک سال گذشته ایران برای برقراری صلح  و ثبات در منطقه می باشد .

"محمد جواد ظریف" در تشریح نتایج سفر خود به جمهوری آذربایجان با اشاره به این که  سفر بسیار خوبی داشته است ، گفت : ملاقات بسیار مهم و مفیدی با الهام علی اف انجام شد. در این دیدار در ارتباط با ابتکار منطقه‌ای و روش‌های همکاری در حوزه‌های مختلف به صورت چند جانبه در این منطقه استراتژیک و همکاری در حوزه‌های دیگر از جمله انرژی با همکاری دیگر کشورها که منجر به تقویت صلح و ثبات در منطقه شود، رایزنی کردیم.

ظریف با بیان اینکه در مورد بازسازی مناطق آزاد شده رایزنی کردیم افزود:  امیدواریم در این زمینه‌ها شاهد همکاری هر چه بیشتر دو کشور در جهت تامین منافع ایران و جمهوری آذربایجان باشیم.

آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای مشارکت فعال در بازسازی سرزمینهای آزاد  شده جمهوری آذربایجان در دیدار های مقامات دو کشور و نیز در ۱۴ کمیسیون مشترک همکاری های اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان در تهران مورد بررسی قرار گرفت .

همه گیری ویروس کرونا و پیامدهای آن در جمهوری آذربایجان

جمهوری آذربایجان نیز مانند دیگر کشورها از بدو بروز همه گیری ویروس کرونا در راستای مقابله با این بیماری و کاهش اثرات  منفی آن بر اقتصاد این کشور تلاش کرده است .

دولت جمهوری آذربایجان همزمان با اجرای اقدامات پیشگیرانه بهداشتی و اعمال محدودیت سخت قرنطینه ای برای مقابله با کووید – ۱۹ ، در مرحله نخست  با اختصاص دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون  منات (یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار) کمک مالی برای فعالیت‌های اقتصادی سعی داشت تاثیرات منفی شیوع کرونا ویروس به اقتصاد کشور را به حداقل برساند.

این کمک مالی دولت به واحدهای های اقتصادی و کارآفرینان در قالب اجرای برنامه ویژه هیات دولت جمهوری آذربایجان توزیع شد . این برنامه همچنین شامل ارایه کمک مالی ماهانه به کارکنان واحدهای تولیدی با هدف جلوگیری از اخراج آن‌ها در شرایط تعطیلی و یا کاهش فعالیت واحدهای اقتصادی شده است .

دولت جمهوری آذربایجان همچنین در شرایط همه گیری بیماری کووید ۱۹ ماهانه ۱۹۰ منات (۱۱۰ دلار) کمک مالی برای افراد بیکار که تعداد آنان ۳۰۰ هزار نفر در این کشور اعلام شده است، اختصاص داده است .

این در حالی است که " میکائیل جباراف " وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان خسارت روزانه به اقتصاد جمهوری آذربایجان از همه گیری کرونا ویروس را  ۱۲۰  تا ۱۵۰  میلیون منات (برابر ۷۰  تا ۸۸میلیون  دلار) اعلام کرد .

بر این اساس است که " الهام علی اف " رییس جمهوری آذربایجان با اشاره به تاثیرات منفی شیوع کرونا ویروس به اقتصاد این کشور، از هیات دولت خواستار تجدید نظر و کاهش هزینه هایی شد که در اولویت دولت نمی باشند.

علی اف همچنین با اشاره به این که بیش از ۶۰۰ هزار نفر در جمهوری آذرربایجان بر اثر همه گیری کرونا شغل خود را به طور موقت از دست دادند، افزود : دولت پرداخت بخش قابل توجه از حقوق ماهانه این افراد را بر عهده گرفته است.

کارشناسان  اقتصادی جمهوری آذربایجان در ارزیابی وضعیت اقتصادی این کشور در شرایط همه گیری کووید -۱۹، حوزه گردشگری را متحمل  بیشترین آسیب از شیوع کرونا می دانند.  

به نظر آنها  پی آمدهای نامطلوب شیوع کرونا به حوزه صادراتی جمهوری آذربایجان چندان هم قابل توجه نمی باشد چرا که  بیش از ۹۰ درصد از صادرات جمهوری آذربایجان را نفت و فرآورده‌های نفتی تشکیل می‌دهد و  شرایط صنعت نفت و گاز کشور بیشتر به وضعیت بازار جهانی نفت بستگی دارد.

بخشی از صادرات جمهوری آذربایجان همچنین شامل طلا، پنبه و میوه و تره بار می‌باشد که بازارهای جهانی نیز تقاضای بیشتری برای این محصولات دارند و بنا بر این انتظار نمی‌رود شیوع کرونا ویروس در جمهوری آذربایجان بر فعالیت این حوزه‌های اقتصادی تاثیر منفی داشته باشد.

کارشناسان اقتصادی جمهوری آذربایجان همچنین عقیده دارند که همه گیری کووید -۱۹ هرچند تاثیر منفی به روابط اقتصادی منطقه‌ای و تا حدی قطع ارتباطات اقتصادی میان کشورهای منطقه شده است ولی با این حال بر اساس توافق کشورهای منطقه، مسیرهای ترانزیتی در خاک این کشورها از جمله جمهوری آذربایجان همچنین فعال می‌باشد.

جمهوری آذربایجان نیز همچون دیگر کشورها در خصوص مقابله با شیوع ویروس کرونا در این کشور اقدام کرده است و با اعمال محدودیت سخت قرنطینه ای برای جلوگیری از افزایش موارد ابتلای به این ویروس تلاش می کند .

دولت باکو در سال گذشته در قالب مقابله با ویروس کرونا در باره واکسیناسیون شهروندان با استفاده از واکسن چینی سینوواک (Sinovac) اقدام کرده است و  بر همین اساس با این شرکت قرارداد دریافت ۴ میلیون دوز واکسن امضا شده است.

 اصلاحات ساختاری و برکناری تنی چند از مقامات بلندپایه

دولت جمهوری آذربایجان در سالهای اخیر یکی از وظایف عمده فعالیت خود را اجرای اصلاحات ساختاری در این کشور  با هدف بهبود و تکمیل فعالیت نهادهای دولتی و مقابله با فساد اقتصادی اعلام کرده  است .

اصلاحات ساختاری در سال گذشته نیز در جمهوری آذربایجان ادامه داشته و جلب جوانان به امور اداری و به کار گیری بیشتر نوآوری ها  در فعالیت نهادهای رسمی از جمله اهداف دولت اعلام شده است .

الهام علی اف ، رییس جمهوری آذربایجان مبارزه با فساد اقتصادی در قالب اصلاحات ساختاری در نهادهای رسمی را از اولویت های دولت این کشور اعلام کرده است .

رییس جمهوری آذربایجان در چند سخنرانی خود به مقامات و مامورین دولتی بارها هشدار داد ، دولت مصمم به مبارزه قاطعانه با فساد اقتصادی در نهادهای رسمی است و هیچ کس از آن مصون نخواهد ماند .

 در چارچوب مبارزه با فساد اقتصادی تنی چند از مقامات بلندپایه وزارت امور خارجه و وزارت فرهنگ جمهوری آذربایجان در سال گذشته بازداشت و روانه زندان شدند .

در پی این اقدام نیروهای انتظامی ، "  المار محمدیاراف " و "  ابوالفضل قارایوف " به ترتیب وزیران امور خارجه و فرهنگ جمهوری آذربایجان برکنار شدند .

همچنین در سال گذشته فرمانداران هفت شهرستان جمهوری آذربایجان به اتهام  فساد اقتصادی و رشوه خواری و سوء استفاده از اختیارات بازداشت و روانه زندان شدند .