به گزارش روز یکشنبه خبرنگار اقتصادی ایرنا، بازار سرمایه سال ۹۹ را با صعود پرشتاب قیمت‌ها در بازار سهام آغاز کرد و در مردادماه شاخص کل بورس تهران به اوج خود یعنی بیش از دو میلیون واحد رسید، در این مدت بالغ بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به این بازار وارد شد، در ادامه معاملات این بازار، شاخص بورس با ریزش عمومی قیمت سهام در بسیاری از صنایع از اوج تاریخی خود فاصله گرفت و در آخرین روز کاری این سال در سطوح بالای یک میلیون و ۲۰۰ هزار واحد ایستاد.
خبرگزاری ایرنا در گفت و گویی تفصیلی با مدیرعامل فرابورس ایران به بررسی علل افت و خیز بازار سهام در سالی که گذشت پرداخت و عوامل موثر بر صعود و نزول قیمت‌ها در این سال را مورد بحث و بررسی قرار داد.
«امیر هامونی» در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایرنا درباره علل و عوامل افت و خیز معاملات بازار سهام در بورس و فرابورس و نوسانات شاخص کل در سال ۹۹ گفت: اظهارنظر درباره این موضوع نیازمند بررسی وضعیت بازار در سال ۹۸ است، در اسفند سال ۹۷ و ابتدای سال ۹۸ با برخی اتفاقات غیرمترقبه و بروز حوادث طبیعی مانند سیل در شمال و جنوب ایران، زلزله کرمانشاه و کرمان روبه‌رو شدیم، همچنین در کنار آن شیوع ویروس کرونا در انتهای سال ۹۸ باعث شد تا نیاز به تامین مالی مورد توجه قرار گیرد.
کریدور نرخ سود بانکی قابل اصلاح است
هامونی با بیان اینکه نرخ سود بازار بین‌بانکی از اواخر سال ۱۳۹۸ به دلیل افزایش نقدینگی ناشی از کرونا روندی نزولی را آغاز کرد، خاطرنشان کرد: این موضوع نشان‌دهنده افزایش نقدینگی در بازار بود که باعث شد تا بانک‌ها حاضر شوند با نرخ کمی یکدیگر را تامین مالی کنند و بازار سهام با قدرت بسیار بیشتر به روند صعودی خود ادامه دهد.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه بانک مرکزی تاکنون در کنترل نرخ سود بانکی موفق عمل کرده است و فرابورس ذینفع تصمیم‌گیری‌های اتخاذ شده و انجام اقدامات جدید از سوی بانک مرکزی است، افزود: اکنون نرخ سود بین‌بانکی حدود ۲۰ درصد است، بانک مرکزی در تلاش است تا برخی از اقدامات مانند عملیات بازار باز و بازخریداوراق مالی اسلامی را به سرانجام برساند.
وی با بیان اینکه نرخ سود بانکی اکنون بین ۱۴ تا ۲۲ درصد است و کریدور نرخ سود بانکی قابل اصلاح است، اظهار داشت: با بهینه کردن نرخ سود بانکی و با دست یافتن به نرخ قابل اتکا و کاهش نوسان در سایر بازارها می‌توان ریشه مسائل ایجادشده در بازارهای سرمایه‌گذاری را برطرف کرد.
ورود بالغ‌بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی به بورس
هامونی خاطرنشان کرد: بازار که از مردادماه وارد مدار نزولی شد ناشی از کاهش ورود نقدینگی بود و دیگر از آن زمان به بعد نقدینگی چندانی به این بازار وارد نشد.
به گفته مدیرعامل فرابورس ایران شاید بتوان با دامنه نوسان و دیگر اقدامات به کارگرفته شده سرعت رشد و افت شاخص بورس را کاهش و افزایش داد، اما نباید ریشه این موضوع را فراموش کرد زیرا ریشه و دلیل افت‌وخیزها مربوط به جای دیگر است و خارج از حیطه اختیارات بازار سرمایه و سازمان بورس قرار دارد.
وی به میزان نقدینگی وارد شده به بازار سهام اشاره کرد و گفت: از ابتدای سال که بازار در مدار صعودی پرشتاب قرار داشت تا مردادماه که شاخص بورس وارد مدار نزولی شد بالغ بر ۱۲۰ هزار میلیارد تومان وارد بازار شد.
علت اصلی ریزش بورس چیست؟
هامونی در پاسخ به این سوال که آیا دولت مقصر اصلی ریزش شاخص بورس در بازار است یا خیر گفت: برای پاسخ به این سوال باید نکاتی را در نظر گرفت مبنی بر اینکه آیا دولت با قصد و نیت قبلی و با هدف دستکاری قیمت به دنبال روند صعودی بازار بوده است؟ آیا دولت به دنبال این بوده است تا بعد از افزایش غافلگیرکننده قیمت‌ها سهام خود را بفروشد و از این بازار خارج شود؟ آیا دولت چنین نگاه سفته‌بازانه‌ای را به بازار سهام داشته است؟
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران اظهار داشت: دولت به هیچ عنوان به دنبال هیچ‌یک از این مسائلی که مطرح‌شده است نبود، یکی از مشکلاتی که بازار را به این روز انداخت و باعث اصلاح و کاهش شدید قیمت سهام شرکت‌ها شد، برنامه‌های بهینه ناسازگار بود که بازار را از مسیر صعودی خود بازگرداند.
وی اظهار داشت: در کشور برخی از دستگاه‌های اقتصادی که بر سود شرکت‌های بورسی تاثیرگذار هستند دارای یک ناسازگاری با یکدیگر هستند که باعث تغییر مسیر معاملات بورس در بازار شدند، در حالی که ممکن است برنامه آن‌ها در بین مجموعه خود هماهنگ و دارای تاثیر مثبت در عملکرد آن‌ها باشد.
مدیرعامل فرابورس ایران با تاکید بر اینکه نمی‌توان اعلام کرد که دولت با هدف و برنامه‌ریزی قبلی وارد این بازار شده است و این موضوع را به صورت تلویحی در بازار رد می‌کنم، گفت: دولت به هیچ عنوان در بازار هدف سفته بازانه‌ای را نداشته و ندارد، زیرا قرار نیست دولت برای دو روز در این بازار بماند، کسب درآمد کند و در انتها از این بازار خارج شود.
هامونی با بیان اینکه دولت امسال بخشی از کسری بودجه خود را از طریق اخذ مالیات و بخش دیگر را از اوراق در فرابورس تامین مالی کرده است، گفت: دولت با نگاه درستی اقدام به ورود در بازار سرمایه کرده است؛ چرا که تامین مالی از طریق اوراق راه‌حل بهینه و دقیق‌تری نسبت به تامین مالی از طریق انتشار پول است.
کسب درآمد ۱۹ هزار میلیارد تومانی دولت از صندوق‌های دارا یکم و پالایش یکم
به گفته مدیرعامل فرابورس ایران مجموع پولی که دولت از این بازار و از طریق دارا یکم و پالایش یکم کسب کرد، مبلغ چندان قابل‌توجهی نیست.
وی به کسب درآمد ۱۹ هزار میلیارد تومانی دولت از طریق صندوق‌های ETF اشاره کرد و افزود: این رقم شامل تقریبا ٦ هزار میلیارد تومان برای دارا یکم و ۱۳ هزار میلیارد تومان برای پالایش یکم می‌شود، این در حالی است که دولت از ابتدای سال در فرابورس از طریق اوراق مرابحه و اسناد خزانهبالغ‌بر۱۸۳هزار میلیارد تومان تامین مالی کرده است، پس چطور این امکان وجود دارد که بخواهد برای حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان خود را بدنام کند و به صورت عامدانه بورس را صعودی و در انتها بازار را با چنین شتابی نزولی کند.
هامونی با بیان اینکه وجود چنین منطقی ضعیف است و به هیچ عنوان با واقعیات جور درنمی‌آید، افزود: ریزش بورس ناشی از اتفاقات اخیر بوده است، مسئولان باید پای مردمی کردن اقتصاد بایستند.
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران تاکید کرد: گاهی ممکن است مشکلاتی به صورت ناخواسته در کشور رخ دهد که در بورس اثر منفی بگذارد، بهتر است دولت آن‌ها را در هیات دولت برطرف کند تا دستگاه‌ها با هماهنگی یکدیگر به فعالیت بپردازند.
دولت مخالف قیمت‌گذاری دستوری است
مدیرعامل شرکت فرابورس ایران به مطرح شدن قیمت‌گذاری دستوری اشاره کرد و گفت: به کار گرفتن این اقدام فقط باعث ایجاد رانت برای سفته‌بازان می‌شود، این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که قیمت‌ها فقط باید از طریق بازار تعیین شوند.
هامونی با بیان اینکه با قیمت‌گذاری دستوری علاوه بر ایجاد رانت برای سفته‌بازان، زمینه به دست آوردن رانت اطلاعاتی برای برخی از سهامداران فراهم می‌شود تا به دستگاه‌های مزبور دسترسی پیدا کنند، خاطرنشان کرد: مکانیزم قیمت بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، برای مثال با تعیین قیمت کالا در بورس کالا و برق در بورس انرژی رانت اطلاعاتی خودبه‌خود از بین می‌رود و می‌توان شاهد ایجاد شفافیت در انجام معاملات باشیم.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه باکشف قیمت‌ها از طریق عرضه و تقاضا زمینه پیش‌بینی‌پذیر شدن معاملات و رقابت‌پذیری بازار فراهم می‌شود و در این صورت بازار تحلیل‌پذیر خواهد شد، گفت: با رقابت‌پذیری بازارها به طور حتم قیمت‌ها به قیمت‌های واقعی نزدیک‌تر و یارانه‌ها هدفمندتر خواهد شد که این موضوع زمینه اصلاح الگوی مصرف را فراهم و مسئله کسری بودجه دولت را برطرف می‌کند.
وی اظهار داشت: با رقابت‌پذیر شدن اقتصاد، قیمت‌ها از حالت دستوری خارج می‌شوند و بازار رقابتی‌تر عمل خواهد کرد، در نهایت با مدیریت کسری بودجه دولت، زمینه کنترل تورم نیز فراهم خواهد شد.
وی با بیان اینکه هماهنگی‌های خوبی بین بورس و بانک مرکزی برای بهبود وضعیت بازار صورت گرفت تا بتوان شاهد بازگشت دوباره روند صعودی به بازار باشیم، گفت: دولت خود مخالف قیمت‌گذاری دستوری بود و از مواضع اعلام شده کوتاه آمد که این موضوع خود نوعی موفقیت و برای اقتصاد مردمی نوعی دستاورد محسوب می‌شود.
انجام حمایت حقوقی از بازار تا یک ماه
هامونی به حمایت حقوقی‌ها از بازار اشاره کرد و افزود: زمانی که وعده حمایت حقوقی‌ها از بازار داده شد قرار بر کاهش نرخ دلار تا ۱۵ هزار تومان یا تصمیم‌گیری برای قیمت‌گذاری دستوری فولاد و خودرو نبود، چنین صحبت‌هایی به شدت روند بازار را تحت تاثیر خود قرار داد.
مدیرعامل فرابورس ایران به تلاش‌های صورت گرفته برای بازگرداندن رشد به بازار سهام اشاره کرد و افزود: هر آنچه که در توان وزارت امور اقتصادی و دارایی، شورای عالی بورس و سازمان بورس بود انجام شد تا بورس به روند صعودی خود بازگردد.
وی اظهار داشت: از بازارگردانی گرفته تا تغییر ریزساختارها و مذاکره با حقوقی‌ها برای بهبود وضعیت بازار انجام شد، در واقع اقداماتی را که مسئولان در بازار سرمایه می‌توانستند انجام دهند تا روند بازار بهتر شود صورت گرفت، اما اقدامات به کار گرفته شده با نتیجه مثبت همراه نبودو متغیرهای کلان دیگری نیز در این روند اثرگذار بودند.
هامونی با بیان اینکه از زمانی که وعده حمایت حقوقی‌ها داده شد تا یک ماه، حقوقی‌ها هر روز صبح با هماهنگی شرکت بورس تهران و سازمان بورس از بازار حمایت کردند، گفت: با این اقدام وضعیت بازار بهتر و روند معاملات ثبات پیدا کرد اما بعد از ایجاد برخی از ناهماهنگی‌ها که به آن اشاره کردم، روند بازار تغییر کرد و دیگر شاهد تاثیر مثبت حمایت حقوقی‌ها از بازار نبودیم.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه ما نمی‌توانستیم به نمایندگی از همه ارگان‌ها اعلام کنیم بازار باید مثبت شود، افزود: زمانی که امکان فروش سهام عدالت در بازار فراهم شد، در مذاکرات انجام شده با بانک مرکزی اعلام کردیم که بهتر است برای بهبود وضعیت بازار کارت اعتباری سهام عدالت اعطا شود تا از این طریق فشار فروش در بازار کاسته شود، اکنون نهایی شدن اجرای این اتفاق در حال انجام است و زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم شده است.
افزایش فرصت تحلیل در بازار سهام با وجود دامنه نوسان
هامونی به تصمیم اتخاذ شده از سوی شورای عالی بورس برای تغییر دامنه نوسان و تاثیر آن در روند معاملات بازار اشاره کرد و گفت: بحث ریزساختارها مانند تغییر دامنه نوسان می‌تواند به لحاظ روانشناسی تا حدی کنترل و کمک‌کننده به بازار باشد زیرا مردم از این طریق تصور می‌کنند که سهام آن‌ها در جهت روند صعودی با رشد زیادی همراه می‌شود و در جهت منفی کمتر افت خواهد کرد.
مدیرعامل فرابورس ایران با اشاره به اینکه قیمت‌گذاری سهام از طریق تحلیل بنیادی صورت می‌گیرد، اظهار داشت: بهتر است این موضوع مدنظر قرار گیرد که در تحلیل‌های صورت گرفته در بازار برای خرید سهام باید بنیاد اقتصاد در نظر گرفته شود و از این رو باید مدنظر داشت که تغییر ریزساختارها فقط فرصت تحلیل و بررسی سهام را به مردم می‌دهند.
هامونی اظهار داشت: عوامل بنیادین حاکم بر صنایع مختلف باید با برنامه‌های بهینه و سازگارهمراه باشد و رئیس فعلی سازمان بورس اکنون به دنبال این اقدام است.
مدیرعامل فرابورس ایران در ادامه به برداشته شدن دامنه نوسان در معاملات بورس تاکید کرد و افزود: به لحاظ کارشناسی مدافع برداشته شدن دامنه نوسان هستم اما این اقدام باید در شرایط خاص رخ دهد تا فرصت بیشتری را به مردم برای تحلیل بدهد.
وی با بیان اینکه در مورد باز شدن یا حذف دامنه نوسان باید دو نکته مدنظر قرار گیرد، اظهار داشت: ممکن است در زمانی اعلام شود که برای بهبود وضعیت بازار دامنه نوسان حذف شود یا دامنه نوسان وجود داشته باشد اما میزان نوسان آن به ۱۰ درصد افزایش پیدا کند در این زمان و بین دو گزینه موجود، برداشته شدن دامنه نوسان را انتخاب می‌کنم.
هامونی خاطرنشان کرد: تا مدت‌زمانی در «تابلو ج بازار پایه» دامنه نوسان وجود نداشت، اما «تابلو ب» با دامنه نوسان ۱۰درصدی همراه بود، تحت این شرایط «تابلو ب» که دارای محدودیت نوسان بود نوسان بیشتری را نسبت به «تابلو ج» تجربه کرد که هیچ دامنه نوسانی را نداشت.
به اعتقاد مدیرعامل فرابورس ایران برداشته شدن دامنه نوسان بورس به عنوان اقدامی مثبت تلقی می‌شود که می‌تواند باعث ایجاد نظم بخشیدن در معاملات این بازار شود، اما موکدا این امر باید با برنامه‌ریزی و در نظر گرفتن تدابیر ویژه صورت بگیرد.
افق برنامه‌ریزی سهامداران در بازار سرمایه
وی در ادامه این گفت‌وگو سهامداران را مورد خطاب قرار داد و به آن‌ها توصیه کرد: سهامداران اگر از آموزش لازم برای سرمایه‌گذاری در بورس برخوردارند می‌توانند به صورت مستقیم سرمایه‌های خود را وارد این بازار کنند اما اگر از اطلاعات لازم برخوردار نیستند و فقط به منظور سرمایه‌گذاری در بازاری شفاف به دنبال سرمایه‌گذاری در این بازار هستند، ورود مستقیم آن‌ها به این بازار مضر است و ضرر و زیان حتمی این افراد را به دنبال خواهد شد.
هامونی با تاکید بر اینکه افق برنامه‌ریزی سهامداران برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه از دیگر عوامل اثرگذار در معاملات بورس است، گفت: در ابتدا باید مشخص شود که سهامداران در این بازار به دنبال سرمایه‌گذاری یک ماهه یا سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند، زیرا پرتفوی این افراد باید متفاوت و متناسب با افق سرمایه‌گذاری آن‌ها باشد.
مدیرعامل فرابورس ایران درجه ریسک‌پذیری و ریسک‌گریزی برای سرمایه‌گذاری در بورس را موضوعی بااهمیت در این بازار دانست و افزود: برای دو فرد با پس‌انداز، افق برنامه‌ریزی و با میزان سواد مالی یکسان اما با دو درجه ریسک‌گریزی متفاوت باید دو روش مختلف نیز برای سرمایه‌گذاریآن‌ها در بورس در نظر گرفت.
هامونی با اشاره به روند معاملات بورس در سال ۱۴۰۰ گفت: نمی‌توان پیش‌بینی دقیقی را از وضعیت بازار برای سال آینده ارائه داد اما این موضوع باید مدنظر قرار گیرد که زمانی که بورس ایران مردمی باشد، اقتصاد ایران بسیار بهتر خواهد شد.
نظر شما