توافق آب و هوایی پاریس در تاریک و روشن اجرا

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، هوا سال به سال گرم و گرمتر می‌شود و بارندگی‌ها کاهش می‌یابد، در روزهای نه چندان دور اواخر پاییز و در نهایت اوایل زمستان برف سفید بخش زیادی از دنیا از جمله ایران را می‌پوشاند و شور و شعف خاصی ایجاد می کرد، در این زمان بازار آدم برفی رواج می یافت و سرسره بر روی برف های کوبیده شده باعث می شد صدای شادی و هیاهو از کوچه پس کوچه ها به گوش برسد، اما چند سالی است دیگر از این نعمت خدادادی خبری نیست و اگر هم باشد بسیار کمرنگ است، دیگر آنطور نیست که دستت را از پنجره بیرون بگیری تا برف روی آن بنشیند، کارشناسان امر علت این کاهش را گرم شدن زمین و  به دنبال آن تغییر اقلیم می دانند.

کارشناسان معتقدند اگر به همین روال پیش رویم تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری، ذوب شدن یخ ها در قطب، بخش زیادی از جنگل ها و دشت ها و حجم زیادی از منابع آبی خود را در سال های نه چندان دور از دست خواهیم داد، اینطور بود که زنگ خطر محیط زیست در دنیا به صدا درآمد و در ۱۲ دسامبر سال ۲۰۱۵ میلادی نمایندگان ۱۹۵ کشور با هماهنگی سازمان ملل در پاریس گردهم آمدند و توافق آب و هوایی موسوم به توافق پاریس را امضا کردند و سرانجام در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ (روز زمین) در مراسمی در نیویورک برای امضا معرفی شد، این یک توافقنامه بین‌المللی با هدف اقدام هماهنگ برای حفظ کره زمین است و بر اساس آن تمام کشورهای عضو ملزم شدند در راستای محدود کردن تاثیر انسان بر آب و هوا اقدام کنند.

یکی از محورهای مهم این پیمان، محدود کردن میزان افزایش متوسط دمای جو زمین به کمتر از ۲ درجه سانتیگراد و به طور عمده تلاش برای حفظ دما در سطح ۱.۵ درجه سانتیگراد تا پایان این قرن است، در غیر این‌صورت متوسط دمای جو زمین، در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن به بیش از ۳ درجه سانتیگراد خواهد رسید.

از جمله اهداف مهم این پیمان، اجرای پروژه‌هایی برای توقف هرچه سریعتر انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورها و اجرای برنامه‌هایی است تا بتوان در نهایت در سال ۲۰۵۰ میلادی بین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و جذب دوباره آن تعادلی ایجاد کرد و پس از آن، میزان انتشار دی اکسید کربن را به تدریج به صفر رساند.

برای اینکه به کشورهای کمتر برخوردار در اجرای اهداف این تفاهم نامه فشار وارد نشود مقرر شد کشورهای کمتر توسعه یافته برای انطباق دادن خود با تعهدات این توافقنامه از کمک های مالی برخوردار شوند، بر این اساس کشورهای ثروتمند باید از سال ۲۰۲۰ میلادی، سالانه مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار به کشورهای فقیر بپردازند. این کمک مالی نیز از سال ۲۰۲۵ میلادی افزایش می‌یابد.

کشورهای مختلف با توجه به توان خود متعهد شدند تا سال ۲۰۳۰ از انتشار گازهای گلخانه ای خود بکاهند ایران نیز متعهد شد چهار درصد بدون شرط و هشت درصد به شرط برداشته شدن تحریم ها تا سال ۲۰۳۰ از انتشار گازهای گلخانه ای خود بکاهد.

البته دونالد ترامپ رئیس ‌جمهوری پیشین آمریکا در ژوئن ۲۰۱۷ این کشور را از توافق پاریس خارج کرد و گام مهمی در راستای تضعیف رویکرد چندجانبه‌ گرایی برداشت، اما جو بایدن پس از شمارش آرا و مشخص ‌شدن برتری خود بر دونالد ترامپ و قطعی شدن رئیس جمهور شدنش، طرح بازگشت آمریکا به توافق پاریس را در اولویت کاری خود قرار داد و بعد از تحلیف دوباره به آن بازگشت که جای امید دارد تا با اجرای تعهدات این توافق توسط کشورها شاهد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و نفس کشیدن زمین باشیم.

در ایران نیز الحاق کشور به توافق پاریس در دوره قبلی مجلس شورای اسلامی بعد از بررسی و کار کارشناسی تصویب و به شورای نگهبان ارسال شد که آنها دو ایراد بر آن وارد کردند که به بنا به گفته مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هر دو ایراد محتوایی نبود بلکه شکلی بود که به هر حال هر دو را رفع و دوباره به شورای نگهبان ارسال کردیم که آنها قانع شدند اما با تغییراتی در مجلس و شورای نگهبان روند الحاق و حتی اجرای تعهد در این زمینه بلاتکلیف ماند و همچنان نیز تکلیف آن روشن نشده است.

در این میان برخی معتقدند اجرای تعهدات این نشست برای کشور هزینه به همراه دارد اما عده ای بر این باورند که اجرای آن هزینه ای به همراه ندارد و حتی به نفع محیط زیست کشور به ویژه در بخش آب و هوا است البته برخی شواهد اجرای این تعهدات را ضروری می کند به طوری که چندی پیش خبرگزاری فرانسه نتایج تحقیقاتی که در دانشگاه کمبریج با هدف تاثیر تغییرات آب و هوایی در همه گیری کرونا انجام شد را اعلام کرد که نشان داد تغییرات آب و هوایی به دلیل تاثیری که در نزدیک شدن گونه های خاص خفاش های ناقل بیماری به جوامع انسانی داشته، احتمالا «نقش اصلی» را در انتقال ویروس کرونا به بشر ایفا کرده است.

بر اساس این گزارش؛ گمان می رود منشاء ویروس کرونا که تاکنون به جان باختن بیش از دو میلیون نفر و اختلال بی سابقه جهانی منجر شده، خفاش هایی در جنوب شرق آسیا بوده است، محققان با استفاده از آمار بارش و دما در ۱۰۰ سال گذشته، جمعیت ده ها نوع مختلف خفاش را بر اساس نیاز زیستگاه های آنها شبیه سازی کردند، آنها به این نتیجه رسیدند که در یک قرن گذشته، ۴۰ نوع خفاش در جنوب چین، لائوس و میانمار سکنی گزیده اند؛ مناطقی که تحلیل های ژنتیکی نشان می دهد  ویروس موسوم به SARS-CoV-۲ در آنها شناسایی شد، با توجه به این که هر یک از گونه های خفاش ها به طور متوسط ناقل ۲.۷ ویروس کرونا هستند محققان می گویند که احتمالا ۱۰۰ نژاد ویروس کرونا اکنون در این منطقه متمرکز است.

رابرت مِیر از بخش جانورشناسی دانشگاه اکسفورد به خبرگزاری فرانسه گفته بود که تحقیقات ما تا دستیابی به این نتیجه فاصله دارد که اگر تغییرات آب و هوایی وجود نداشت همه گیری نیز به وجود نمی آمد اما دشوار می توان تصور کرد که افزایش خفاش ها در نتیجه تغییرات آب و هوایی و ویروس های کرونای تولید شده در بدن خفاش ها در احتمال بروز چنین اتفاقی بی تاثیر بوده است. اما محققان در این تحقیق دریافتند که تغییرات آب و هوایی و تخریب زیستگاه ها در آسیا باعث تماس نزدیک تر گونه های ناقل ویروس به جمعیت انسانی شده است و از دولت ها خواستند تلاش های بیشتری برای کاهش تغییرات آب و هوایی برای جلوگیری از تجمع بزرگ گونه های حیات وحش در نزدیکی سکونت گاه های انسان داشته باشند.

می دانیم که علت اصلی تغییر اقلیم، دستکاری و فشار بیش از حد بر طبیعت از سوی انسان است به طوری که با پایان یافتن توان اکولوژیک دیگر قدرت خود بالایی ندارد از این رو تمام آلاینده هایی که نتیجه فعالیت انسان است در جو منتشر می شود که موجب بالا رفتن دمای کره زمین می شود و مشکلاتی مانند خشکسالی و در برخی نقاط باران های سیل آسا، نابودی گونه های گیاهی و جانوری، خشک شدن رودخانه ها و تالاب ها، گرد و غبار و تغییر فصول به همراه دارد که هر کدام از آنها عوارضی برای سلامت انسان به همراه دارد از این رو دنیا تصمیم گرفت که با کاهش انتشار گازهای گلخانه ای خسارتی که طی سالها به زمین وارد کرده را جبران کند.

ایران هم در نشست پاریس متعهد شده بود چهار درصد بدون شرط و هشت درصد به شرط برداشته شدن تحریم ها تا سال ۲۰۳۰ از انتشار گازهای گلخانه ای خود بکاهد اما در اجرا با مخالفت هایی مواجه شد، مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ مجلس وقت با الحاق ایران به معاهده پاریس موافقت کرد و بعد از آن به شورای نگهبان فرستاده شد که آنها دو ایراد گرفتند که آنهم شکلی بود نه محتوایی، مثلا پرسیدند منظور از ۲۱ چیست یا اینکه گفته شده سند الحاقی، آیا سند الحاقی دارد یا نه؟ که ما جواب دادیم و آنها هم قانع شدند.

وی افزود: اما با تغییر در مجلس شورای اسلامی کار نصفه مانده است، در واقع مجلس وقت می گفت که شورای نگهبان باید به ما جواب بدهد، شورای نگهبان هم گفت که دیگر ابهامی نداریم و حالا توپ در زمین مجلس است، اما اگر الان به مجلس بگویی می گوید که شورای نگهبان به ما جواب نداده، آن زمان به شورای نگهبان می گفتی، می گفت که توپ در زمین مجلس است بنابراین ایران رسما و قانونا به توافق پاریس ملحق نشده است و برای همین تاکنون اقدامی در این زمینه انجام ندادیم.

وی با تاکید بر اینکه تاکنون کار اجرایی انجام نداده ایم گفت: اما تمام برنامه ها در این زمینه را آماده داریم، اسناد را تهیه کردیم اما چون الحاق ما به کنوانسیون پاریس هنور رسما ابلاغ نشده، هیچ کدام را انجام ندادیم.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: البته ابهامات حقوقی زیادی در این کنوانسیون وجود دارد و فقط هم مشکل کشور ما نیست بسیاری از کشورها این مشکل را دارند اما ما موضوع را سیاسی کرده ایم، یعنی یک مساله حقوقی را سیاسی کرده ایم و این کار را برای ما دشوار کرد.

وی افزود: عده ای می گویند تغییر اقلیم به واسطه فعالیت یک سری از کشورها است که این کشورها به حق یک عده در یک جای دیگر دنیا ضرر می رساند؛ بنابراین کشورهای گروه اول باید پاسخگو باشند و نمی‌توانند از خود رفع مسوولیت کنند، یک عده هم در حقوق بین الملل این موضوع را مطرح می کنند که اگر کشورهایی نیایند و به این معاهده ملحق نشوند باید به شورای امنیت سازمان ملل معرفی شوند.  

تجریشی گفت: درست است که ایران رسما به معاهده پاریش ملحق نشده و اقداماتی در این زمینه انجام نداده است اما با انجام کارهای داخلی و طبق سیاست های کلی محیط زیست که مقام معظم رهبری ابلاغ کردند؛ به تعهدات خود رسیده ایم، افتتاح پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس گام موفقی در این زمینه بوده است، این پالایشگاه با هدف صیانت از محیط زیست و بهره وری حداکثری از منابع و ذخایر ملی با جمع آوری گازهای همراه نفت در استان های خوزستان، بوشهر و کهگلویه و بویر احمد فعالیت می کند گازی که پیش از این در فلرها می سوخت و از بین می رفت.  

وی اظهار داشت: اگر کشوری چنین اقدامی را انجام دهد آنرا در سطح دنیا مطرح می کنند و می گویند داریم در جامعه بین الملل خدمات می دهیم اما چون ما مسائل خود را سیاسی می کنیم در نتیجه مسائل فنی خود را هم بیان نمی کنیم، از طرفی هم اعتماد به دنیای غرب در کشور وجود ندارد البته این بی اعتمادی پشتوانه تاریخی دارد و فقط مختص کشور  ما نیست.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: اصلا ما به معاهده پاریس چیکار داریم؟ بر اساس آن چیزی که رهبری گفته اند ما در بخش اجتماعی بین المللی برای خود مسوولیت قائل هستیم و در رابطه با کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در کشور سند بالادستی داریم سندی که رهبری آنرا ابلاغ کرده اند ۱۰ برابر سختگیرانه تر از معاهده پاریس است بنابراین اگر فقط بندهای همین سند را اجرا کنیم بسیار بیشتر از تعهد خود در معاهده پاریس جلو هستیم.

وی تاکید کرد: ما کشوری هستیم که مصرف انرژی در آن بسیار بالا است که این مساله خسارات زیادی به اقتصاد و محیط زیست کشور وارد می کند بنابراین به معاهده پاریس هم کاری نداشته باشیم باید انتشار آلایندگی را کاهش دهیم تا بیش از این ضرر نکنیم.

تجریشی اظهار داشت: چون به غرب بدبین هستیم پس اعتماد نمی کنیم، می گوییم ما که خودمان سند و قانون داریم همان را انجام می دهیم، چرا دیگر تعهد بین الملی بدهم که ندانم بعدا شما (یعنی غرب) ‌ چگونه می خواهید با من بازی کنید.  

وی گفت: چون به موضوع سیاسی نگاه می کنند مشکل ایجاد می شود اما اگر علمی و حقوقی نگاه شود هیچ مشکلی در میان نیست مانند خیلی از معاهده های بین المللی دیگر که ایران در آن عضو است، وقتی در جامعه بین الملل زندگی می کنیم بده و بستان است و مساله عجیبی هم نیست، وقتی بتوانیم در جامعه بین الملل نقش آفرینی کنیم یعنی در جامعه بین الملل حضور داریم اما اگر بی سواد باشیم مثلا زبان انگلیسی بلد نباشیم نمی توانیم به متن ترجمه شده اعتماد کنیم، اگر سواد علمی نداشته باشیم حقوقدان کنارمان نباشد بی اعتماد می شویم، بودن اینها در کنار هم به ما  قدرت می دهد بنابراین وقتی نمی توانیم درست حرف بزنیم موضوع را سیاسی و امنیتی می کنیم تا خیلی وارد موضوع نشویم در حالی که فکر می کنم ما می توانیم یک مجموعه ای از دنیا را شکل دهیم چون حرف برای گفتن داریم.

معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در پایان تاکید کرد: اصلا فرض را بر این بگذاریم که ما هیچ کاری به این معاهده نداریم اما می دانیم که مصرف گاز در کشور بالا است و اگر به همین روال ادامه دهیم تا ۱۰ سال آینده گازی برای سوزاندن نداریم، همین الان هم وقتی هوا سرد می شود گاز نیروگاه ها کم می آید و در آینده هم بیشتر تکرار خواهد شد بنابراین بدون توجه به این معاهده باید مصرف انرژی را کاهش دهیم تا انتشار گازهای کمتری را داشته باشیم.