دشواری حل و فصل منازعات مرزی در آسیای میانه

به گزارش روز یکشنبه ایرنا به نقل از نشریه دیپلمات ، اندک زمانی پس از اعلام این مطلب در اوایل فروردین ماه که مسائل مرزی قرقیز – ازبک ۱۰۰ درصد حل و فصل شده است ، "کامجوبیک تاشی‌اف" ( Kamchybek Tashiev) رئیس کمیته امنیت ملی دولت قرقیزستان لحن خود را تغییر داد که این مساله نشان دهنده دشواری عمیق در کار حل و فصل مشکلات باقی مانده مرزی در این منطقه است.

برخی منابع خبری اواخر ماه مارس از جنوب قرقیزستان گزارش دادند که تاشی‌اف از روستای "برلیک" هم‌مرز با منطقه "سوخ" ازبکستان بازدید کرد. او پس از این بازدید در سخنانی در منطقه "اوزگن" در استان اوش گفت: در ارتباط با این ناحیه هیچ تصمیم نهایی اتخاذ نشده است و صادقانه بگویم که ما درباره این بخش شامل اراضی مجاور به توافقی نرسیده‌ایم. روستای برلیک در سال گذشته میلادی صحنه درگیری‌هایی بود که به خرابی چندین خانه و خودرو منجر شد و بیش از ۲۰۰ مجروح بر جا گذاشت.

هر چند تاشی‌اف پیشتر چندین مورد معاوضه ارضی با ازبکستان برای تعیین نهایی علامت‌گذاری مرزی را اعلام کرده بود ، اما در جریان سفر به استان یاد شده اظهار داشت "البته اگر مردم مخالف (توافق معاوضه ارضی) باشند ممکن است برخی از توافق‌ها اجرا نشوند.

این درحالی است که تاجیکستان هم علاقه‌ای به معاوضه ارضی ندارد. اما تاشی‌اف همچنین گفته که طرف قرقیزی یک معاوضه ارضی احتمالی را برای حل و فصل تنش‌ها بر سر منطقه "وروخ" (قلمرو تاجیک محصور در قلمرو قرقیزستان) پیشنهاد داده است.

امامعلی رحمان هفته گذشته در جریان بازدیدی از این منطقه به ساکنان آنجا اطمینان داد که هیچ طرح و پیشنهادی برای معاوضه ارضی در دست بررسی نیست .

وی گفت: در ۱۹ سال گذشته هیچ صحبتی درباره معاوضه احتمالی وروخ با منطقه‌ای دیگر مطرح نشده است و هیچ احتمالی برای این کار وجود ندارد. وی افزود: علامت‌گذاری و تعیین مرزها فرایندی طولانی است که و هیچ جایی برای احساسات در این موضوع وجود ندارد.

رحمان اعلام کرد که از سال ۲۰۰۲ تا کنون توافق‌هایی درباره تقریبا نیمی از مرز تاجیک – قرقیز با بیش از ۱۰۰ دور مذاکره حاصل شده است. او همچنین ادعا کرد که طرف تاجیکی کارمربوط به خود را به اتمام رسانده که در یک نقشه راه مشترک در سال ۲۰۱۶ مطرح شده است اما طرف قرقیزی بنا به دلایل نامشخص این طرح را حفظ نکرده است.

به نظر می‌رسد که دولت تاجیک به اندازه دولت ازبک مشتاق پرداختن به مساله مرزی نیست و مشکلاتی هم پس از توافق‌های سطح عالی ایجاد می‌شود.

در حالی که قرقیزستان و ازبکستان در حال حرکت از سمت توافق روی کاغذ به سمت تعیین مرزها هستند باید با موضوع دشوارتر علامت‌گذاری فیزیکی مرزها رو به رو شوند و این فرایند ممکن است موجب تنش‌های در سطح محلی شود بخصوص زمانی که کار به اجرای توافق‌های معاوضه ارضی برسد. مردم در هر دو سوی مرزهای متغیر احساسات نیرومندی درباره منطقه خود دارند و بخصوص در کشور قرقیزستان نمی‌توان احساسات مردم را بطور کامل نادیده گرفت. این مساله به نوبه خود موجب می‌شود که موضوع سیاسی دوجانبه مرزی به یک سلاح سیاسی داخلی تبدیل شود.

برای دولت صادیر چاپاروف در قرقیزستان به دست آوردن یک پیروزی برای تثبیت اوضاع سیاسی در این کشور بسیار مهم است . برای چاپاروف پنجره کوچکی از زمان وجود دارد تا مطابق وعده‌های خود ثابت کند که می‌تواند ثبات سیاسی و اقتصادی ایجاد کند پیش از اینکه به سرنوشت روسای جمهوری دیگر تبدیل شود. برای شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان هم حل مساله مرزی به تقویت چهره او به عنوان یک اصلاح‌طلب و طرفدار همکاری بیشتر منطقه‌ای کمک خواهد کرد. اما در تاجیکستان رحمان احتمالا کمترین انگیزه را برای حل مساله مرزی دارد چرا که وضعیت کنونی تاثیرات مخربی بر حکومت او همانند تاثیر بر دولت‌ها در قرقیزستان نداشته است.

به گزارش ایرنا ، در سال گذشته مواردی از درگیری‌های مرزی در مناطقی از کشور قرقیزستان با تاجیکستان در جنوب همانند سال گذشته روی داد و همچنین مرز قرقیزستان با ازبکستان در غرب نیز صحنه درگیری‌های خشونت‌آمیزی بود. در اواسط خرداد ماه سال ۹۹ تنش مرزی بین قرقیزستان و ازبکستان به حدی بالا گرفت که تعداد مجروحان به ده‌ها نفر رسید، بسیاری خانه ها در آتش نزاع مناطق مرزی سوخت و بسیاری از ساکنان این مناطق بی سر پناه شدند. درگیری‌های مرزی بین ساکنان مناطق مرزی در گذشته شامل پرتاب سنگ و چوب بود اما بتازگی سلاح گرم هم وارد کار شده و تلفات افزایش یافته است. 

شماری از ساکنان استان باتکن و مناطقی از استان جلال‌آباد قرقیزستان بهمن ماه سال گذشته با تظاهرات در شهر بیشکک پایتخت خواستار حل و فصل مسائل مرزی و علامت‌گذاری دقیق مرزها شدند. روستاییان این مناطق می‌گویند که کشورهای همسایه به قلمرو قرقیزستان دست‌اندازی می‌کنند و خواستار توقف آن هستند. عیساکوف رهبر یکی از گروه‌های منطقه‌ای جنوب قرقیزستان در همین ارتباط "صادیر چاپاروف" رئیس جمهور جدید کشور را به باد انتقاد گرفت. قرقیزستان حدود ۹۷۶ کیلومتر با تاجیکستان مرز مشترک دارد که حدود ۵۲۰ کیلومتر آن علامت‌گذاری شده است. همچنین از مرز یک هزار و ۳۷۸ کیلومتری قرقیزستان با ازبکستان حدود یک هزار و ۱۰۰ کیلومتری آن علامت گذاری شده است.