دخالت انسانی تهدیدی برای لاله های واژگون خراسان شمالی

به گزارش خبرنگار ایرنا،گستره  لاله های واژگون خراسان شمالی در سطح حدود 18 هکتار است که 15 هکتار از این مساحت در مناطق حفاظتی خمبی و سرای در شهرستان گرمه در جنوب غربی استان خراسان شمالی  و در داخل ذخیره گاه زیست کره گلستان به عنوان یکی از دهها ذخیره گاههای زیست کره جهان در ایران قرار دارد و بهار سال جاری همانند سنوات گذشته با با وجود قرق بودن باز هم از دست  تعرض طبیعت گردان بدسلیقه در امان نمانده است به طوری که علاوه بر این که ده ها گل از خاک بیرون کشیده شدند  که تعداد زیادی از بوته های این گل را از بین بردند.
آنچه که این روزها مورد دغدغه علاقه مندان به طبیعت و محیطزیست را  برای نابودی  این  گل های کم نظیر جهانی افزایش داد،  مربوط به تصاویری از یک شهروند طبیعت گردی است که از  چند روز گذشته در فضای مجازی دست به دست  می چرخد  و در این تصاویر یکی از شهروندان  بومی و یا غیر بومی را نشان می دهد که در حال از ریشه درآوردن چند شاخه از لاله های واژگون از دل خاک است که انتشار این تصاویر موجب اعتراض شدیدی از سوی دوستداران به محیط زیست شد و خواهان برخورد با این طبیعت گرد شدند.

این درحالی است که این پهنه شاید ده سال قبل وسعتی بسیار بیشتر از این داشت و به گفته طبیعت دوستان روز به روز آب رفته است و اکنون از دشت پرگل زرد و یاسی در این منطقه مساحت زیادی نمانده است و شاید اگر محافظت جدی تری نشود با کاهش بیشتری از آن نیز مواجه شویم.

همراه با آمدن بهار صد ها نوع گل و گیاه زینت بخش این استان می شود و به دامن طبیعت و دامنه کوه ها که پناه ببریم عطر گل و گیاهان دارویی شامه نواز می شود اما طبیعت خمبی با لاله های واژگون منحصر به فردی که فقط  در این منطقه می روید تابلوی شگفت انگیزی از زیبایی ها می شود و حیف است که این پهنه خورشید رنگ زیر پای مردم نابود شود.

قدر زر را زرگر بداند

یکی از طبیعت گردان حرفه ای بجنورد در مورد این گیاه پیاز دار منحصر به فرد می گوید: در بسیاری از نقاط کشور لاله های واژگون دیده می شود ما آن چه لاله های استان را از دیگر نقاط متمایز می کند رنگ زرد لاله های واژگون دامنه های خمبی است که جذابیت زیادی برای مردم و گردشگران دارد.

حسین واحدی می افزاید: طبیعت گردان به ارزش این گل واقفند اما برخی از مردم که فقط نام طبیعت گرد را بر خود گذاشته اند با رفتارهای غیر منطقی، کندن و لگد مال کردن این گل نه تنها رویشگاه های این این گیاه را نابود می کنند بلکه نسل این گیاه را با خطر مواجه می کنند.

وی می افزاید: درست است که با قرق و حفاظت از این منطقه باید بیش از این ها، مراقب و دل نگران مناطق حفاظت شده بود اما افرادی که پای به طبیعت می گذارند باید بیش از این ها فرهنگ طبیعت گردی خود را ارتقا دهند نه این که تا چشم محیط بان ها را دور ببینند اقدام به کندن و تخریب زیستگاهی مانند زیست گاه لاله های واژگون کنند که این رفتار قابل توجیه نیست.

واحدی می گوید: فرهنگ طبیعت گردی در این کشور روز به روز در حال افت است و متاسفانه مردم به جای ارتقای دانسته های خود و حفظ داشته های طبیعی و زیست محیطی انگار با این مسائل بیگانه اند و به هر کجا که پای می گذارند رد تخریب نیز دیده می شود.

وی با اشاره به منطقه ای که این نوع گل نادر لاله در آن می روید می گوید: خمبی و سرای در گرمه زیستگاه این لاله است و با توجه به شرایط آب و هوایی گرم و خشک که این منطقه دارد رویش این گل چشم انداز طبیعت خمبی را از نیمه فرودین تا اردیبهشت دگرگون می کند.

وی می افزاید: اطراف خمبی و سرای تقریبا خشک است و رویش این لاله ها در آب و هوای مطلوب نیمه بهار جاذبه اکوتوریستی زیبایی را خلق می کند.

وی می افزاید: دیدن لاله هایی که از لابلای زمین سنگلاخی قد کشیده اند و به آفتاب سلامی دوباره می دهند محسور کننده است و به همین دلیل عرصه هایی مانند خمبی وسرای در فصل بهار نیاز به مراقبت بیشتری  دارند.

رویشگاه این گونه منحصر به فرد  قرق شده تا به صورت ویژه توسط قرق بان ها مورد حفاظت قرار گیرد اما تعداد نیروهای یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی آنقدر زیاد نیست که بتوانند به صورت مدوام و شبانه روزی منطقه را  نظارت و کنترل نماینداشک مریم و بی مهری ها

یک کارشناس محیط زیست نیز می گوید: می گوید: لاله واژگون یا «اشک مریم» به دلیل اهمیتی که به عنوان ذخیره ژنتیکی دارد به عنوان یک اثر طبیعی ملی در کشور به ثبت رسیده  که این امر نشان از اهمیت و منحصر به فرد بودن این ذخیره ژنتیکی طبیعی دارد.

محسن محمدی با بیان این که برای حفظ و احیای این گل باید اقدامات پژوهشی نیز انجام شود می افزاید: حفظ و احیای این گیاه نیازمند مطالعه و پژوهش است تا زمینه پرورش این گل در گلخانه‌ها نیز فراهم شود.

وی با اشاره به کاهش وسعت زیستگاه لاله های واژگون در استان خاطرنشان می کند: این پهنه تا ده سال قبل وسعت زیادی داشت اما اکنون به نیمی از وسعت قبل رسیده است.

وی با بیان این که در فصل هایی مانند بهار و زمان رویش گیاهان باید بیشتر مراقب مناطقی مانند خمبی و سرای بود می گوید: عده ای مردم با طبیعت به شکلی رفتار می کنند که انگار کمر به تخریب آن بسته اند و تاز مانی که این رفتارها دیده دمی شود نباید اجازه داد مردم به این مناطق وارد و اقدام به تخریب رویشگاه این لاله منحصر به فردکنند و با ورود غیر مجاز دام نیز باید برخورد شود.

نبود نیروی کافی برای حفاظت

 فرمانده یگان حفاظت خراسان شمالی نیز در این مورد می گوید: مهمترین عامل تخریب زیستگاه این گل، مردمی هستند که در فصل بهار به سرای و خمبی درگرمه سرازیر می شوند.

سرهنگ موسی الرضا حیاتی می افزاید: رویشگاه این گونه منحصر به فرد برای حفاظت بیشتر در منطقه خمبی و سرای گرمه قرق شده تا به صورت ویژه توسط قرق بان ها مورد حفاظت قرار گیرد اما تعداد نیروهای یگان حفاظت اداره کل منابع طبیعی آنقدر زیاد نیست که بتوانند به صورت مدوام و شبانه روزی منطقه را  نظارت و کنترل کنند.

وی یکی دیگر از عوامل تخریب را ورود دام به این رویشگاه می داند و می گوید: نیروهای قرق بان کنترل های لازم  را دارند اما احتمال ورود شبانه دام وجود دارد.

وی خاطرنشان می کند: برخی از افرادی که برای دیدن لاله واژگون به منطقه می آیند به اهمیت آن واقف نیستند و رفتارهایی که دارند موجب تخریب این منطقه می شوند.

وی با بیان این که لاله واژگون که با نام‌های دیگر همچون لاله سرنگون و اشک مریم نیز شناخته می‌شود می گوید: ارتفاع این گل کوتاه تر از دیگر انواع خود در کشور است و مهمترین تفاوت آن نیز رنگ زرد منحصر به فرد آن است.

 ۱۸ هکتار رویشگاه لاله واژگون در خراسان شمالی

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی نیز در این مورد می گوید: این استان ذخیره‌گاه ژنتیکی لاله واژگون است.

وی با اشاره به اینگه گل های لاله واژگونی که در خراسان شمالی روییده می شوند از نوع کمیاب زرد رنگ هستند، می افزاید: وسعت رویشگاه این گل ۱۸ هکتار است و از این مساحت  ۱۵ هکتار در منطقه خمبی و سرای شهرستان گرمه قرار دارد.

وحید می افزاید: چیدن و برداشت این گیاه ممنوع است و با افرادی که این گل را برداشت و زیستگاه آن را تخریب کنند برخود می شود.

افزوده شدن  خمبی و سرای به ذخیره گاه زیست کره گلستان

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز از افزوده شدن مناطق حفاظت شده قرخود، خمبی و سرای در این استان به مجموعه ذخیره گاه زیست کره گلستان خبر داد و اظهار امیدواری کرد پس از این از پهنه لاله های واژگون حفاظت بیشتری شود.

مهدی اله پور می افزاید: با تلاش های انجام شده رویشگاه های کوهستانی لاله واژگون و زعفران کوهی در کوه های خمبی و سرای نیز در این مجموعه قرار گرفت و  بر همین اساس برنامه مدیریت آن طبق نقشه پهنه بندی جدید طرح ریزی خواهد شد که در آن علاوه بر حفاظت پایدار و یکپارچه از تنوع زیستی در مجموعه گلستان، اقدامات ویژه ای نیز در راستای فقرزدایی و جلب مشارکت جوامع محلی در مدیریت ذخیره گاه زیست کره گلستان پیش بینی شده و از اعتبارات ذخیره گاه برای مدیریت این مناطق هزینه خواهد شد.

 ذخیره گاه زیست کره گلستان منطقه ای فراملی با اهمیت جهانی است که معرف جغرافیای طبیعی بی همتا در محل اتصال جنگلهای هیرکانی با ناحیه اکولوژیکی کپه داغ است و از دیرباز با نظام فرهنگی و معیشتی مردمان شمال خراسان عجین بوده است.

رویشگاه لاله واژگون یا اشک مریم علاوه بر منطقه ۱۵ هکتاری خمبی و سرای، قسمت‌های غربی کوه آلاداغ، منطقه جوزک، کوه پلنگ و بزداغی در مانه و سملقان، کوه بهار و سالوک در جاجرم، قسمت‌هایی از کوه اسدلی در بجنورد و کوه تکل قوز در نوار مرزی راز و جرگلان است.  لاله‌های واژگون، برخلاف سایر گونه‌های لاله و سایر گل‌ها از ساقه به‌سوی زمین برگشته است و به این دلیل نامش را واژگون نهاده‌اند.

لاله واژگون خراسان شمالی ازنظر ارتفاع و رنگ با لاله واژگون استان‌های چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد متفاوت است و عمدتا با دو رنگ زرد و بنفش کمرنگ دیده می شود.

این گونه گیاهی استقامت زیادی در برابر سرما و سازگاری ویژه‌ای با دامنه‌های سنگلاخی و صخره‌ای دارد و چنانچه زیستگاه این گل به وسیله انسان‌ها و دام‌ها تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه‌های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.

این گونه گیاهی، چهارمین اثر طبیعی ملی ایران که متاسفانه این روزها به دلیل چرای بی رویه دام، تخریب زیستگاه برای ایجاد اراضی کشاورزی، برداشت بی رویه این گیاه برای عرضه به بازار گل و عوامل دیگر، در خطر انقراض قرار گرفته است.

رشته کوه‌های خمبی و سرای عمده‌ترین ناهمواری‌های شهرستان گرمه است که در جنوب و جنوب غرب این شهرستان قرار دارد.