به گزارش ایرنا ، گزارش مرکز ملی خشکسالی هواشناسی نشان می دهد که در نیم فصل زراعی جاری یعنی از مهر تا پایان اسفند ماه گذشته ، ۳۳۵ میلی متر باران در مازندران بارید ، در حالی که میانگین بارش نیمه نخست سال زراعی در دوره آماری بلندمدت ۴۰۰ میلی متر و سال گذشته هم ۴۹۸ میلی متر بود.
سال زراعی از اول مهر شروع می شود و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه می یابد. وضعیت آبی مناطق مختلف کشور برای برنامه ریزی کشاورزی بر اساس میزان بارندگی در سال زراعی ارزیابی می شود و به همین دلیل هم میزان کاهش یا افزایش بارندگی برای کشاورزان و متولیان این بخش دارای پیام خاصی است.
مازندران استانی با محور تولیدی کشاورزی است که تقریبا کشت تمامی محصولات آن به بارندگی و ذخیره سازی آب بستگی دارد. طبق آمارهای رسمی تعداد بهره برداران بخش کشاورزی مازندران حدود ۵۰۰ هزار نفر است و هرگونه تغییر در بارندگی به صورت مستقیم بر زندگی و معیشت آنان و در نهایت بر امنیت غذایی کشور که مازندران نقش حدود ۱۲ درصدی در تولید ارزش افزوده آن دارد ، اثرگذاری خواهد کرد.
اگر چه بررسی آماری نشان می دهد که مازندران تقریبا در تمامی ماه های نیمه نخست سال زراعی جاری به استثنای ماه آذر با کاهش بارندگی مواجه بود ، ولی بیشترین میزان مربوط به ماه آبان با کاستی ۲۱۹ درصدی است. در حالی که طی آبان ماه سال گذشته تنها ۵۲ میلی متر در مازندران باران بارید ، میزان بارندگی در آبان سال ۹۸ حدود ۱۶۷ میلی متر بود.
پاییز به طور معمول پرباران ترین فصل سال در مازندران است و اگر کاهش بارندگی در آن با بارش برف زمستانی جبران نشود ، زنگ خطر خشکسالی و کمبود آب به صدا در می آید.
طبق گزارش مرکز ملی خشکسالی هواشناسی ، میزان بارندگی ماه مهر ۹۹ در مازندران هم ۶۷ میلی متر بود که کاهش حدود ۱۲ درصدی را نسبت به مهر ۹۸ نشان می دهد ولی در ماه آذر ۹۳ میلی متر باران بارید که ۵۳ درصد بیشتر از آذر ۹۹ و ۱۳ درصد هم بیشتر از میانگین دوره آماری بود.
میانیگن بارش ها در فصل زمستان به عنوان دومین فصل سال زراعی هم در تمامی ماه ها با کاهش همراه بود. میزان بارندگی در ماه دی تنها ۳۳ میلی متر ثبت شد که به معنای کاهش ۳۵ درصدی نسبت به دی ماه سال ۹۸ است.
در ماه بهمن سال گذشته هم ۴۰ میلی متر بارندگی در استان ثبت شد که کاهش ۳۹ درصدی نسبت به بهمن سال ۹۸ دارد. میزان بارندگی ماه اسفند هم ۵۵ میلی متر اعلام شد که به معنی کاهش پنج درصدی نسبت به اسفند ۹۸ است.
هم‌افزایی افزایش دما
اگر چه کاهش میزان بارندگی در نیمه اول سال زراعی که پربارش ترین ماه های سال در آن قرار دارد به اندازه کافی نگران کننده محسوب می شود ، ولی همراه شدن با افزایش دما می تواند این وضعیت را تشدید کند چرا که ضریب تبخیر را افزایش می دهد و زمین را تشنه تر نگه می دارد.
طبق گزارش مرکز ملی خشکسالی هواشنای ، در نیمه نخست سال زراعی جاری مازندران میانگین دمای هوای استان ۸.۳ درجه سانتی گراد بالای صفر بود که ۰.۷ نسبت به دوره آماری بلندمدت افزایش دارد و به معنای گرم تر شدن هوای مازندران است. میانگین دمای هوای مازندران در دوره آماری بلندمدت برای نیمه نخست سال زراعی ۷.۵ درجه سانتی گراد بالای صفر بود.
کاهش میزان بارندگی مازندران در نیمه نخست سال زراعی جاری تنها در جدول آمار و ارقام مرکز ملی خشکسالی یا هواشناسی استان منعکس نشد ، بلکه اثراتش را بر میزان آبدهی رودخانه و میزان آب ذخیره شده پشت سدها و آببندان ها نشان داده است.
داده های آماری شرکت آب منطقه ای مازندران نشان می‌دهد که از مهر ماه ۹۹ تا پایان اسفند ماه که مازندران کاهش ۳۰ درصدی بارندگی نسبت به دوره بلندمدت را تجربه کرد ، میزان دبی رودخانه های استان هم در این مدت ۳۲ درصد کاهش یافت.
مازندران ۱۲۰ رشته رودخانه به طول حدود هفت هزار کیلومتر دارد. آب این رودخانه ها در مسیر عبور برای رسیدن به دریای خزر با ایجاد سردهنه کشاورزی توسط کشاورزان برای آبیاری اراضی مورد استفاده قرار می گیرد. نوبت بندی دریافت آب از رودخانه ها هم با مدیریت زنجیره ای شرکت آب منطقه ای ، جهاد کشاورزی ، بخشداری ها ، دهیاری ها و شوراهای روستاها و در نهایت با اعمال سهمیه توسط میرآب ها در مسیر رودخانه ها اجرایی می شود.
کاهش میزان آبدهی رودخانه به معنای کم شدن سهم آبگیری تک تک کشاورزان است که در نهایت بر میزان تولید محصول ، میزان درآمد و معیشتشان اثرگذاری خواهد کرد.
همچنین گزارش آب منطقه ای مازندران نشان می دهد که آب پشت ۲ سد مهم و بزرگ استان یعنی سد شهید رجایی در ساری و سد البرز در سوادکوه هم در این بازه زمانی به ترتیب ۱۶ و ۱۰ درصد کمتر از نیمه نخست سال زراعی قبل بوده است.
آبگیری سایر سدها و آببندان های مازندران که تعدادشان به حدود ۹۰۰ قطعه می رسد ، وضعیت مشابهی را نشان می دهد.
کاهش بارندگی و ذخیره سازی آب بیشترین اثرگذاری را بر کشت برنج مازندران دارد . طبق بررسی های صورت گرفته هر هکتار از اراضی شالیزاری نیازمند ۱۰ هزار متر مکعب آب است و در نهایت با مدیریت مصرف می توان آن را به حدود هفت هزار متر مکعب کاهش داد ولی رسیدن به این رقم نیازمند آموزش ، فرهنگ سازی ، استفاده از فناوری های نوین ، تسطیح اراضی و به کارگیری ماشین آلات روزآمد است که کشاورزی مازندران با آن فاصله دارد.
علاوه بر این ، کمبود بارندگی بیشترین اثر جغرافیاییش را بر شرق مازندران بر جای خواهد گذاشت ، منطقه ای که از چند دهه پیش دچار کم آبی و خشکسالی شد و در برخی مناطق هم از پیشروی جبهه آب شور دریا به سمت سفره های آب شیرین گزارش هایی دریافت شده بود.
اثرگذاری عمیق کم بارشی و ایجاد نگرانی برای کشاورزان و متولیان در حالی است که بخش زیادی از روان آب های ناشی از بارندگی در مازندران به دریا می ریزد و با وجود سرمایه گذاری های کلان انجام شده طی هشت سال گذشته ، هنوز زیرساخت لازم و کافی برای مهار آنها وجود ندارد.
طبق آمارهای رسمی در حال حاضر ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی مازندران مصرف می شود.مازندران ۴۶۰ هزار هکتار زمین های کشاورزی دارد که سالانه بیش از هفت میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در آنها تولید می شود.
هم اکنون طبق برآورد دستگاه های اجرایی مسئول ، با آبگیری کامل سدها و آببندان های مازندران ، ۲۰ درصد از آب کشاورزی استان از این طریق تامین می شود و بقیه هم وابسته به آب های سطحی و زیر زمینی است.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد ۶ میلیارد و ۶۰۰میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ۹۰۰میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است . به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ۵۵۰میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ۳۵۰میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
استان مازندران با برخورداری از تنها ۲ و نیم درصد از سطح زراعی کشور ، سالانه ۱۱ درصد از ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را در اختیار دارد.
نظر شما