روابط آمریکا و چین در دوره بایدن؛ شریک یا رقیب

به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، روابط دو کشور طی چهار سال گذشته و در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، شاهد تشدید تنش های زیادی بود که در جنگ تجاری و همچنین تحریم شرکت های فناوری چینی به اوج خود رسید. از زمان انتخاب بایدن، تحلیلگران سیاسی و تجاری توجه زیادی به جهت گیری سیاست جدید کاخ سفید در قبال چین داشته اند. اینکه آیا دولت بایدن از چین استقبال خواهد کرد یا همانند دوران ترامپ با این کشور برخورد می کند، هنوز شفاف نیست.

فردا جمعه صدمین روز روی کار آمدن جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده است که فرصتی را برای بررسی نوع "بازگشت امریکا" تحت دولت او فراهم می کند. تصور می شود که ۱۰۰ روز نخست ریاست جمهوری در آمریکا زمان بسیار مهمی برای ایجاد یک تأثیر مثبت در دولت جدید و راه اندازی پایه و اساس معنی دار برای برنامه های سیاسی این کشور است. اگر واقعاً چنین باشد، از نظر روابط خارجی به ویژه ارتباط این کشور با پکن، دولت بایدن چیزی فراتر از دولت ترامپ به نظر نمی رسد.

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در اولین روز ریاست جمهوری خود دستورالعمل های اجرایی زیادی را امضا کرد. بایدن موضوعاتی مانند ویروس کرونا، تغییرات آب و هوایی، نابرابری و نژادپرستی را در اولویت قرار داد اما در روابط با چین، او نشان داد که هیچ عجله ای برای دوری از سیاست های دولت ترامپ ندارد. در همان روز، دستیاران بایدن از جمله نامزد وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن و نامزد وزیر خزانه داری جانت یلن، اظهار داشتند که رئیس جمهوری قصد دارد یک رویکرد چند جانبه را با جلب حمایت متحدان غربی برای به حداکثر رساندن اهرم فشار واشنگتن علیه پکن در پیش بگیرد.  

یک روز بعد از روی کار امدن دولت بایدن، چین نیز ۲۸ مقام دولت ترامپ از جمله مایک پمپئو وزیر خارجه سابق این کشور را به اتهام دخالت در امور داخلی پکن تحریم کرد. این تحریم ورود مقامات و خانواده های آنها به چین را ممنوع می کند و شرکت های مرتبط با آنها هم نمی توانند با چین کار کنند.

پنج فوریه ۲۰۲۱ نیز دیپلمات های برتر آمریکایی و چینی برای اولین بار از زمان روی کار آمدن بایدن تلفنی صحبت کردند. وزیر امور خارجه ایالات متحده آنتونی بلینکن در اولین گفتگوی سطح بالا از زمان روی کار آمدن جو بایدن، با مقام ارشد سیاست خارجی چین، "یانگ جیه چی" صحبت کرد.

بلینکن در این تماس بر حقوق بشر و کودتای نظامی در میانمار تاکید کرد در حالی که یانگ خواستار توقف مداخله واشنگتن در امور داخلی چین و احترام به حاکمیت چین شد.

بایدن در روز پنجاهم روی کار امدنش محدودیت تعرفه محصولات پزشکی چین را تمدید کرد، با این وجود وی در آستانه سال نو میلادی با همتای چینی خود "شی جین پینگ" اولین تماس تلفنی اش را از زمان روی کار آمدن برقرار کرد طرف آمریکایی در این تماس بر نگرانی های مطرح شده در مورد شیوه های اقتصادی، حقوق بشر و تایوان تأکید داشت در حالی که چین بر احترام متقابل، همکاری و گفتگو تأکید می کرد.

تحریم ۲۴ مقام و شرکت چینی و هنگ کنگی از سوی امریکا، تحریم ۶ شرکت بزرگ فناوری چین توسط واشنگتن و برگزاری نشست دو جانیه میان وزیر خارجه آمریکا با "یانگ جیه چی" در آلاسکا از دیگر تحولات مهم روابط پکن - واشنگتن در ۱۰۰ روز گذشته بوده است. دو کشور در این دیدار مهمترین انتقادها را از یکدیگر مطرح کردند. در جلسه علنی روز اول، هر دو طرف بیش از یک ساعت سیاستهای دیگری را سرزنش کردند. بلینکن در سخنان آغازین خود گفت که ایالات متحده در مورد "نگرانی های عمیق خود از اقدامات چین از جمله در سین کیانگ، هنگ کنگ، تایوان و حملات سایبری به ایالات متحده " با متحدانش مذاکره خواهد کرد.

یانگ جیچی نیز در این دیدار ایالات متحده را به لحن اهانت به چین متهم کرد و در تلافی گفت آمریکا از توان نظامی و مالی خود سو استفاده کرده و از مفهوم امنیت ملی برای جلوگیری از توسعه کشورهای دیگر سوء استفاده می کند.

تحول بعدی در روابط چین و امریکا این بود که اتحادیه اروپا، آمریکا، انگلیس و کانادا، چین را به دلیل ادعای مسئله نقض حقوق بشر در سین کیانگ تحریم کردند. اتحادیه اروپا چهار فرد چینی از جمله یک مدیر ارشد امنیتی را به اتهام نقض حقوق بشر در سین کیانگ تحریم کرد. اقدامات مشابهی توسط ایالات متحده، انگلیس و کانادا نیز دنبال شد. ایالات متحده، در همان روز دو مقام دولت چین را در رابطه با آنچه نقض حقوق بشر علیه اقلیت های قومی در سین کیانگ خواند، تحریم کرد.

به تلافی، چین ۱۰ شهروند و چهار نهاد اتحادیه اروپا را تحریم کرد. این تحریم ها توافق جامع سرمایه گذاری های اتحادیه اروپا و چین (CAI) را زیر سوال می برد.

یکی دیگر از مهمترین تنش های ایجاد شده در روابط چین و امریکا در دولت بایدن، اعلام اتحاد ژاپن و امریکا برای مقابله با چین بود. در ۱۶ آوریل ۲۰۲۱ ایالات متحده و ژاپن متعهد شدند که برای مقابله با ظهور چین متحد شوند.

جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده و سوگا یوشی هیده نخست وزیر ژاپن، در یک کنفرانس مشترک خبری در کاخ سفید، متعهد شدند که برای مقابله با چالش های چین با هم همکاری کنند.

این دو رهبر در یک اطلاعیه مشترک به مجموعه ای از موضوعات ژئوپلیتیک از جمله "اهمیت صلح و ثبات تنگه تایوان" پرداختند. همچنین ایالات متحده و ژاپن اعلام کردند که در زمینه هایی مانند ۵G، هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی، ژنومیک و زنجیره های تامین کننده نیمه هادی سرمایه گذاری مشترک خواهند کرد.

با این حال نقاط مثبتی هم در روابط دو کشور در ۱۰۰ روز گذشته وجود داشته است که از جمله آنها بیانیه مشترک دو کشور در حمایت از رسیدگی به بحران آب و هوایی است. نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور اقلیم جان کری و نماینده ویژه چین در زمینه تغییرات آب و هوایی "زی ژنه هوا" در ۱۵ و ۱۶ آوریل ۲۰۲۱ در شانگهای دیدار کردند و بیانیه مشترکی را منتشر کردند.

بر اساس این بیانیه، دو طرف برای مقابله با بحران آب و هوا با یکدیگر و سایر کشورها همکاری خواهند کرد. دو طرف همچنین با هدف تکمیل ترتیبات اجرای توافق نامه پاریس همکاری خواهند کرد.

در نهایت کارشناسان می گویند محتمل ترین نتیجه این است که رقابت بین دو کشور به ظهور دو بلوک وابسته به یکدیگر منجر شود. در زمان ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا، روابط ایالات متحده با چین به یک رقابت کامل تبدیل شده بود. اینکه ایا این رقابت در دوران دولت بایدن با تجزیه و تحلیل ریشه های رقابت استراتژیک بین دو کشور ادامه خواهد یافت و تکمیل خواهد شد یا نه هنوز زود است و باید منتظر ماند ولی در هر صورت همکاری میان پکن - واشنگتن امکان پذیر است اما به طور قابل توجهی توسط شرایط رقابتی شکل می گیرد.