موقعیت ویژه سواحل مکران در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی سال‌های اخیر در حال تبدیل این منطقه به پایلوت و نمونه بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی است که می‌تواند به علت افزایش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای منطقه از جمله هند، افغانستان، عمان و دیگر کشورهای آسیای میانه اقتصاد مولد را در کشور تقویت کند و زمینه را برای تولید ارزش اضافه و تبدیل شدن منطقه آزاد چابهار به هاب و شبکه نفت و گاز و پتروشیمی، صنایع فولادسازی و خودروسازی، صنایع غذایی و شیلاتی و گردشگری فراهم کند.
شرایط ویژه چابهار برای تولیدکنندگان
پس از استثنا شدن منطقه آزاد چابهار از تحریم‌های آمریکا، فرصتی در این منطقه ایجاد شد تا جذب سرمایه‌ها در منطقه به رشد غیر قابل باوری برسد. به نحوی که بزگترین شرکت‌های صنعتی و معدنی از جمله شرکت‌های فولادسازی بزرگی، چون فولاد مبارکه، گلگهر، چادرملو و سایر شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در منطقه درخواست دادند.
همین احساس ضرورت بود که بحث تقویت زیرساخت‌ها را هم پیش کشید و عاملی شد تا برای تکمیل و توسعه راه‌های مواصلاتی سرخس-زاهدان که برای توسعه اقتصادی افغانستان موضوعی حیاتی بوده و ارتباط با کشور هند از طریق بندر شهید بهشتی چابهار آن را تکمیل می‌کند، اقداماتی صورت بگیرد.
در همین زمان کشور هند متعهد شد تا بندر شهید بهشتی را به تکنولوژی روز و زیرساخت‌های مدرن مجهز کند و در ازای آن طی قرارداد BOT ده ساله در منافع تعرفه‌ای آن سهم داشته باشد. به گونه‌ای که این سهم طی پنج سال نخست بیشتر و در پنج سال دوم کاهش یابد. با این وجود بین دو کشور ایران و هند تمایلاتی برای ایجاد خطوط کشتیرانی مسافری میان چابهار و بنادر هند ابراز شده است.
در واقع مسیرهای مبادلاتی که قرار است زمینه‌های موصلاتی راه آهن شمال-جنوب و راه آهن سرخس- زاهدان را بگشاید، تحولی در منافع ایران و کشورهای همجوار ایجاد خواهد کرد و زمینه‌ای خواهد شد تا وارد عصر جدیدی از تجارت غرب و شرق بشویم. علاوه بر این اتصال چابهار به پروژه CPEC (کریدور اقتصادی چین - پاکستان) که اتصال چابهار به چین است، بازار ۲۱۲ میلیون نفری اقتصاد پاکستان نیز زمینه منافعی برای ایران را فراهم خواهد کرد.
این مسیر تجاری شرایط ممتازی را برای صنایعی که به تازگی در چابهار پا می‌گیرند، فراهم خواهد کرد. این صنایع از امکانات اره‌های هوایی در چابهار نیز بهره‌مند خواهند شد. مسئله‌ای که در سند هکاری‌های جامع ایران و چین ذکر شده است.
توسعه و ساخت فرودگاه‌ها و خرید محصولات هوایی تولید مشترک ایران و چین موضوعی است که در محور پنجم به آن پرداخته شده است. قرارداد ساخت یک شهر فرودگاهی با یک شرکت چینی به ارزش ۴۸۳ میلیون یورو منعقد شده است که قطعاً این پروژه استراتژیک علاوه بر جایگاه ویژه در این سند همکاری، نقطه تحول شهر لجستیکی چابهار نیز خواهد بود.
به گفته مسوولان، در بخش‌های زیربنایی و توسعه زیرساخت‌های چابهار کارهای خوبی انجام شده و طی یک سال گذشته بیش از سه هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این منطقه محقق شده است.
افق روشن صنایع فولادی، پتروشیمی و شیلاتی چابهار
آماده‌سازی‌های زیرساختی در نهایت بزرگترین فولادسازان ایران را ترغیب کرد تا به کمک مقررات و امتیازات منطقه آزاد چابهار، مستثنی شدن آن از تحریم‌ها و موقعیت ویژه مکران در ارتباط آبی و مواصلاتی و هوایی با دیگر کشورهای آسیای میانه و هند قرار بگیرد. در ابتدای این قرارداد اعلام شد که همزمان قراردادی با یکی از معادن ایتالیا برای استخراج منابع معدنی آن از جمله سنگ آهن صورت گرفته است.
همین شد که مجموعه فولاد مکران که در مراحل نخست و دوم احداث آن، برای یک واحد تولید آهن اسفنجی، دو واحد گندله‌سازی، یک واحد فولادسازی و یک واحد نوردسازی پیش‌بینی شده است، با سرمایه‌گذاری سه شرکت فولاد مبارکه، چادرملو و گلگهر به بهره‌برداری خواهد رسید. درباره اهمیت این پروژه باید تاکید کرد که تولیدات این سه شرکت حدود هفت درصد تولیدات فولاد کل کشور را تشکیل می‌دهد و با بهره‌برداری از این پروژه‌ها کشور به لحاظ تولیدات فولاد در شرایط بهتری قرار می‌گیرد.
با این وجود پتروشیمی چابهار هم یکی از پروژه‌های بزرگ این منطقه آزاد است که به زودی به بهره‌برداری خواهد رسید. این پروژه شامل ۶ واحد پتروشیمی است که حدود هشت و نیم میلیون تن محصول در سال تولید می‌کند.
عبدالرحیم کُردی، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار درباره نقش پتروشیمی چابهار در همکاری ایران و چین گفته است: «در محور دوم برنامه راهبردی همکاری ایران و چین به عرضه پایدار نفت خام به چین، مشارکت در ساخت و تجهیز مخازن ذخیره‌سازی نفت و افزایش صادرات پتروشیمی به چین اشاره شده است که با توجه به برنامه توسعه مجتمع‌های پتروشیمی در چابهار و قرار گرفتن این مجتمع‌ها در کرانه اقیانوس هند، تولیدات پتروشیمی چابهار، سهمی جدی در تحقق این بند دارند»
وی ادامه داد: احداث مجتمع پتروشیمی چابهار نیز با توانایی تولید بیش از ۲۰ میلیون تن مواد پتروشیمی در قالب سه فاز از سال ۱۳۹۲ برنامه‌ریزی و از سال ۱۳۹۴ هم ساخت نخستین مجتمع تولید متانول آن شروع‌شده است.
«سال ۱۳۹۶ و در پی مطالعات مفصل کنوانسیون نفت، گاز و پتروشیمی چین ساخت هاب دوم پتروشیمی چابهار موردتفاهم قرار گرفت که در سال ۱۳۹۸ مجددا این توافقنامه به مدت ۲ سال تمدید شد»
چابهار در حوزه صنایع شیلاتی نیز چشم‌انداز روشنی خواهد داشت. چابهار و کنارک مجموعاً ۲۳ درصد آبزیان و ۷۰ درصد تن ماهی کشور را تأمین می‌کنند. ظرفیت اقیانوسی و توان و ظرفیت بومی محلی این منطقه پتانسیل تدبیل شدن به یک هاب منطقه‌ای شیلاتی را برای چابهار فراهم کرده است.
