به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، موزه‌ها عامل و محصول توسعه هستند؛ به همین دلیل در ارزیابی شاخص‌های فرهنگی کمیت و کیفیت موزه‌ها در رده‌های نخست جدول قرار دارند؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه‌های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری‌ها هم به موزه‌سازی وارد شدند و بسیاری علاقه‌مندان هم موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی راه‌اندازی کردند.
با توجه به ظرفیت‌های متنوع و مختلف داخلی، ایران می‌تواند در عرصه‌های بسیاری در دنیا از جمله نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، همچنین امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما در عرصه میراث‌فرهنگی و هنرهای‌سنتی و صنایع‌دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب است؛ این شایستگی به جز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه‌ها وقتی به ایران سفر می‌کنند و چه زمانی که اشیای تاریخی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران را در موزه‌های جهان می بینند، مشهود است.
همین علاقه و اشتیاق در یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش‌ها در کشور نشان می‌دهد برای حفاظت و نگهداری همچنین نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سایر سازمان‌های دولتی برای احداث موزه‌های اختصاصی و منطقه‌ای، بخش خصوصی هم می‌تواند برای سرمایه‌گذاری و توسعه موزه‌های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه‌سازی و مجموعه‌داری شود.
سال ۹۸ را می‌توان سال طلایی احداث موزه‌های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند، و با احداث ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه‌های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور احداث شد که در حوزه موزه‌سازی و موزه‌داری در همه سال‌ها از زمان احداث موزه‌ها در کشور محسوب می‌شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به دلیل فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع کرونا طرح‌های راه‌اندازی موزه‌ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه شد، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه احداث و به بهره‌برداری رسید.
به طور کلی از مجموع ۷۴۰ موزه فعال کشور، ۲۸۹ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و ۲۷۷ موزه تحت پوشش سایر دستگاه‌های دولتی، ۳۷ مجموعه جزو موزه‌های مشارکتی و ۱۶۹ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است.
هر هفته افتتاح یک موزه در کشور
از مجموع ۷۵۰ موزه ای که در یکصد سال صنعت موزه داری در کشور فعال هستند، ۲۹۲ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و بیش از ۲۸۰ موزه تحت پوشش سایر دستگاه‌های دولتی قرار دارند و ۱۷۱ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است که به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «در حال حاضر هر هفته شاهد افتتاح یک موزه هستیم و بخش خصوصی بیشترین سهم را در این تحول داشته است، به گونه‌ای که ما شاهد رشد ۴۰۰ درصدی در حوزه موزه‌های خصوصی هستیم و در حال حاضر ۱۷۱ موزه خصوصی در کشور فعال است.»
همزمان با روز جهانی موزه (۲۸ اردیبهشت) و هفته میراث فرهنگی با حجت کمالی مدیر موزه خصوصی شهاب‌سنگ‌ها درباره این موزه و اشیا شگفت انگیز آن گفت‌وگو کردیم. وی در آیین گرامیداشت روزه جهانی موزه از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان مدیر موزه خصوصی برتر در ۱۳۹۹ انتخاب و معرفی شد.
ایران رتبه نهم جهان در ثبت شهاب‌سنگ‌ها / کرمان جزء ۱۰ شهر شهاب‌سنگ‌خیز جهان
حجت کمالی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با بیان این که کشورهای جهان بر اساس تعداد کشف و ثبت شهاب‌سنگ‌ها رتبه‌بندی می‌شوند، گفت: تا سال ۲۰۱۵ رتبه ایران سه رقمی بود، سال ۲۰۱۶ با کشف و ثبت‌هایی که انجام دادم علاوه بر اینکه رکورد دار ثبت شهاب سنگ در جهان در سال ۲۰۱۶ شدم، رتبه ایران هم از ۱۲۲ به جایگاه دوم جهان رسید.
مدیر موزه خصوصی شهاب‌سنگ‌ها افزود: آن سال (۲۰۱۶) کشور شیلی که فقط یکی از تیم‌های اکتشاف آنها ۵۰۰ نفر است، در رتبه اول جهان قرار گرفت؛ از آن سال رتبه ایران تک رقمی مانده است و در حال حاضر رتبه اول متعلق به کشور های شمال غربی آفریقاست و ایران در رتبه ۹ جهانی قرار دارد.
وی افزود: کرمان جزء ۱۰ شهر شهاب‌سنگ‌خیز جهان قرار گرفت که این ثبت باعث شد گردشگران و دانشمندان و اساتید زیادی از کشورهای مختلف جهان برای کشف این پدیده علمی نوظهور و انجام تحقیقات علمی و پژوهشی، به ایران سفر کنند.
بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب‌سنگ در موزه خصوصی
کمالی گفت: بیش از ۱۷سال از زندگی‌ام را در طبیعت و کویرها ایران برای کشف ناشناخته‌های جهان هستی گذراندم و با شهاب‌سنگ‌هایی که کشف و جمع‌آوری کردم همین موزه کنونی را راه‌انداری کردم، در حال حاضر بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب‌سنگ که ثبت جهانی شده‌اند در موزه شهاب‌سنگ‌ها نگهداری و نمایش داده می‌شود.
مدیر موزه خصوصی شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: همه شهاب‌سنگ‌ها را به هزینه شخصی خودم کشف و ثبت کردم، ۱۰ سال پیش برای تایید قطعه‌های کوچک یکی دو میلیون هزینه می کردم، حتی پاسخ مرکز تحقیقات و آزمایشگاه منفی بود و آن قطعه شهاب سنگ نبود، اما خسته نمی شدم و بیشتر جست‌وجو می‌کردم.
وی افزود: تازه‌ترین شهاب‌سنگ سقوط کرده در ایران آبان ۱۳۹۹ در منطقه کوه‌بابا شهر جاجرم از توابع خراسان شمالی است که پس از کشف به دانشگاه فرانسه و بلژیک ارسال شد؛ بر مبنای تحقیقات و آزمایش‌های انجام شده مشخص شد که این شهاب‌سنگ از نوع کندرایتی ال ۶ است و اکنون ۶۵۰ گرم از این شهاب‌سنگ در موزه شهاب سنگ ایران در برج آزادی تهران به نمایش گذاشته شده است.
موزه شهاب‌سنگ‌ها؛ رویایی که محقق شد
کمالی بیان کرد: گاهی در کویر راه را گم می‌کردم و جانم هم به خطر می‌افتاد، اما برای رویای خود که موزه شهاب‌سنگ‌ها بود مقاومت می‌کردم؛ گاهی در کویر جاهایی بود که هیچ ارتباطی با بیرون نتوانستم برقرار کنم، یک بار در دل کویر گیر افتادم، خودرو و تجهیزات در شن‌ها گیر کرد، بیش از ۱۰۰ کیلومتر پیاده رفتم تا نجات پیدا کردم.
مدیر موزه خصوصی شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: مجموعه شهاب‌سنگ‌ها ابتدا با یک نمایشگاه موقت در سال ۱۳۹۸ در مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان آغاز به کار کرد. در تیر ماه همان سال به مجموعه برج آزادی تهران منتقل و در قالب یک همکاری مشترک به عنوان موزه موقت راه‌اندازی شد، اما دائم شدن آن، تامین نیروی انسانی با این شرایطی که کرونا به کشور تحمیل کرده هزینه‌های زیادی دارد، که دوام آن نیازمند حمایت و پشتیبانی دولت است.
زیباترین جواهر کهکشانی در موزه خصوصی
کمالی افزود: شهاب‌سنگ‌ها به سه نوع سنگی، آهنی و سنگی-آهنی تقسیم‌بندی می‌شوند و در بازار جهانی بر اساس جنس و طول عمر و قدمت یافتن و این که به چه منطقه‌ای از آسمان تعلق دارند، از گرمی ۴ دلار و تا ۴ هزار دلار قیمت‌گذاری می شوند.
مدیر موزه شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: اولین شهاب‌سنگی را حدود ۱۰ سال پیش پیدا کردم و قطعه ای از آن را به عنوان گردن‌بند همیشه همراه دارم. حدود ۴ ماه پیش اواخر سال ۱۳۹۹ شهاب سنگی را که به نظرم زیباترین جواهر کهکشان راه شیری و جز گروه سنگی–آهنی است، رونمایی کردیم و اکنون در موزه نگهداری می‌شود و مردم می‌توانند این گوهر بی نظیر را از نزدیک تماشا کنند.
شهاب‌سنگ ۵۶کیلویی با قدمت ۲۵هزار سال
کمالی بیان کرد: بزرگترین شهاب‌سنگ ایران به وزن ۵۶ کیلوگرم که ثبت جهانی شده و ۲۵هزار سال پیش در صحرای طبس به زمین برخورد کرده و اکنون در موزه شهاب‌سنگ‌ها نگهداری می‌شود. این شهاب‌سنگ‌ها معمولا عمر سفر چند میلیونی دارند، برخی از آنها به کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری تعلق دارند و از آنجا جدا می‌شوند تا اینکه در دام مدار زمین می‌افتند.
کمالی اظهار داشت: در ایران آزمایشگاه تخصصی برای پژوهش شهاب‌سنگ‌ها وجود ندارد، و بیشتر آزمایش‌های تشخیص اصالت خارج از کشور انجام می‌شود، و معمولا هم گران است، یک پژوهشگر یا موزه‌دار باید حمایت شود تا بتواند این آثار ارزشمند را گردآوری کند، تا در سالیان طولانی به گنجینه‌ای ارزشمند برای مردم این سرزمین تبدیل شود.
مدیر موزه خصوصی شهاب‌سنگ‌ها گفت: مهمترین حمایت و پشتیبانی برای یک موزه‌دار خصوصی این است که دولت،نهادهای فرهنگی و رسانه‌ای، این موزه‌ها و گنجینه‌های ارزشمند را به مردم معرفی کنند، استقبال، حضور و بازدید اقشار مختلف مردم، بهترین انگیزه برای حفاظت و تقویت یک موزه خصوصی است.
رسانه‌ها می‌توانند موزه های خصوصی را از گمنامی خارج کنند
مدیر موزه خصوصی شهاب سنگ ها گفت: هرگز افرادی را که آثار و اشیا باستانی، تاریخی و فرهنگی ایران را از ایران خارج می‌کنند، درک نمی‌کنم، شهاب‌سنگ‌هایی که در موزه نگهداری می شوند با هر ارزشی که دارند، متعلق به سرزمین ایران هستند و رسالت من به عنوان یک شهروند ایرانی عاشق این مرز و بوم این است که این سنگ‌ها را به بهترین شکل حفاظت کنم، آرزو دارم همه ایرانیان این گنجینه را از نزدیک ببینند.
کمالی بیان کرد: موزه‌های خصوصی صرفا محل نگهداری آثار و اشیا نیست، بلکه می‌تواند جاذبه و هدف گردشگری برای اقشار مختلف جامعه باشد؛ موزه شهاب‌سنگ تهران به لحاظ تعداد و تنوع سه‌گانه در ایران و خاورمیانه منحصر به فرد است و زیباترین جواهر کهکشان در این موزه قرار دارد.
مدیر موزه شهاب‌سنگ‌ها اظهار داشت: یک موزه دار خصوصی در رقابت با موزه‌های بزرگ داخلی و همتایان خود در جهان تلاش می‌کند هر لحظه غنی‌تر، به‌روزتر و جهانی‌تر شود و رسانه می‌تواند در این زمینه کمک کند زیرا این مجموعه و گنجینه اگر به موزه تبدیل شده، می‌خواهد چشمان بیشتری آنرا ببینند.
شناخت اصالت شهاب‌سنگ به دانش، تجربه و تخصص نیاز دارد
کمالی شهاب‌سنگ‌ها را جز سنگ‌های با ارزش و گران قیمت جهان برشمرد و گفت: هر فردی که این سنگ‌ها را پیدا می‌کند، مالک این سنگ‌ها است منتهی در گام اول باید به یک مرکز معتبر و متخصص مراجعه کند و گواهینامه و شناسنامه تایید آسمانی‌بودن آنرا دریافت کند.
این موزه دار خصوصی با بیان اینکه شناخت شهاب‌سنگ اصیل به دانش و تجربه و تخصص نیاز دارد، اظهار داشت: موزه شهاب‌سنگ‌های تهران اکنون جزء مجموعه‌های معتبر ملی و بین‌المللی است و می‌تواند اصالت این سنگ‌ها را به صورت تخصصی بررسی و حتی گواهینامه و شناسنامه قانونی سنگ‌های فرازمینی را صادر کند.
مدیر موزه شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: شهاب‌سنگ‌ها مانند همه آثار و اشیا ارزشمند، کپی، تقلبی، بازار سیاه و مافیا و حتی کارشناسان قلابی هم دارد؛ یافتن شهاب‌سنگ علاوه بر دانش و تخصص، به علاقه و صبر بسیار نیاز دارد و کار زیاد راحتی هم نیست؛ از طرفی شناخت یک شهاب سنگ و تمییز آن با سنگ‌های زمینی کار سخت و پیچیده‌ای است.
وی اظهار داشت: شهاب‌سنگ‌ها دارای خاصیت مغناطیسی، تیرگی خاص خود و شکل آیرودینامکی هستند و با همین مشخصات اولیه از سایر سنگ‌های زمینی، تفکیک می‌شوند، اما تاییدیه نهایی را یک کارشناس خبره و مطلع می‌تواند صادر کند، البته این کار در موزه شهاب‌سنگ‌ها انجام می‌شود و حتی مشخصات شهاب‌سنگ و نام یابنده و منطقه و کشوری که آن پیدا شده را در بولتن ویژه جهانی ثبت می‌شود.
داستان شهاب‌سنگ‌ها از سفر تا فرود
کمالی توضیح داد: همیشه شنیده‌اید که آسمان منطقه‌ای شهاب باران می‌شود، شهاب‌سنگ اصطلاحی است که وقتی این اجرام وارد جو زمین می‌شوند، پس از ملحق شدن به سیاره زمین به آنها گفته می‌شود،پیش از این، آنها شهاب هستند.
مدیر موزه شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: شهاب‌سنگ‌ها سه نوع سن دارند، سن زمان تولد و حیات آن، سن زمان سفر و در مسیر بودن، سن برخورد و زمینی‌شدن آنها؛ شهاب‌سنگ‌ها در ظاهر اولیه شاید برای بیننده‌ای که علم، آگاهی و علاقه چندانی ندارد جذاب نباشد و احساس می‌کند فقط یک سنگ ساده تیره رنگ هستند، اما هر شهاب‌سنگی از تولد تا سفر تا فرود داستان خاص خود را دارد، بیننده وقتی عمر و قدمت یک شهاب‌سنگ را می فهمد، مبهوت و مجذوب خواهد شد.
کمالی با بیان اینکه همه‌جای زمین و در هر لحظه‌ای بارش شهابی وجود دارد، گفت: بسیاری از شهاب‌ها در فضای آسمان از بین می‌روند و متلاشی می‌شوند. هر چند هزار سال یا میلیون سال این امکان وجود دارد که شهاب‌سنگ‌های قابل توجه و حجیم به سطح زمین برخورد کنند. بیش از ۷۰ درصد زمین را آب‌ها و دریاها پوشانده، بسیاری از شهاب‌سنگ‌ها در این مناطق فرود می‌آیند، و دسترسی به آنها نداریم. با حدود ۳۰ درصد خشکی هم شانس کمتری برای پیدا کردن شهاب سنگ وجود دارد. برخی اوقات با یافتن یک قطعه کوچک شهاب‌سنگ، یک منطقه وسیع چند ۱۰ کلیومترمربعی را برای یافتن قطعه‌های بزرگتر به مدت طولانی با دقت جست‌وجو می‌کنم.
مدیر موزه شهاب‌سنگ‌ها افزود: به علت این که در ساختار شهاب‌سنگ‌ها، فلز به خصوص آهن وجود دارد؛ در مکان‌های مرطوب، اکسید می‌شوند و از بین می‌روند. شانس یافتن شهاب سنگ در کویر بیشتر است، حتی اگر ۲۵ هزار سال از فرود آن گذشته باشد. مناطق کویری و مکان‌هایی که رطوبت، ساخت‌وساز و تردد انسانی کمتر است مکان مناسبی برای یافتن شهاب‌سنگ‌ها است.
تماشای مسافری چند میلیون‌ساله
وجیهه فلاح کارشناس و راهنمای موزه شهاب‌سنگ‌ها بیان کرد: کار کردن در میان بیش از ۱۲۰۰ قطعه شهاب سنگ تجربه‌ای شگفت انگیز است. شهاب‌سنگ‌ها انرژی قدرتمندی دارند و نوستالوژی «دیدن شهاب در آسمان شب و آرزو کردن» را به خاطرمان می‌آورد.
راهنمای موزه شهاب سنگ‌ها گفت: وقتی یک شهاب‌سنگ را با دست لمس می‌کنید و چگالی بالای آن را متوجه می شوید به راحتی تفاوت آن با سایر سنگ‌های زمین قابل درک است. یک قطعه شهاب‌سنگ در موزه وجود دارد که امکان لمس‌کردن آن برای بازدیدکننده فراهم است، این شهاب‌سنگ میلیون‌ها سال در سفر بوده تا به زمین برسد و در این وسعت بیکران زمین به کشور ما رسیده و این یک اتفاق خاص و بی‌نظیر است.
وی خاطر نشان کرد: در حال حاضر یک قطعه شهاب‌سنگ هم در مجموعه کاخ گلستان وجود دارد، اما مانند موزه خصوصی که آقای کمالی راه‌اندازی کرده که به صورت کامل و مفصل با تنوع شهاب‌سنگ‌ها و با توضیحات تخصصی، مجموعه دیگری در کشور وجود ندارد.
فلاح گفت: موزه شهاب‌سنگ‌ها از مجموعه‌ها و گنجینه‌های بسیار ارزشمند و گران‌قیمت ایران است، پیش از کرونا این مجموعه دارای ۴ کارشناس بود که اکنون فقط ۲ نفر در آن فعالیت می‌کنند.
دانش‌آموزان علاقه بسیاری به شهاب‌سنگ‌ها دارند
کارشناس موزه شهاب‌سنگ‌ها افزود: به دلیل موقعیت جغرافیای موزه در برج آزادی و نزدیک‌بودن به پایانه‌هوایی و زمینی در غرب تهران، ایام نوروز همیشه اوج بازدیدهای موزه است؛ اما در طول سال تحصیلی دانش‌آموزان از مدارس و مقاطع مختلف به موزه می‌آیند و بسیار هم علاقه‌مند می‌شوند و بازخوردهای خوبی هم دریافت کردیم.
فلاح گفت: علاوه بر افراد سنگ‌شناس، گوهرشناس، کارشناسان سنگ‌های قیمتی، اساتید دانشگاه و گروه‌های دانشجویی هم استقبال خوبی از موزه شهاب‌سنگ‌ها داشتند، گاهی برای آشنایی با این آثار و اشیا شگفت‌انگیز ساعت‌ها وقت می‌گذارند و همه بار معرفی و تبلیغات موزه را همین گروه دانشجویان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی داشتند.
راهنمای تخصصی موزه شهاب‌سنگ‌ها گفت: عکاسی با دوربین حرفه‌ای در موزه شهاب‌سنگ‌ها ممنوع است، اما عکاسی با دوربین‌های غیرحرفه‌ای و تلفن‌همراه برای گردشگران آزاد است، البته خبرنگاران و محققان با معرفی‌نامه و مجوز می‌توانند عکاسی و تصویربرداری کنند.
فلاح تجربه لمس کردن یک شهاب‌سنگ غیرقابل توصیف دانست و گفت: در یک تجربه خاص شهاب سنگی را لمس کردم که سه روز بیشتر از برخوردآن به زمین نمی‌گذشت، رنگ و جنس خاص و حس این که این سنگ از جایی فراتر از تصور ما حرکت خود را میلیون‌ها سال پیش آغاز کرده و اکنون به آن دست می‌زنید، شگفت‌انگیز است.
راهنمای تخصصی موزه شهاب‌سنگ‌ها گفت: این احجام دارای مغناطیس هستند ناخودآگاه روی جریان خون و ضربان قلب تاثیرگذارند، بازدیدکننده از شهاب‌سنگ‌ها فارغ از غوغای جهان است.
شهاب‌سنگ‌ها تابش رادیو اکتیو ندارند
فلاح با بیان این که محیط موزه بسیار آرامش‌بخش طراحی شده است، گفت: دما و رطوبت در موزه کنترل می‌شود، اما طراحی و تابش نور بر اساس جذابیت‌های مکان و برای بهتر دیده‌شدن تنطیم می‌شود. چیدمان محفظه ها بر اساس ابعاد و فضای موزه انجام شده و بزرگترین قطعه در مرکز موزه و با حاشیه بیشتری قرار دارد تا بازدیدکننده بهتر آن را تماشا کند.
وی افزود: شهاب‌سنگی که قابلیت و امکان لمس‌کردن دارد در ابتدای سالن قرار دارد و راهنما ویژگی‌های آن را توضیح می‌دهد تا افراد برای تماشای قطعات بعدی حس و درک بهتری از موضوع داشته باشند.
راهنمای تخصصی موزه شهاب‌سنگ‌ها با بیان اینکه، این سنگ‌ها تابش اشعه رادیو اکتیو ندارند و مضر نیستند، افزود:سنگ‌ها در ویترین و محفظه‌های خلاء نیستند و محدودیت عکاسی هم برای جلوگیری از آسیب به سنگ‌ها نیست، بلکه برای جلوگیری از کپی‌برداری غیرقانونی محدودیت ایجاد کردیم.
نظر شما