پروژه تله‌کابین کرمانشاه در تَله مشکلات

به گزارش ایرنا، عملیات اجرایی ساخت تله کابین در جوار محوطه تاریخی «تاق بستان» شهر کرمانشاه از اواخر سال ۹۸ آغاز شد و از همان زمان فعالان اجتماعی نسبت به تعرض به محوطه تاریخی تاق بستان که جزو آثار ملی کشور است، هشدار دادند.

محوطه تاریخی طاق بستان در دامنه کوهی به همین نام و در کنار چشمه ای در شمال شرقی شهر کرمانشاه واقع شده است، در این محوطه آثاری از دوره ساسانی وجود دارد که شامل سنگ نگاره اردشیر دوم و ۲ ایوان سنگی بنام های ایوان کوچک و بزرگ است.

طاق بستان در ۱۵ دی سال ۱۳۱۰ به شمارهٔ ثبت ۱۷۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و مقدمات تشکیل پرونده برای ثبت جهانی نیز از چند سال قبل آغاز شده است.

مخالفت‌های دولتی و مردمی برای ساخت تله کابین

استان کرمانشاه اکنون تنها یک اثر جهانی دارد و قرار است پرونده تاق بستان نیز برای ثبت جهانی به یونسکو ارسال شود اما دوستداران میراث فرهنگی معتقدند که ساخت تله کابین در این منطقه مانعی برای ثبت جهانی تاق بستان است و در مخالفت از ساخت تله کابین چندبار تجمع کردند.

در مقابل این تجمعات اما شهردار و مسوولان استان کرمانشاه، ساخت تله کابین را یکی از نیازهای استان در راستای توسعه گردشگری دانستند و اعلام کردند که مراقب اثر تاریخی تاق بستان هستند و اجازه نمی دهند آسیبی به این اثر وارد شود.

غیر از اعتراض فعالان اجتماعی، اداره کل میراث فرهنگی استان اعلام کرد که شهرداری مجوزی برای ساخت تله کابین در تاق بستان از این اداره کل اخذ نکرده و مدیرکل استاندارد استان کرمانشاه نیز گفت: این پروژه بدون در نظر گرفتن استانداردها و اصول ایمنی ساخته می شود.

اوایل سال گذشته رییس سازمان سرمایه گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری کرمانشاه گفت: عملیات اجرایی خط تله کابین در مسیر جدید یعنی در محدوده‌ای خارج از عرصه‌ طاق بستان به طول هزار و ۴۰۰ متر آغاز شده و سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری می رسد.

ساخت تله کابین بر فراز کوه‌های تاق‌بستان از حدود ۲۰ سال گذشته نقل محفل مدیران کرمانشاهی است، اما از آن زمان تاکنون این پروژه تنها به برپایی چند پایه در نقاط مختلف کوه خلاصه می‌شود.

پروژه تله کابین از سال ۱۳۹۶ توسط تیم اقتصادی دولت بارها به سرمایه گذاران مختلف معرفی شد و تعدادی از آن‌ها همچون بنیاد مستضعفان اقدامات مقدماتی برای اجرای پروژه را نیز انجام دادند اما در نهایت این پروژه بازهم بی‌نتیجه ماند.

تابستان سال ۱۳۹۸ بار دیگر یک سرمایه گذار قدرتمند به نام «بانک ملل» برای اجرای پروژه تله کابین کرمانشاه اعلام آمادگی‌کرد، اما شهرداری کرمانشاه این موضوع را نپذیرفت و خواهان اجرای این پروژه با اعتبارات خود شد.

واگذاری تله کابین به شرکت تازه تاسیس

در نهایت شهرداری که از ورود سرمایه گذارانی همچون بانک ملل به پروژه جلوگیری کرده بود و بودجه کافی برای اجرای این پروژه را نیز نداشت آن را برای اجرا در اختیار شرکتی تازه تاسیس تحت عنوان «پویش افق مدیریت ماندگار» قرار داد. شرکتی که در تاریخ تیر ماه سال ۹۸ به ثبت رسیده بود.

سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری برآورد اولیه برای ساخت تله کابین تاق بستان را ۲۲۳ میلیارد تومان اعلام کرد که قرار بود ۱۷۶ میلیارد تومان آن توسط شرکت مذکور و باقی توسط شهرداری تامین شود.

انجمن‌های مردم نهاد در اعتراضات خود نسبت به نحوه واگذاری این پروژه به بخش خصوصی اعتراض کرده و خواهان رسیدگی دستگاه قضایی در این زمینه شده اند.

«وحید شامبیاتی» مدیر پیشین سازمان سرمایه گذاری شهرداری کرمانشاه که قرار داد احداث تله کابین در زمان وی امضا شده بود، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اطلاعات نحوه واگذاری پروژه به پیمانکار را ارایه نداد اما گفت: شرکت «پویش افق مدیریت ماندگار» برای اجرای پروژه تله کابین با یک شرکت توانمند به نام «هیت گروپ» همکاری می کند و مشکل مالی برای ساخت پروژه ندارد.

ساخت بدون مالکیت بر زمین

شهرداری و سرمایه گذار پروژه اسفند ماه سال ۱۳۹۸، بدون اخذ مجوزهای لازم از وزارت میراث فرهنگی و حتی بدون در اختیار گرفتن زمین از راه و شهرسازی روند احداث پایه‌های تله کابین را در زمینی که متعلق به آنها نبود آغاز کردند.

این موضوع در نشست های مختلف مورد اعتراض «هوشنگ بازوند» استاندار کرمانشاه قرار گرفته و وی در رابطه با تعیین و تکلیف زمین محل احداث تله کابین به شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی دستور رسیدگی داده بود که بر اساس آخرین اظهار نظر مدیران شهرداری کرمانشاه تاکنون تکلیف سند زمین مشخص نشده است.

شهرداری که مدعی بود تله کابین برای ۲ هزار نفر اشتغالزایی می‌کند، پروژه را به ۲ فاز تقسیم کرد که فاز نخست آن شامل یک هزار و ۴۳۲ متر خط انتقال با ارتفاع ۴۵۷، قرار بود بهمن ماه سال گذشته به بهره برداری برسد که این وعده محقق نشد.

براساس نقشه طراحی شده برای این پروژه خط انتقال قرار بود ابتدا از میدان کوهنورد آغاز و پس از رفتن به محدوده پایینی قله «دوکل» به دشت «کاهو» در شرق ارتفاعات تاق قبستان و محدوده جنوبی تنگ کنشت برود.

میراث فرهنگی مجوزی صادر نکرده است

مدیریت وقت سازمان سرمایه گذاری شهرداری کرمانشاه مدعی بود که این پروژه هیچ مشکل قانونی ندارد و مجوزهای لازم را از نهادهای مربوطه اخذ کرده است.

شامبیاتی دهم تیر ماه ۱۳۹۹ در نشستی خبری با ادعای اینکه «وزارت میراث فرهنگی تمام مجوزهای پروژه را صادر کرده است»، گفت که «تله کابین بیش از هزار متر با آثار تاریخی تاق بستان فاصله دارد و هیچ آسیبی به آن نمی زند.»؛ ادعایی که هیچ وقت توسط میراث فرهنگی تایید نشد.

«کیومرث اعظمی»؛ معاون اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، در رابطه با این ادعا اظهار داشت: وزارت میراث فرهنگی در سال ۹۹ به هیچ عنوان مجوزی برای ساخت تله کابین در کوه های تاق بستان صادر نکرده است.

مدیران شهرداری کرمانشاه فاصله سکوی نخست تله کابین از مجموعه به جا مانده از دوره ساسانی، را دلیل خود برای اجرای این پروژه عنوان می‌کردند، اما نکته جالب توجه اینجاست که دیگر نقاط تاق بستان نیز مملو از آثار تاریخی است که هنوز نیاز به تحقیق و اکتشاف دارند.

اعظمی با اشاره به مسیر طراحی شده برای این پروژه، گفت: در این مسیر غارهای تاریخی و آثار ارزشمند دیگری وجود دارد که احداث تله کابین به آنها آسیب وارد خواهد کرد.

برخی از آثار تاریخی تاق بستان

به گفته عضو هیات علمی رشته باستان‌شناسی دانشگاه رازی غار «مرگُجر» مربوط به دوران فرادیرینه‌سنگی، کارگاه سنگ‌تراشی باستانی، گورستان اشکانی، مجموعه نقوش صخره‌ای، غار «مثلثی»، غار «ملاورد»، پناهگاه «ورکینی» با قدمت بیش از ۴۰ هزار سال، غار «دواشکفت» با قدمت ۴۹ تا۱۰۰ هزار از جمله دیگر آثار هستند که در کوهستان تاق بستان قرار دارند و بخشی از آنها به واسطه احداث تله کابین نابود می ‌شوند.

«سجاد علی بیگی» در این رابطه گفت: اگرچه فقط برای تاق بستان حریم در نظر گرفته شده است اما باید به مجموعه آثار تاریخی شمال شهر کرمانشاه توجه ویژه کنیم و اجازه ندهیم دچار سرنوشت حریم شکارگاه خسرو، کارگاه شراب‌سازی ساسانی و تپه مرادحاصل در محدوده بلوار تاق بستان شوند.

با تمام این اوصاف مدیران شهرداری کرمانشاه در صحبت های خود بارها موضوع آسیب رساندن پروژه تله کابین به آثار تاریخی را «بیهوده» توصیف کرده اند؛ به نحوی که «سعید طلوعی» شهردار کرمانشاه ۱۲ آبان ماه ۱۳۹۹ در نشستی که در دانشگاه رازی برگزار شد، چنین گفت «عده‌ای ایراد بیهوده‌ می‌گیرند و می‌گویند ممکن است هنگام نصب دکل‌ها به چند تکه استخوان برخورد کنید و از بین بروند.»

چالش برای ثبت جهانی تاق بستان

ایجاد اخلال در روند ثبت جهانی مجموعه باستانی دوره ساسانی، از دیگر مخاطرات تله کابین برای تاق بستان محسوب می‌شود که می تواند مانع از ثبت این مجموعه هزار و ۵۰۰ ساله شود.

تاکنون ٢١٣ سایت طبیعی از کشورهای مختلف در فهرست میراث جهانی قرار گرفته اند که هیچ شاهدی از وجود تله‌کابین در محدوده این آثار نیست؛ در منظر فرهنگی دره «راین» کشور آلمان نیز تله‌کابین با وجود آنکه در محدوده حریم نبود، چالش‌هایی داشت که در نهایت دولت آلمان اقدام به ‌جمع‌آوری آن کرد.  

پروفسور «هانس ناپ» مشاور بین‌المللی پرونده ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی از بنیاد سوکو آلمان در اظهار نظری علمی که در اختیار دانشگاه رازی کرمانشاه قرار داد، احداث تله‌کابین در این محدوده را برای ثبت جهانی چالش بر انگیز توصیف کرد.

«علیرضا قلی‌نژاد» معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی نیز در یک پژوهش فرهنگی به دانشگاه رازی چنین پاسخ داده است: برای ثبت جهانی در سایت‌های غیر طبیعی مثل مناظر فرهنگی موضوع تله کابین چالش‌ برانگیز است؛ این موضوع از نظر متخصصین میراث جهانی اقدامی غیر فنی محسوب می‌شود.

اعتراض انجمن‌های مردم نهاد

علاوه بر کارشناسان میراث فرهنگی، انجمن های مردم نهاد و دوست داران محیط زیست نیز از زمان آغاز پروژه بارها نسبت به احداث تله کابین اعتراض کردند و در نهایت اسفند ماه ۹۹ دست به تجمع زدند.

«محمد امین بکری» دبیر مجمع «حقوق شهروندی کرمانشاه» در این تجمع با اشاره به اینکه اجرای این تله کابین به واسطه تخلفات نحوه واگذاری و تصرف مرتع از لحاظ حقوقی مشکل دارد، گفت: چندین مرتبه به دادگستری، دادستانی، شهرداری و استانداری نامه داده ایم اما متاسفانه جوابی نگرفته ایم.

«زربانو منصوری» دبیر انجمن «زیست بوم سبز پراو» نیز در تجمع گفت: کوه تاق بستان یک تصفیه خانه بزرگ آب شیرین است که بخشی از آب شرب شهر از دل این کوه‌ خارج می شود. ما خواستار حفظ کوهستانیم.

احداث غیر استاندارد

با وجود تمام مخالفت‌ها و تخلفات روند احداث پایه‌های تله کابین تاق بستان نه تنها در سال گذشته همچنان ادامه داشت، بلکه این ساخت و سازها بدون در نظر گرفتن استانداردها و اصول ایمنی انجام شد.

به گفته مدیرکل استاندارد کرمانشاه تا کنون در ۲ مرحله بازرسی ۲۰۰ مورد، نداشتن انطباق با اصول استاندارد و ایمنی در روند اجرای پروژه تله‌کابین گزارش شده است.

«محمودرضا نیازی» در نشست شورای فنی استان تاکید کرد: طبق قانون تمام تجهیزات تله‌کابین مشمول قانون استاندارد اجباری می‌شوند با این حال نحوه اجرای فنداسیون و جوشکاری پروژه تله‌کابین تاق بستان ایراد دارد.

حال با گذشت حدود ۱۴ ماه از آغاز پروژه، ۱۵ اردیبهشت امسال، رییس سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری کرمانشاه از اخطار این سازمان به سرمایه گذار پروژه و «احتمال لغو قرار داد»، آن خبر داده است.

تلاش خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با مدیران شرکت سرمایه گذار تله کابین بی نتیجه ماند و پس از چندین بار تماس و پیام به دلیل عدم پاسخ به تماس ها و پیام ها موفق به کسب اظهارات آنها در ارتباط با وضعیت فعالیت تله کابین نشدیم.

عقب بودن پیمانکار از برنامه زمانبندی

باوجود همه مخالفت ها به ساخت غیراصولی تله کابین در تاق بستان و اصرارهای شهرداری بر ادامه ساخت این پروژه، اکنون خود شهرداری از روند اجرای آن ناراضی است و به پیمانکار بابت عقب ماندن از برنامه زمان بندی، هشدار داده است.

«علی اصغر خزلی»؛ رییس سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت‌های مردمی شهرداری کرمانشاه ۱۵ اردیبهشت امسال از اخطار فسخ قرارداد به پیمانکار پروژه تله کابین کرمانشاه خبر داد و اعلام کرد: هدف از این اخطار، رفع موانع و جبران عقب افتادگی پروژه است تا پیمانکار به کار سرعت بخشد.

وی همچنین تصریح کرد: اخطار فسخ قرارداد به معنای اتمام پروژه نیست، این پروژه خواست و مطالبه شهروندان است و به کار خود ادامه خواهد داد.

خزلی همچنین در خصوص شایعات مطرح شده مبنی بر دستور محیط زیستی جهت تعطیلی پروژه تله کابین کرمانشاه گفت: این موضوع کاملاً بی اساس بوده و تکذیب می‌شود، تله کابین خواست مردم است و با رعایت دستورالعمل های عمرانی و زیست محیطی اجرایی خواهد شد.

رونق گردشگری در چارچوب اصول

بدون شک ایجاد تله کابین یا هر مجموعه گردشگری برای کمک به کرمانشاه که با مشکل بیکاری گریبان‌گیر است، می تواند بسیار موثر باشد، اما اصول لازم برای اجرای آنها باید در نظر گرفته شود.

منتقدان نیز، اجرای طرح تله کابین را به عنوان اثری تاثیر گذار در توسعه‌ گردشگری نفی نمی‌کنند، بلکه معتقدند در مکانیابی اجرای این طرح باید مطالعه و دقت بیشتری انجام شود چرا که گزینه‌های مناسب تری برای جانمایی در کرمانشاه وجود دارد.

با یک حساب سرانگشتی به راحتی می‌توان پی‌برد که اگر تله کابین به ثبت جهانی طاقبستان و آثار باستانی موجود در طول مسیر آسیب وارد کند، سودش بسیار کمتر از ضرر آن در دراز مدت خواهد بود.

کلانشهر کرمانشاه اکنون یک میلیون نفر از جمعیت ۲ میلیون نفری استان را در خود جای داده و یکی از شهرهای مقصد گردشگری در کشور است.