نفس تالاب انزلی تنگ است

این تالاب طبیعی و آب شیرین کشور که محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی و مهاجر است دارای ۱۱ رود اصلی و ۳۰ رود فرعی بوده و به گفته کارشناسان در سالهای گذشته حداکثر عمق آب تالاب در بهار و در نواحی غربی آن به ۵/۲ متر می‌رسید حال آنکه در سال ۹۹ عمق آب در این تالاب بین المللی به شدت کاهش پیدا کرد و بستر آن نمایان شد.

علاوه بر این ورود آلودگی ها و فاضلاب و بیش از آن سنبل آبی؛ گیاهی مهاجم با ظاهری زیبا و فریبنده نفس تالاب را تنگ کرده و زیست آن را به خطر انداخته است و هر روز که می گذرد با رشد قارچ گونه و گسترده خود بر وخامت وضعیت می افزاید. 

گونه مهاجم سنبل آبی بلای جان تالاب انزلی

در سال های اخیر آنچه تهدیدی جدی برای تالاب انزلی بشمار می رود و حیات آنرا در معرض نابودی و خشک شدن قرار داده گونه مهاجم سنبل آبی است. کارشناسان بسیاری در خصوص این گونه مهاجم صحبت ها کرده اند اما قدرت تخریب این گیاه خطرناک تر از برآوردهای کارشناسان است.

پل ها، اسکله های قایقرانی، رودخانه ها، محوطه بندری، روگاهای انزلی و در بدبینانه ترین وضعیت موجود سطح تالاب انزلی در تمامی جهات به این گونه مهاجم خطرناک آلوده شده و قدرت تنفس را از آبزیان تالاب گرفته است.

گرچه درسالهای اخیر دستگاه هایی از طرف نهادهای دولتی و بخش خصوصی اقدام به جمع آوری گیاه سنبل آبی کرده اند اما این اقدامات نه تنها کمکی به بهبود ماجرا نکرده بلکه گیاه تکه تکه شده در سطح آب شروع به حرکت کرد و علاوه بر تالاب، بندرگاه را نیز آلوده ساخت. موقعیت حاضر شاید از نظر برخی کارشناسان محیط زیست قابل پیش بینی بود اما آنچه اتفاق افتاد بسی هولناک تر از پیش بینی ها بود.

نخستین بار که گیاه مهاجم سنبل آبی با آن ظاهر فریبنده و گل‌های زیبا در گیلان مشاهده شد، تنها بخش کوچکی از پهنه های آبی این استان را اشغال کرده بود و کسی حتی فکرش را هم نمی‌کرد که پس از گذشت چند سال این گیاه صدها هکتار از عرصه های آبی را این چنین درگیر کند.

رشد سریع این گیاه بومی آمازون و ماندگاری ۲۰ تا ۳۰ ساله ریزوم آن در محیط باعث شده تا نه فقط تالاب بین‌المللی انزلی تقریبا اکثر پهنه های آبی استان با این پدیده شوم دست‌وپنجه نرم کنند و مردم با ناآگاهی و مسئولان با کم‌کاری و کم توجهی آتش به دامان محیط ‌زیست گیلان به‌ویژه پهنه‌های آبی آن بریزند.

ساخت شناور دروگر سنبل آبی با استفاده از توان داخلی  

ماه گذشته آئین رونمایی از نخستین دستگاه دروگر گیاه مهاجم سنبل آبی ساخت شده توسط جوانان دانش آموخته در صنایع دریایی شهید تمجیدی گیلان رونمایی شد و مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در این مراسم گفت : جوانان ساعی و تحصیل‌کرده صنایع دریایی شهید تمجیدی در انزلی با حمایت اداره کل حفاظت محیط ‌زیست گیلان توانستنداین دستگاه ظرف شش ماه با هزینه کمتر از نصف قیمت نمونه مشابه خارجی آن ساخته شد که ۵۰ درصد صرفه جویی ارزی در پی دارد.

ساسان کفایی با اشاره به اینکه این دستگاه در تست‌های اولیه نظر کارشناسان را جلب کرده است، تاکید کرد : دستگاه مذکور با کیفیتی هم‌تراز با نمونه‌ خارجی موجود،توان جمع آوری سنبل آبی را از سطح تالاب‌های استان دارد.  

وی بیان کرد: گیاه غیربومی و مهاجم سنبل آبی در سال ۱۳۹۰ وارد بوم‌سازگان‌های آبی استان شده و در حال حاضر ۱۸ پهنه آبی در ۱۱ شهرستان با مساحتی بالغ بر شش هزار و ۶۷ هکتار را آلوده کرده است و بیم آن می‌رود زیستگاه‌های آبی بیشتری در این استان به این گیاه مهاجم آلوده شود.

کفایی با اشاره به اقدامات مناسب انجام شده برای حذف سنبل آبی در برخی مناطق آلوده استان  افزود : با توجه به وسعت زیاد مناطق آلوده به ویژه در تالاب بین‌المللی انزلی و قدرت تکثیر بالای این گیاه خرید یا ساخت دستگاه دروگر را در اولویت برنامه های این سازمان قرر داد تا به صورت مکانیکی و با سرعت بیشتری با این گیاه مقابله شده و آن را از پهنه‌های آبی کشور حذف کنیم.

مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان با اشاره به سرعت رشد بسیار بالای گیاه سنبل آبی گفت : با توجه به اینکه گسترش این گیاه مهاجم تاثیر زیادی در اکوسیستم تالاب انزلی دارد باید با تمام توان و استفاده حداکثری از مشارکت کلیه ذینفعان محلی و دستگاههای مرتبط و متولی حفاظت از تالاب به مبارزه مکانیکی با این گونه پرداخت.

کاهش عمق تالاب به دلیل افزایش حجم رسوب گذاری

نماینده مردم انزلی در مجلس شورای اسلامی در خصوص کاهش حجم آب تالاب گفت : میزان رسوب گذاری در تالاب انزلی به ۵۰۰ هزار متر مکعب می رسد که برای کاهش بخشی از این مشکلات، لایروبی و بازگشایی دهلیزهای خروجی آب این تالاب انجام می شود.

احمد دنیامالی با بیان اینکه یکی از مهمترین این دهلیزها، کانال انزلی است، افزود : تالاب انزلی به دلیل عقب نشینی دریا و کاهش سطح ارتفاع آب تالاب همچنین رسوب گذاری از سنوات گذشته با کاهش شدید تراز آب مواجه است.

وی احیای تالاب انزلی را از مهمترین دغدغه های اجتماعی مردم شهرستان انزلی و کل استان عنوان کرد و افزود: این تالاب به عنوان یک مخزن بزرگ آب عمل می کند و مسلما کم آبی و تنش آبی این تالاب بین المللی بر کاهش و خشک شدن آب سفره های زیر زمینی منطقه تاثیر دارد.

وی خاطرنشان کرد: درصورت لایروبی مستمر این دهلیزها (به طور متوسط باید سالانه بیش از ۲ میلیون متر مکعب لایروبی انجام شود) و براساس محاسبات انجام شده از آورده ۱۱ رودخانه تغذیه کننده آب شیرین بالادست تالاب انزلی حدود ۵۰۰ هزار مترمکعب حجم رسوب‌گذاری در تالاب انزلی داریم از اینرو با توجه به انباشتگی زیاد رسوبات باید چندین برابر رسوب گذاری،  فعالیت لایروبی انجام شود تا به نتیجه قابل قبول برسیم.

وی تصریح کرد : تالاب انزلی فارغ از مسائل زیست محیطی در بحث گردشگری و آبزی پروری فرصت و ظرفیت ارزشمندی است،  این تالاب در حوزه آبزی پروری،  صید و صیادی یکی از منابع مهم است به همین منظور باید شرایط بهتر و کیفیت آب بالاتری داشته باشد.

دنیا مالی خاطر نشان ساخت: از اینرو در زیر پل غازیان باید لایروبی در حجم قابل توجهی انجام شود.  

آلودگی رودخانه های منتهی به تالاب 

نماینده مردم انزلی در مجلس شورای اسلامی در خصوص آلودگی تالاب نیز گفت : تهدید اصلی تالاب ۱۱ رودخانه ای است که از بالادست به این تالاب می ریزند.

وی بیان کرد: متاسفانه پساب های خانگی و صنعتی توامان به این تالاب می ریزند، حتی اگر فاضلاب یک محله هم به این تالاب بریزد برای تخرذیب آن کافی است و باید مدیریت شود.

او معتقد است شیرابه های محل دفن زباله سراوان نیز برای تالاب تهدید بشمار می رود و در این رابطه گفت : شیرابه های سراوان تاثیرات بیولوژیکی مخربی دارند، رشت هرچقدر در مهار شیرابه های سروان قوی تر عمل کند بویژه در ضلع شمالی جایی که زرجوب و گوهر رود به تالاب انزلی می ریزند ما آسیب کمتری خواهیم دید. شیرابه زباله ها علاوه بر آلوده کردن خاک و منابع آبی منطقه وارد رودخانه های مسیر و تالاب انزلی و دریای خزر می شود.

دنیامالی با بیان اینکه نمایندگان استان های شمالی برای حل مشکل پسماند در این مناطق اجماع کرده اند،افزود : همه مسئولان برای حل مسائل زیست‌محیطی و حفظ سلامت مردم باید به اجماع برسند و مسائل را در اسرع وقت حل کنند.

او اضافه کرد : باید یک همت و عزم عمومی برای حل مشکلات تالاب انزلی بین مسئولان وجود داشته باشد که در این صورت می‌توانیم کارهای بزرگ انجام دهیم.

دنیامالی تصریح کرد: آب منطقه‌ای فقط مسئول حریم و ایجاد بستر نیست بلکه باید در چارچوب قانون وظایفی را که برای لایروبی دارد، انجام دهد.

دنیا مالی با اشاره به ساخت دستگاه جمع آوری سنبل آبی اضافه کرد : ساخت این دستگاه اقدام خوبی است و باید مورد استفاده قرار گیرد البته آنچه مهم است باید راندمان کاری را به مردم گزارش بدهیم که چقدر توانستیم با این گونه مهاجم مبارزه کنیم.

تالاب زیبای انزلی به دلیل پسروی و کاهش تراز آب دریای خزر و رشد گیاهان مهاجم و غیر بومی نظیر سنبل آبی در وضعیت بدی قرار دارد که در این میان سکون نسبی و عدم جریان متعادل و طبیعی آب موجود در تالاب به رشد تصاعدی سنبل کمک کرده و می کند.

منابط طبیعی و محیط زیست ارکان توسعه گیلان 
محیط زیست یکی از مهمترین ارکان توسعه پایدار است و رشد سایر بخش ها به نوعی به کارکرد صحیح آن پیوند خورده است آن چه اهمیت دارد ضرورت صیانت و بهره برداری دقیق وهمگام با توسعه پایدار این مواهب خدادادی است . 
استاندار گیلان منابع طبیعی و محیط زیست را از ارکان توسعه گیلان عنوان و خاطرنشان کرد: برای حفاظت از این میراث گرانبها باید بر اساس برنامه ریزی اصولی و کارشناسی در ابعاد گوناگون از آن صیانت و حفاظت کنیم. 
ارسلان زارع با بیان این که منابع طبیعی و محیط زیست از ارکان توسعه  گیلان است و تالاب بین‌المللی انزلی میراث بزرگ ما و از جمله تالاب های مهم در استان و کشور می باشند خاطرنشان کرد:بدیهی است برای حفاظت از این میراث گرانبها باید بر اساس برنامه ریزی اصولی و کارشناسی در ابعاد گوناگون از آن صیانت و حفاظت کرد. 
زارع تصریح کرد: در سال‌های اخیر عوامل و مشکلاتی از جمله گیاه مهاجم سنبل آبی که اثر تخریبی این گیاه و  رشد تصاعدی آن  آسیب جبران ناپذیری بر تالاب انزلی وارد کرده است. از سوی دیگر رسوب به عنوان یک آسیب دیگر بخش مهمی از تالاب را در بر گرفته است . 
وی خاطر نشان ساخت: بدیهی است اقدامات مقابله‌ای گوناگونی در ابعاد مختلف باید برای حفاظت از این تالاب انجام شود لذا بر اساس برنامه‌ریزی و کار کارشناسی صورت گرفته توسط کارشناسان به ویژه اداره کل حفاظت محیط زیست استان  مقرر شد برای محافظت از محیط زیست و تالاب انزلی اقدامات جدی صورت گیرد. 
تدبیر ۷ ساله برای رفع مشکلات تالاب

مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان در این راستا اعلام کرد: با تلاش هایی که انجام شده در دولت تدبیر و امید ۱۴ پروژه در داخل تالاب انزلی و حریم قانونی آن با مسئولیت مستقیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست و همکاری سایر دستگاه‌های مسئول و پنج پروژه در خارج از تالاب و حوضه آبخیز آن با مسئولیت سایر ادارات استان طی یک طرح جامع  هفت ساله (۱۳۹۹-۱۴۰۵) تصویب شده است.

وی افزود: با پیگیری‌های انجام گرفته از سوی این اداره کل و نیز سازمان حفاظت محیط‌ زیست مبلغ دو هزار و ۵۵۸  میلیارد تومان در قالب پروژه های یادشده و حریم قانونی آن با مسئولیت مستقیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست و همکاری سایر دستگاه‌های مسئول و پنج پروژه در خارج از تالاب و حوضه آبخیز آن با مسئولیت سایر ادارات استان طی یک طرح جامع ذکر شده به منظور احیای تالاب انزلی پیش بینی شده و از سوی کمیته به دستگاه‌های مجری ابلاغ شده که البته باید این مبلغ از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور تخصیص یابد.

وی، تصویب و ابلاغ قانون حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور و آئین‌نامه جلوگیری از تخریب و آلودگی غیرقابل جبران تالاب‌ها را از جمله اقدام‌های انجام گرفته در راستای حفظ و احیای تالاب‌های کشور و استان عنوان کرد و افزود: تشکیل ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به ریاست معاون اول رئیس جمهور از دستاوردهای ابلاغ این قانون و آئین‌نامه است.

کفایی، تشکیل کمیته مدیریت احیای تالاب بین‌المللی انزلی به ریاست استاندار گیلان و برگزاری منظم جلسات کمیته و زیر کمیته‌های تالاب با هدف اجماع نظر و تصویب در اجرای پروژه‌های حفاظت و احیای تالاب انزلی را از دیگر اقدام‌های مهم در راستای حفاظت و احیای تالاب‌های استان عنوان کرد.

متاسفانه مشکلات تالاب انزلی ریشه دار و عمیق است بطوریکه که اتصال زنجیره ای این معضلات تالاب انزلی را به ورطه نابودی کشانده است، انباشت رسوبات، آلودگی تالاب با زباله های رها شده در طبیعت و پساب های خانگی و صنعتی، روستایی، تهدید تالاب با گونه های مهاجم سنبل آبی و آزولا و... از سلسله عواملی است که حیات تالاب انزلی را مورد تهدید قرار داده است.

تالاب بین المللی انزلی به علت آنکه در محدوده شهرستانهای رشت، انزلی، صومعه سرا و شهرستان جدید خمام قرار دارد در معرض آلودگی بیشتری قرار دارد و حل این مشکلات آن به تدابیر استانی و ملی نیاز دارد.

این در حالی است که متاسفانه حال تالاب انزلی خوش نیست، شاید هم اکنون این تالاب در فهرست تالاب های در معرض خطر قرار گرفته باشد اما مردم محلی مرگ تلاب را به سوگ نشسته اند و می گویند کدام تالاب؟ تالابی که دیگر جان ندارد، از بس که مرده است.