به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، مالکیت یا حقوق فکری به حقوقی گفته می‌شود که به صاحبان آن حق بهره‌وری از فعالیت‌های فکری و ابتکاری انسان را می‌دهد و ارزش اقتصادی و قابلیت دادوستد دارد ولی موضوع آن شیء معین مادی نیست. حقوق پدیدآورندگان آثار ادبی یا هنری یا مالکیت ادبی و هنری معروف به حق مؤلف یا حق تکثیر، حق اختراع، حقوق بر مشتری مانند سرقفلی حق تاجران و صنعتگران نسبت به نام، علائم تجارتی و صنعتی و اسرار تجاری معروف به مالکیت تجارتی و صنعتی از انواع مالکیت‌های فکری است.
اموال فکری از اموال منقول هستند که متضمن خلاقیت (ابتکار) و تخیل هستند و معمولاً به عنوان آفریده‌های فکری شناخته می‌شوند. حق تالیف و تکثیر (کپی رایت)، علائم تجاری، اسرار تجاری و حق اختراع‌ها از اقسام مالکیت فکری هستند.
مقررات مختلفی در ایران در مورد مالکیت فکری وجود دارد. «قانون ثبت علائم و اختراعات» مصوب ۱۳۱۰ و آئین‌نامهٔ اصلاحی آن مصوب ۱۳۳۸ به حق مخترع و مالکیت فکری در حوزهٔ صنعت و تجارت می‌پردازند. یک پیمان بین‌المللی معروف به «اتحادیهٔ پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی و تجارتی و کشاورزی» مصوب ۱۸۸۳، که ایران در سال ۱۳۳۷ به آن ملحق شده، از دیگر اسناد قانونی ایران در این زمینه‌است. در زمینهٔ حق مؤلف و هنرمند نیز قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ و آئین‌نامهٔ اجرائی آن مصوب ۱۳۵۰ در کنار «قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی» مصوب ۱۳۵۲ از منابع قانونی در حقوق ایران در این زمینه‌است.
از نظر جهانی اما جایگاه ایران در خصوص رعایت حقوق مالکیت فکری خوب نیست. نتایج گزارش شاخص بین‌المللی حقوق مالکیت (IPRI) که با بررسی وضعیت ۱۲۹ کشور جهان تهیه شده‌است، نشان می‌دهد، رتبه ایران در تأمین حقوق مالکیت فکری از جایگاه ۱۰۷ در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۸ در سال ۲۰۱۵ تنزل یافته‌است.
این رویه معمولا در کشورهای در حالتوسعه به مساله ای عادی تبدیل شده است اما ایران برای نزدیک شدن به سطح جهانی در این زمینه همچنان در حال تلاش است. به همین منظور لایحه حمایت از مالکیت فکری، لایحه‌ای درباره مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط با آن با ۱۱۸ ماده در بخش‌های مختلف مانند تعاریف، حقوق پدیدآورندگان آثار قابل حمایت مانند آثار ادبی، هنری، کتبی، شفاهی، شعر، ترانه، سرود، تئاتر، موسیقی و تجسمی در تیرماه ۹۸ تقدیم مجلس شد این لایحه به انواع حقوق اعم از حقوق مادی شامل تکثیر، انتشار و حقوق معنوی مانند حق افشای عمومی اثر و حق حرمت اثر پرداخته است.
در مهر ۹۸ ماده ۶۶ این لایحه درباره حقوق مادی، ماده ۶۷ آن در رابطه با مدت حمایت، ماده ۷۰ درباره تکثیر ناپایدار، ماده ۱۰۴ درباره ثبت آثار، ماده ۱۰۸ درباره قلمروی اجرای این قانون، ماده ۱۱۷ درباره آیین‌نامه اجرایی قانون و ماده ۱۱۸ نیز درباره حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم‌افزارهای رایانه‌ای در کمیسیون فرهنگی بررسی شد. اما این لایحه همچنان بر زمین مانده است.
سازمان جهانی مالکیت فکری ۲۶ آوریل (۶ اردیبهشت) را از سال ۲۰۰۰ برای توجه بیشتر به این مالکیت فکری روز جهانی مالکیت فکری نام گذاشته است.
هیاس حسینی استاد شیشه‌گری و عضو شورای داوری ارزشیابی شیشه گری در پژوهشکده وزارت میراث فرهنگی و دبیر علمی نمایشگاه آبگینه میراث ماندگار در سال ۹۶، متولد ۱۳۵۷ کرمانشاه و فارغ التحصیل رشته شیشه گری علمی و آزمایشگاهی از هنرستان پیام شهید است. او مدرک درجه یک هنری از سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران دارد و در ساخت نئون شاخه ای از شیشه گری، تبحر دارد.
حسینی ۲ سال دوره طراحی فیگوراتیو را در باکو نزد خانم سونا نقیوا همچنین ۲ سال دوره مجسمه سازی را نزد مهدی صمدی (هنرمند مجسمه ساز تبریزی و مدرس در آکادمی هنر آذربایجان) و دوره های شیشه گری حرارت مستقیم (flame working) و تکنیک های نوین آن را زیر نظر اساتید مجرب دنیا گذرانده است.
سطح مطالبات باید از بیمه و غرفه به اجرای قانون مالکیت فکری افزایش یابد
حسینی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره اهمیت صنایع خلاق و قانون مالکیت فکری اظهار داشت: برخی آثار هنری چنان پشتوانه و غنا دارند که قابل کپی شدن نیستند، اصل و کپی چنان متمایز هستند که مخاطب، خریدار و مشتری آگاه، کامل تشخیص می‌دهد. ملاک ارزش‌گذاری آثار یک هنرمند یا هنرورز سیر تکاملی کارهای اوست، نه صرفا یک اثر؛ اگر سیر تکاملی هنر و تاریخ هنر در کشور مستند شود و این شیوه روش‌مند و فرهنگ شود، بسیاری از مشکلات این حوزه حل می‌شود.
هنرمند شیشه گر افزود: تا زمانی که سطح مطالبات هنرمندان صنایع دستی فقط یک غرفه رایگان و بیمه باشد نمی‌توان به توسعه صنعت و مفهوم صنایع خلاق فکر کرد، باید سطح مطالبات تا تصویب و ضمانت اجرای قانون مالکیت فکری شود.
وی گفت: دوران ثروت‌سازی و درآمدهای نفتی گذشته است؛ اکنون دوره ثروت‌آفرینی از اجرای به موقع ایده‌ها و کسب درآمد از صنایع خلاق است. یک ایده همزمان می تواند به ذهن چندصد نفر خطور کند اما آن یک نفر که آن را پیاده‌سازی و اجرا می کند موفق است.
هنرمند شیشه گر افزود: تا زمانی که سطح مطالبات هنرمندان صنایع دستی فقط یک غرفه رایگان و بیمه باشد نمی‌توان به توسعه صنعت و مفهوم صنایع خلاق فکر کرد، باید سطح مطالبات تا تصویب و ضمانت اجرای قانون مالکیت فکری شود.
حسینی با استناد به کتاب اقتصاد هنر معاصر: بازارها، راهبردها و نظام ستاره‌سازی (فرهگستان هنر، ۱۳۹۶) اظهار داشت: سوئد و فنلاند که پیشینه تاریخی ندارند، جزء چند کشور اول جهان در بالاترین درآمد از صنایع خلاق هستند. جالب اینکه ایتالیا با این تاریخ و تمدن و با ۴٠٠ موزه و بیش از ٢٠٠ خانه تاریخی و قدیمی در رتبه‌های پایانی درآمد از این حوزه قرار دارد؛ ایران در این زمینه بسیار شبیه ایتالیاست.
وی گفت: دوران ثروت‌سازی و درآمدهای نفتی گذشته است؛ اکنون دوره ثروت‌آفرینی از اجرای به موقع ایده‌ها و کسب درآمد از صنایع خلاق است. یک ایده همزمان می تواند به ذهن چندصد نفر خطور کند اما آن یک نفر که آن را پیاده‌سازی و اجرا می کند موفق است.
هنر یعنی رشد و پرورش دادن یک ایده
حسینی گفت: با واژه خلق در هنر مخالفم، رشد دادن و پرورش دادن ایده هنر است، هنرمند کسی است که ایده ای را به زمان خودش و به موقع پرورش و البته در زمان مناسب به جامعه عرضه می کند؛ یک ایده، یک طرح، یک اثر هنری باید علاوه بر اینکه به مخاطب شناخت می‌دهد و باید جلوه و زیبایی بصری هم داشته باشد، و اینکه بتواند با سایر اجزا و عناصر محیطی که ارایه و طراحی می شود، هماهنگی و همخوانی داشته باشد.
هنرمند شیشه گر بیان کرد: همه نمی توانند درباره پزشکی و فلسفه نظر بدهند، اما به دلیل آنکه سواد هنری ما با تماشا رشد می کند همه می توانند در حوزه هنر اظهار نظر کنند؛ در دنیای امروز معیار معرفی یک اثر تغییر کرده، معیار شناخت و درک مخاطب از هنر است که اثر را معتبر و فاخر و خلاق ماندگار می کند.
رسالت «شیشه گر» مدیریت رخداد است
حسینی خاطرشان کرد: آن چه هنرور در آن نقشی ندارد به مفهوم «اتفاق» است؛ اما آنچه علاوه بر اینکه فرد هنرور در وقوع آن نقش و سهم موثری دارد و مواد اولیه تولید اثر هم گاهی مسیر را تعیین می کند، «رخداد» نام دارد و شیشه گری یک رخداد است و رسالت شیشه گر دقیقا آن رخداد را مدیریت می کند.
آموزش شیشه‌گری باید از سنی شروع شود که انگشتان دست هنرجو شکل نگرفته و خشک نشده باشد؛ ذهن هنرجو نباید دچار دغدغه های زندگی، مسایل اقتصادی و اجتماعی شده باشد، سن آموزش این رشته قبل از ١۵ سالگی است که امکان و ظرفیت فراگیری وجود دارد زیرا در این سن می توان انگیزه و پتانسیل را به سمت هنر سوق داد. در دنیای امروز بعد از ١٨ سالگی دغدغه‌های نوجوان و جوان تغییر می کند ضمن اینکه وابستگی ها به دنیای شلوغ و سطحی مجازی آغاز می شود.
وی با اشاره به آسیب‌های فیزیکی هنر شیشه‌گری گفت: هر رشته هنری مانند چوب، سفال فلز و بافت و غیره آسیب‌ها و صدمات خاص خود را دارد، اما در این رشته امکان سوختن و بریده شدن وجود دارد، باید هنرجو در سنی باشد که (اصطلاحا) اگر آسیب‌های جزیی دید گریه و زاری نکند.
حسینی بیان کرد: بیشتر افراد جامعه هنرهای مختلف را یا دیده‌اند یا تجربه کرده‌اند، اما به ندرت افراد شیشه‌گری و فرایند تولید محصول را درک کرده‌اند؛ حتی در دوران باستان هم هنر شیشه‌گری برای طبقه خاص و اشراف بوده و الان هم با توجه به گران‌قیمت بودن آن برای خواص جامعه است.
«شیشه‌گری» هنر محک شکیبایی و دقت
حسینی بیان کرد: شیشه‌گری هنر محک شکیبایی و دقت است، هنری است که «آن» دارد، فرم دلخواه اثر در همان یک لحظه و دم در همان «آن» شکل می‌گیرد. بر اساس تجربه هنرور است و اگر صدم ثانیه ای تاخیر کند آن فرم شکل نمی گیرد. شیشه با ساختار مولکولی نرم، ماده ای نه جامد و نه مایع است؛ این تغییر و تبدیل با توجه به تغییر یک درجه دما، آنی و لحظه‌ای است و به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در لحظه ذوب شیشه هیچ دماسنجی وجود ندارد که شیشه‌گر برای شکل‌دهی اثر، میزان آنرا تشخیص دهد.
هنرمند شیشه‌گر با تاکید بر ضرورت تحقیق و پژوهش درباره پیشینه تاریخی شیشه و هنر شیشه گری در ایران در دوره باستان یا دوره اسلامی، گفت: پیشینه تاریخی شیشه‌گری در ایران به دوران ساسانی و خاستگاه آن به گرگان و نیشابور می رسد، اما مدیر یک موسسه آمریکایی درباره آن کتاب نوشته است و متاسفانه حتی همین کتاب هم در ایران ترجمه نشده است.
وی افزود: دانشجو و محققی که در این حوزه مثلا شیشه نیشابور یا شیشه شیراز فعالیت می‌کند باید حتما تحقیقات میدانی و محلی داشته باشد. بدون اطلاعات و دانش از گذشتگان نمی‌توان کار کرد آنچه با دنیای امروزی می‌تواند مطابقت داشته باشد باید کاربردی و مابقی به عنوان اسناد تاریخی حفظ و نگهداری شود.
حسینی گفت: در تولید آثار چوبین (معرق و منبت و ... ) هر اندازه چوب تراشیده شود چوب تغییر نمی‌کند، اما در هنر شیشه گری زمانی که شیشه به دمای ذوب می رسد مولکول های درون آن شروع به حرکت می کند به ازای افزایش هر یک درجه دمای ذوب از ١٢٠٠ درجه سلسیوس، سرعت حرکت مولکولی دو یا چند برابر می شود. از طرفی سرعت سرد شدن بالاست و شیشه گر این سرعت را به راحتی نمی تواند مدیریت کند زیرا دماسنجی وجود ندارد، فقط بر اساس دانش و تجربه و رنگ شیشه می تواند نسبت به آن حالت فرم دلخواه را بدست بیاورد، اما گاهی هم خراب نمی شود و گاهی هم فرم خود به خود ایجاد می شود
وی توضیح داد: شیشه زمانی که از آتش خارج می شود چنان با سرعت سرد می شود که اگر لحظه از دست برود اثر شکل نمی گیرد و اگر هم شکل بگیرد یا شکننده می شود یا دچار رگه و حباب می شود و استاندارهای کیفیت را نخواهد داشت.
تولید اولین مهره های شیشه ای ٨٠٠ سال قبل از میلاد مسیح
حسینی گفت: شیشه همواره دارای محتوا و فلسفه بوده است، اما نوع نگاه به هنر شیشه گری تغییر کرده است؛ در دوران قدیم محصولات شیشه به مثابه زیور به کار می رفته و اکنون هم رواج دارد، ایرانیان باستان ابتدا برای زیورآلات شیشه ای مفهوم و محتوا درست کردند اولین مهره های شیشه ای ٨٠٠ سال قبل از میلاد مسیح تولید شده اند. در اروپا هم در جهیزیه عروس ها در قرن پانزدهم مهره های شیشه ای می گذاشتند زیرا معتقد بودند مفهوم پاکی و پاکدامنی دارد.
هنرمند شیشه گر اظهار داشت: پادشاهان در زمان قدیم هنگام ارسال هدیه برای یکدیگر احتمال راهزنی و دزدی می دادند و پیش بینی می کردند اگر طلا و جواهرات کاروان به یغما رفت، سفیر دست خالی نزد همتایشان نرود، به همین دلیل یک اثر شیشه ای را همراه می فرستادند تا پیشکش کند؛ شیشه های آن زمان مانند شیشه های امروزی شفاف نبودند، بلکه کدر بودند سفیر پس از ارایه هدایا به پادشاه می گفت که این مهره شیشه ای محافظ هدایا بوده و می تواند ترا نیز از چشم بد محفوظ نگه دارد. امروز هم این فلسفه و محتوا به عنوان « چشم و نظر» در فرهنگ عامه نقش بازی می کند.
وی گفت: شیشه هم مانند انسان عمری شکننده دارد و احتمال شکستن و از بین رفتن آن بالاست، شاید به دلیل همین احتمال عمر کوتاه است که انسان با شیشه ارتباط برقرار می کند زیرا خود را بسیار شبیه شیشه می بیند و تمایل دارد خود را مانند شیشه شفاف و زلال نمایش دهد.
نظر شما