زالی: سیستم عصبی هدف مطلوبی برای تهاجم کرونا است

به گزارش روز دوشنبه دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، وبینار پاندمی کووید ۱۹ و سیستم عصبی با حضور دکتر علیرضا زالی فرمانده ستاد عملیات بیماری کرونا در کلان شهر تهران و رییس این دانشگاه برگزار شد.

در این وبینار علمی فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلان شهر تهران و چهار تن از متخصصان این حوزه به ارایه آخرین یافته های علمی ایران و جهان درخصوص پاندمی کووید ۱۹ و عوارض آن بر سیستم عصبی بیماران مبتلا پرداختند.

زالی ادامه داد: با گذشت ۱۴ ماه از بروز این پاندمی در عرصه ملی و جهانی هرچه زمان می گذرد آثار متفاوتی و عوارض جدیدی از ویروس در ارگان های بدن به غیر از ارگان های تنفسی جلب  توجه می شود.

وی همچنین گفت: این روزها مقالات متعددی در مورد درگیری سیستم عصبی و مغز در رابطه با کرونا مطرح است که همگی می تواند نقش موثری را در تشخیص و درمان بیماری ایفا کند.

استاد و متخصص جراحی مغز و اعصاب دانشگاه تصریح کرد: این وبینار در شرایطی برگزار می شود که ۲ پدیده جدید علاوه بر موضوع کووید ۱۹ در عرصه جهانی مطرح شده است که عبارتند از: سندرم مزمن کووید ۱۹ و عوارض واکسیناسیون.

زالی با یادآوری این که سندرم مزمن کووید ۱۹ یا long COVID ۱۹ عوارض ناشی از بیماری است که به صورت طولانی مدت در بیمار باقی می ماند اظهار داشت: گرچه علایم تنفسی فونداسیون و پایه اصلی این سندرم مزمن را تشکیل می دهد اما در بین علایم ذکر شده در مبتلایان به کرونا علایم سیستم عصبی و روانشناختی و روانی نیز جلب توجه می کند و اختلالاتی مثل PTSD، افسردگی، اضطراب و اختلالات خلقی را در کنار مسایلی نظیر فیبروز ریوی نیز می توان دید.

وی به انجام فرایند واکسیناسیون جهانی اشاره و خاطرنشان کرد که عوارض مستقیم و غیرمستقیم ناشی از واکسیناسیون روی سیستم عصبی فرد نیز بحث جدیدی را ایجاد کرده است.

این استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به تفاوت رفتار ویروس کووید ۱۹ با سایر ویروس های هم خانواده اش اشاره کرد و گفت: سیستم عصبی همواره یک ماهیت مطلوب و جذاب برای ویروس ها دارد. شواهد عینی و مطالعات گذشته در خصوص در مرس، سارس و آنفلوآنزا و هرپس سیمپلکس، نشان داده است که سیستم اعصاب مرکزی یک هدف مطلوب برای تهاجم و فعالیت این ویروس ها و ایجاد تغییرات غیر مستقیم روی سیستم اعصاب به شمار می روند.

زالی خاطرنشان کرد: یافته های قابل توجهی در این زمینه قبل از کووید ۱۹ در رابطه با مرس و سارس وجود داشت. مرس شبیه همین کووید ۱۹ برای تهاجم از گیرنده های AC۲ استفاده می کرد و در مورد مرس نیز دی پپتیدیل دپیپتاز ۴ ناحیه حمله و ورود ویروس به سیستم عصبی محسوب می شدند.

وی تصریح کرد: نکته بسیار عجیب این است که در برخی بافت ها که هیچ گونه حضوری از گیرنده های  ACE۲ یا دی پپتیدیل دپیپتاز۴  وجود ندارد، کرونا علایم قابل توجهی ایجاد می کند مثلا در کبد که از نظر این گیرنده ها فقیر است، شاهد بروز برخی سندرم های کشنده شامل آسیب های کبدی و آنسفالوپاتی ناشی از مسایل کبدی هستیم و اتفاقا بین درگیری کبدی و پروگنوز کوتاه مدت و دراز مدت بیماری  کووید ۱۹ یک ارتباط مستقیم وجود دارد.

این استاد برجسته دانشگاه در ادامه سخنان خود در مورد مکانیسم ها و مسایل مختلف سیستم عصبی توضیحاتی را بیان کرد.

وی با یادآوری این که کرونا مثل هر ویروس دیگری می تواند موجب ایجاد آنسفالیت و مننژیت شود و با توجه به گزارش بیماران ژاپنی و چینی در این خصوص که احتمال ایجاد آنسفالیت و مننِژیت با آلوده شدن مستقیم بافت های مغزی به ویروس کووید ۱۹ وجود دارد گرچه شیوع بسیار پایینی دارد.

زالی با یادآوری این که آنسفالوپاتی هایی که ناشی از هایپوکسی است به صورت اختلال سطح هوشیاری و تشنج و اختلالات حرکتی و سندرم هایی شبیه به  مغزی که در کووید ۱۹ رخ می دهد، ممکن است به دلیل کاهش سطح اکسیژن و اختلالات تواتر گازهای تنفسی در ریه منجر به بروز آنسفالوپاتی هایپوکسمیک شود که خودش می تواند منجر به بروز علایم سیستم عصبی در کووید ۱۹ شود.

این استاد دانشگاه نوع دیگر از درگیری سیستم عصبی در کووید ۱۹ را سندرم های التهابی عنوان کرد که از آنها به عنوان آنسفالوپاتی های التهابی یا ادم یاد کرد.

وی بروزسیتوکاین استورم یا طوفان سایتوکاینیرا از دیگر عوارض سیستم عصبی در کووید ۱۹ برشمرد که می تواند کاسکت های التهابی را در هر بافتی ایجاد کند. هر بافتی از بدن از جمله ریه کبد کلیه و سیستم اعصاب مرکز و مغز نیز می تواند در جریان این سیتوکاین استروم دچار سندرم التهابی از هم گسیخته بشود که منجر به بروز بیماری های مختلف می شود.

فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلان شهر تهران در بخش دیگری از توضیحات خود گفت: عارضه شایع به دنبال واکسیناسیون یا سندرم مزمن کووید ۱۹ ممکن است شاهد هایپر کوآگولوپاتی یا اختلالات انعقادی در بیماران باشیم که می تواند سبب افزایش مرگ و میر و اختلالات عروقی شود.

زالی ادامه داد: مطالعات نشان داده است که یکی از دلایل افزایش سکته های مغزی مربوط به همین موضوع است که در فیزیوپاتولوژی بیماری کووید ۱۹ نقش بسیار مهمی را دارد.

وی به مطالعه ۷۵۰ بیمار در بیمارستان شهدای تجریش اشاره کرد و گفت: شانس سکته در بیماران پنج درصد بود و شانس بروز اختلال تعادل در مبتلایان ۱۲-۱۰ درصد بود.

این استاد دانشگاه با بیان این که گیرنده ACE۲ موجود در مغز نقش رگولاتوری و تنظیم کنندگی را ایفا می کند، افزود: اگر این گیرنده ها توسط ویروس اشغال شوند، نقش تنظیم کنندگی گیرنده در مورد فشار خون تغییر می کند و ممکن است باعث افزایش فشار خون در بیماران کرونایی شود که می تواند موجب ایجاد هموراژی و خونریزی و سکته مغزی شود.

زالی در ادامه سخنان خود شایع ترین عوراض ناشی از کووید ۱۹ در سیتم اعصاب مرکزی را اختلالات بویایی و چشایی برشمرد و با اشاره به آناتومی گیرنده های حسی بویایی و مجاورت آن با بافت مغز، درگیری و اختلال سیستم بویایی را دور از انتظار ندانست و به بیان توضیحات کاملی درخصوص مکانیسم بروز این اختلال پرداخت.

وی همچنین شایع ترین علایم بالینی مبتلایان به کرونا  را سردرد عنوان کرد که معمولا، تنشی یا کششی است و بعد از ۲ تا سه روز به حداکثر خودش می رسد و به مسکن نیز پاسخ نمی دهد. این نوع سردرد در زنان شیوع بالاتری دارد و مکانیسم های عروقی نیز در آن بدون تاثیر نیست.

این جراح مغز و اعصاب افزود: مسایل روانشناختی، اضطراب و افسردگی نیز می تواند در بروز سردردهای تنشی در این بیماران تاثیرگذار باشد اما آنچه بسیار اهمیت دارد سردردهای مستمر و افزایشی است که ممکن است با ترومبوز و لخته خون در مغز ارتباط داشته باشد و باید پیگیری شود.

به گفته زالی یک نوع سردرد دیگر ناشی از استفاده مستمر از ماسک و شیلد در کادر بهداشت و درمان بوده که ممکن است با سردردهای ناشی از کووید۱۹ اشتباه گرفته شود. این نوع سردرد یک ساعت پس از استفاده مستمر ماسک و شیلد شروع می شود و بیشترین محل درد موضعی در محل تماس با ماسک و شیلد است که این سردرد  یک ساعت تا ۷۰ دقیقه پس از برداشتن ماسک و شیلد رفع می شود.

وی سرگیجه، عدم تعادل و ضعف عمومی را نیز از سایر علایم در این بیماران برشمرد و به احتمال بروز انواع سندرم ها نظیر فیشر، والنبرگ،   گلین باره در این بیماران اشاره کرد.

رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بخش دیگری از سخنان خود به مطالعه ۷۵۰ بیمار کرونایی در بیمارستان شهدا و علایم نورولوژیک آنان اشاره کرد که در این مطالعه ۱۲ درصد سرگیجه و عدم تعادل، پنج درصد استروک و سکته که غالبا جوان و زیر ۵۰ سال بودند که شدید و بدون پاسخ به درمان بود و ۲۲ درصد اختلالات بویایی و ۳۰ درصد نیز اختلالات روانشناختی مشاهده شد.

زالی یکی از مهم ترین بحث های مهم در کرونا را بروز اختلالات روانشناختی از جمله اضطراب، افسردگی و اختلالات خلقی و... عنوان کرد که در بیماران با سابقه یک یا دو بار ابتلا به کووید ۱۹ علایم روانشناختی بسیار افزایش داشته است.

وی خاطرنشان کرد: با توجه به ناشناخته بودن خصوصیات و بروز جهش های جدید در کووید ۱۹، نیازمند  شناخت عمیق تر از این بیماری با استفاده از یافته های تصویربرداری و کالبدشکافی هستیم تا این شناخت عمیق تر نسبت به بیماری و درگیری سیستم عصبی مرکزی به ما کمک کند و عوارض ناشی از بیماری به ویژه عوارض نورولوژیک آن که در مرگ و میر و کاهش کیفیت زندگی  بیماران تاثیرگذار است را کاهش دهیم.