گنجمان؛ طرحی برای ماندگار شدن میراث مکتوب و مستند است

اشرف بروجردی، ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در نشست رونمایی طرح گنجمان (تبدیل نسخ خطی و میراث مکتوب به نسخه دیجیتال و تبدیل به توکن) با اشاره به اهمیت میراث مکتوب گفت: ما نسلی از این سرزمین هستیم که میراث دار آنچه در طول سالیان به وجود آمده هستیم و باید آن را حفظ کنیم و به دیگران ببخشیم، آن طور که دیگران بودند، ما هم باید حافظ و رساننده آن به نسل های بعدی باشیم.

وی از بنیاد میراث مکتوب ایران زمین، یاد کرد و گفت: با همت و تلاش این عزیزان می خواهیم این گام را برداریم. ما در ایران افرادی را داریم که می خواهند میراث مکتوب را نگه دارند و از آن استفاده کنند و آن را به مرکز اسناد نمی سپارند. 

وی دلیل اهمیت یافتن این طرح را تشویق مشارکت مردمی در حفظ اسناد دانست و گفت: در سفری به تبریز، دیدم که خانواده ای همه اسناد و تصاویر و کتاب ها را نگه داشته بودند، به ما گفتند که میراث اجداد ماست و آن را با دیگران به اشتراک نمی گذاریم. آن اسناد، متعلق به همه این مردم است و باید به آن توجه کنیم که سهم هر یک از ما در یک رویداد های چقدر است، خود این کار می تواند ما را راهنمایی کند که گامی ماندگار در تاریخ ایران را داشته باشیم، نه فقط یک اثربخشی مقطعی در بخشی از تاریخ.

بروجردی افزود: اگر این دیجیتال سازی به عنوان سرفصل اقدامات ما تلقی شود. ما با طرح مسأله دیگران را تشویق می کنیم که اسناد و آثار را با دیگران شریک شوند، و در ساختار شخصیتی افراد تأثیرگذار است. در اقدامی که در حال روی دادن است بخشی از میراث این سرزمین که به عنوان گنجینه از آن نگهداری می شود، به سرمایه های این کشور تبدیل می شوند. 

رییس کتابخانه ملی ادامه داد: ما به فرهنگ و تاریخ خود که از آن بهره مند شده ایم، می بالیم، دولت ها نمی توانند همه کارها را خود بر عهده بگیرند و باید همکاری و خرد جمعی وجود داشته باشد. شرکت کردن در هر یک از تلاش های اجتماعی حسنی دارد که اندیشه ها را بارور می کند و کار را پیش می برد. 

بروجردی با بیان این که ما در کتابخانه ملی فقط ۴۰ هزار نسخه خطی داریم، افزود: آستان قدس رضوی و کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی و خاندان ها، بخش بزرگی را در اختیار دارند و بسیار خوب است که در اختیار مردم قرار بگیرد. اینگونه تعلق خاطری شکل می گیرد که مردم میراث مکتوب و مستند را متعلق به خود بدانند.

وی از طرح های آینده کتابخانه ملی صحبت کرد و گفت ثبت های خاندانی با ایده پرویز تناولی انجام خواهد شد که فصل جدیدی در فعالیت های کتابخانه ملی است.

بروجردی در پایان ابراز امیدواری کرد، نسل های بعدی از این برنامه ها بهره ببرند.

گنجمان؛ یک زیست بوم دیجیتالی در میراث مکتوب
نصرالله جهانگرد، نماینده ویژه دولت در امور دولت الکترونیکی، با اشاره به وضعیت کرونایی جهان گفت: کرونا زحمت زیادی برای مردم دنیا به وجود آورده اما در حوزه تامین امکانات دیجیتال در لایه های مختلف اثر گذار بوده. 
وی ادامه داد: مردم از امکانات فنی برای آموزش و کسب و کار و خرید و... بهره گرفته و به طور عمیق با آن مواجه شده اند و نهادهای دولتی و غیردولتی مجبور و موظف شده اند که بخش کار دیجیتال خود را به روی صحنه بیاورند و در اختیار مردم بگذارند.
جهانگرد با بیان این که کتابخانه ملی و مرکز اسناد بزرگترین گنجینه خط و زبان فارسی در جهان است، اضافه کرد: خط و زبان فارسی مرز هویت ما در طول تاریخ بوده و گسترش و حفظ آن، حفظ تاریخ است و هر کاری که منجر به حفظ این ذخایر به نسل بعدی شود، کاری پسندیده است. 
نماینده ویژه دولت، اظهار داشت: امروز دیجیتال شدن این منابع و گسترش آن در کشور و در هر جای دنیا اهمیت دارد.

هر برگی که دیجیتال شود به خانه هر ایرانی راه پیدا می کند. آنچه می خواهد انجام شود ماموریت یک گروه محدود نیست، همه آحاد مردم درگیر این حرکت تاریخی باشند. 

وی اظهار داشت: امروز در قالب روش های مختلفی انجام کارهای بزرگ ممکن شده است، امکانات فنی راه را برای انجام این کار ممکن کرده اند.
جهانگرد افزود: به این ترتیب یک سند می تواند که اعتبارسنجی و ارزش گذاری مالی شود، ضمن این که بهره برداری عمومی به وجود می آید.
وی با اشاره به طرح گنجمان گفت: این روش به ما کمک می کند که هم بتوانیم نسخه ها را تهیه کنیم و از سوی دیگر بخش دیجیتال شدن اسناد مطرح است. این کار یک زیست بوم دیجیتالی به وجود می آورد که هم حقوق و هم مالکیت و دسترسی خصوصی حفظ شده و هم مردم به آن دسترسی دارند.

به گزارش ایرنا، تفاهم نامه همکاری مشترک چندجانبه میان شرکت یکتا ققنوس پارس، یکی از میزبان‌های شبکه ققنوس و سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با هدف اجرای استفاده از ظرفیت‌ توکن‌سازی میراث مستند و بهره‌گیری از این توکن‌ها در جهت مشارکت عمومی برای ایجاد حافظه ملی ایرانیان و توسعه فرهنگ کتابخوانی به امضا رسید.
شرکت فناوری‌های اطلاعاتی و مالی توزیع‌شده یکتا ققنوس پارس، یکی از میزبان‌های موسس شبکه ققنوس به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین زیرساخت فناوری دفترکل توزیع‌شده، با توجه به ماموریت خود یعنی توسعه کاربردهای فناوری دفترکل توزیع‌شده در کشور، به منظور انجام مسئولیت اجتماعی و کمک به حفظ و بهبود وضعیت میراث مستند ملی و ارزشمند همکاری چندجانبه و مشترکی را با سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان متولی نسخ خطی و اسناد تاریخی ملی و ارزشمند در کشور را به مدت ۵ سال آغاز کرده تا از ظرفیت‌های بزرگ شبکه ققنوس و حوزه توکنایز کردن در حوزه میراث مستند ایران و فرهنگ سازی استفاده شود.

مهم‌ترین برنامه های طرح گنجمان سازمان اسناد کتابخانه ملی ایران عبارتند از: 

صدور الکترونیکی قبض انبار مربوط به انبار عمومی میراث مستند سازمان
تامین مالی جمعی پاداش محور به‌وسیله گواهی امن دیجیتال (توکن) میراث مستند
همکاری در انتشار گواهی امن دیجیتال (توکن) میراث مستند
کاربردپذیر کردن توکن‌های کتاب به‌منظور توسعه فرهنگ کتابخوانی
امکان وثیقه‌گذاری توکن‌های منتشر شده در بانک‌ها و نهاد مالی-اعتباری
همکاری در توسعه فرهنگ کتابخوانی از طریق بازاریابی دیجیتال

این طرح به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین مسئولیت اجتماعی اجرایی، تحولی بزرگ در حوزه میراث ملی مستند بوده و ایران را به یکی از اولین کشورهای فعال و پیشرو در حوزه NFT و استفاده از فناوری توکنایز کردن نسخ خطی و تاریخی ارزشمند تبدیل می‌کند.