به گزارش ایرنا، سد خداآفرین به عنوان سد مشترک ایران و جمهوری آذربایجان بر روی رودخانه مرزی «ارس» از جمله طرح های مهم آبی است که بهره برداری از آن در سال های گذشته به دلیل مناقشه قره باغ، معطل مانده و حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری انجام شده برای ساخت آن و تاسیسات مرتبط، در محاق بلاتکلیفی بود.
حال محمدرضا پورمحمدی، استاندار آذربایجان شرقی می گوید که سد خداآفرین و سد تنظیمی آن به نام قیزقلعه سی، آماده آبگیری در هفته های آینده است؛ به گفته او دولت از ۶۵۰ میلیارد تومان اعتبار درخواستی مدیریت ارشد آذربایجان شرقی برای افتتاح این دو سد ۳۵۰ میلیارد تومان را در اوج ضیق مالی مساعدت کرده است.
با پایان مناقشه قره باغ و آزادی اراضی اشغالی محدوده سد خداآفرین، تحرکات جدیدی میان تهران و باکو برای به فعلیت رساندن ظرفیت های معطل مانده سدخداآفرین در ماه های اخیر به منصه ظهور رسیده و طرفین بر عزم جدی خود برای بهره برداری از سد خداآفرین و سد قیزقلعه سی به عنوان سد کنترلی پایین دست آن تاکید کرده اند.
بدون شک آبگیری سد خداآفرین و افتتاح رسمی آن می تواند علاوه بر تاثیرگذاری منطقه ای در قالب تحکیم روابط میان دو کشور همسایه و برادر ایران و جمهوری آذربایجان، دستاوردهای چشمگیری از منظر توسعه کشاورزی استان های آذربایجان شرقی و اردبیل در شمال غرب کشورمان به دنبال داشته باشد.
در هفته پایانی آذر ماه سال گذشته، کمیسیون فنی هیئت ایرانی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های نیرو، خارجه، سازمان حفاظت محیط زیست و شرکت مادر تخصصی منابع آب ایران و مشاور پس از تشکیل چند جلسه حضوری و ویدئو کنفرانسی در ایران و جمهوری آذربایجان در سفر به نخجوان و بررسی احجام و نقشه های مربوط به احداث سدهای خداآفرین و قیزقلعه سی به توافق اولیه رسیدند و مقرر شد تکمیل و ساخت سد و نیروگاه های خداآفرین و قیزقلعه سی پس از توافق مقامات ارشد با مشارکت دو طرف انجام شود.
در دیدار وزیر نیروی کشورمان و معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان در همان زمان نیز توافق کارشناسان فنی دو کشور تایید و بر تکمیل ساخت سد و نیروگاه های «خداآفرین و قیزقلعه سی» تاکید شد.
سد خداآفرین کجاست؟
سد خداآفرین بر روی رودخانه ارس در مرز ایران و جمهوری آذربایجان در فاصله ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس و در محدوده شهرستان خداآفرین استان آذربایجان شرقی در ۲۴۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز بین پل خداآفرین و روستای ساریجالو قرار دارد؛ این سد بطور مشترک توسط ایران و جمهوری آذربایجان ساخته شده‌است.
عملیات ساخت این سد در سال ۱۳۷۹ آغاز شده و در پانزدهم آذر سال ۱۳۸۷ به پایان رسیده است؛ در آن زمان با لحاظ دلار ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ تومانی برای ساخت این سد ۳۲۰ میلیارد تومان هزینه شده که به گفته کارشناسان با قیمت های روز ارزش این سازه آبی امروز به بیش از ۶ هزار میلیارد تومان می رسد.
هدف از احداث این سد مخزنی، ذخیره‌سازی آب و کنترل سیلاب‌های رودخانه ارس به منظور آبیاری ۸۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی پایین‌دست سد و نیز تولید برق‌آبی بوده است.
این سد شامل چهار توربین کاپلان (هر طرف دو عدد) جمعاً به قدرت ۲۰۰ مگاوات (هر کدام ۵۰ مگاوات) است که با سرعت ۱۶۶.۶۷ دور در دقیقه دوران می‌کند؛ ظرفیت تولید نیروگاه طرف ایران ۱۰۰ مگاوات است.
سد خداآفرین علاوه بر جلوگیری از خروج سالانه یک میلیارد مترمکعب آب از کشورمان، توان تولید انرژی برق سالیانه معادل ۵۵۰ گیگاوات ساعت (سهم هر طرف ۲۷۵ گیگاوات ساعت) را دارد.
اعتبار برآورد شده برای ساخت نیروگاه سد ارس نیز در دهه ۱۳۸۰ شمسی بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که با قیمت های امروزی، ارزش آن به بیش از ۲ هزار میلیارد تومان می رسد.
پایاب سد خداآفرین نیز به عنوان بزرگترین طرح آب و خاک خاومیانه با هدف گسترش پوشش آبی در هزاران هکتار از اراضی دیم منطقه مغان و نیز بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف آب توسط دولت تدبیر و امید اجرایی شده و هم‌اکنون در مراحل پایانی عملیاتی است؛ تاکنون نزدیک به یک هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان برای اجرای پایاب این سد بزرگ هزینه شده که با احتساب قیمت های روز، ارزش سرمایه گذاری در آن به بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان می رسد.
این طرح بزرگ که به گفته وزیر جهاد کشاورزی از نظر وسعت، فناوری و تکنولوژی بکاررفته در کشورهای همسایه و حتی جهان کم‌نظیر می‌باشد، در سال ۹۲ شتاب اجرایی گرفت و دولت تدبیر و امید اعتبار ویژه‌ای برای آن در نظر گرفت.
رییس‌جمهوری در این سال در قالب مهار آب‌های مرزی کشور از مقام معظم رهبری درخواست مجوز اختصاص هشت میلیارد دلار از محل صندوق توسعه ملی کرد که یک میلیارد دلار آن برای اجرای طرح‌های آب و خاک حاشیه رودخانه مرزی ارس از جمله پایاب خداآفرین اختصاص یافت.
آن زمان پوشش ۷۴ هزار هکتار از اراضی دیم استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی در اجرای این طرح پیش‌بینی شده بود، اما به هنگام تخصیص آب در سال ۹۳، به دلیل خشکسالی ۱۰ ساله و متمادی، میزان حقابه و سطح اراضی تحت پوشش پایاب سد خداآفرین در این ۲ استان از ۷۴ هزار هکتار به حدود ۴۲ هزار هکتار کاهش داده شد.
۱۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد ریال برای طرح های آب خداآفرین هزینه شد
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی اعلام کرد: تاکنون ۱۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد ریال برای ساخت سد قیزقلعه سی و شبکه پایاب سد خداآفرین هزینه شده است.
یوسف غفارزاده به خبرنگار ایرنا گفت: سد "قیزقلعه سی" از نوع خاکی با هسته رسی بوده و هدف از اجرای آن تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق ۱۳۵ گیگا وات ساعت در سال است.
وی یادآوری کرد: طول تاج این سد ۸۳۴ متر، ارتفاع از روی پی ۳۷ متر، حجم مخزن آن ۶۲ میلیون مترمکعب و حجم بدنه سد ۲.۳ میلیون مترمکعب می باشد.
وی اضافه کرد: شبکه پایاب سد خداآفرین نیز آب زراعی ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه را تامین می کند.
غفارزاده اظهار کرد: این طرح شامل کانال انتقال اصلی به طول ۵۲ کیلومتر در ۵ قطعه، ایستگاه های پمپاژ ثانویه به تعداد ۹ ایستگاه و خطوط برق و نیرورسانی، ایستگاه پمپاژ از ارس (قارلوجه) اجرا و مساحت قابل بهره برداری از آن ۲ هزار هکتار است.
وی یادآوری کرد: اجرای سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ آغاز شده و به ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی رسده که پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی افزود: طرح شبکه پایاب سد خداآفرین نیز به ۸۹ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده که در صورت تخصیص اعتبار در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری می رسد.
وی پیش بینی کرد که با بهره برداری کامل از شبکه پایاب خداآفرین برای بیش از ۱۰ هزار نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی در محدوده آذربایجان شرقی ایجاد شود
شهرستان خداآفرین با ۳۵ هزار نفر جمعیت در ۲۱۰ کیلومتری شمال شرق آذربایجان شرقی در حاشیه رودخانه مرزی ارس واقع شده و با وجود ظرفیت های بی بدیل کشاورزی، از جمله مناطق محروم استان محسوب می شود.
دولت در سال های اخیر اقدامات چشمگیری در قالب اجرای طرح ایجاد کشت و صنعت در شهرستان خداآفرین اجرا کرده که در سال های آینده چهره آن را به کلی دگرگون خواهد کرد.
اشتغالزایی ۲۰ هزار نفری پایاب سد خداآفرین
نماینده مجری طرح شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور نیز گفت: اجرای طرح‌های پایاب سد خداآقرین در قالب ایجاد شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی، زمینه‌ساز ایجاد ۲۰هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم است.
سیدعلی مختاری با بیان اینکه آذربایجان شرقی یکی از استان‌های بهره‌مند از طرح بزرگ شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال‌غرب کشور است، افزود: در این استان سطح ابلاغی شبکه های فرعی آبیاری و زهکشی ۱۹ هزار و ۸۴۰ هکتار است.
وی اظهار کرد: از این میزان تاکنون ۱۸ هزار و ۷۴۰ هکتار با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد در حال اجرا بوده و یک هزار و ۱۰۰ هکتار نیز برای ساخت سایت گلخانه در اختیار سرمایه گذاران بخش گلخانه قرار می گیرد.
مختاری با بیان اینکه تاکنون ۶ هزار و ۹۳۱ هکتار از این اراضی مورد بهره برداری قرار گرفته است، گفت: بقیه نیز در صورت تامین آب و اجرای خطوط اصلی توسط وزارت نیرو به بهره‌برداری می رسد.
وی ادامه داد: با اجرای کامل طرح‌های انجام شده، حدود ۱۱۸ هزار و ۵۱۶ تن بر میزان تولیدات کشاورزی آذربایجان شرقی اضافه می شود.
شبکه آبیاری و زهکشی سدخداآفرین با هزینه کرد ۳۰۰ میلیارد تومان از طرح های حوزه آب های مرزی است که با هدف کمک به خارج کردن شهرستان خداآفرین از فهرست شهرستان های محروم آذربایجان شرقی و معکوس کردن روند مهاجرت در آن سال گذشته به بهره برداری رسید.
با بهره‌برداری از شبکه آبیاری و زهکشی پایاب سد خداآفرین، آب مورد نیاز ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه در استان آذربایجان‌شرقی تأمین شده و تولید بیش از ۱۰۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی امکان‌پذیر می‌شود.
ظرفیت های معطل مانده سد خداآفرین برای رونق کشاورزی در آذربایجان شرقی
سد خاکی خداآفرین با هسته رسی که در پایین دست رودخانه خروشان ارس در شمال آذربایجان شرقی ساخته شده است، از مهم ترین سدهای کشور به شمار می رود که ظرفیت و قابلیت های بی بدیلی برای ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی و حوزه های زیرمجموعه دارد.
کارشناسان می گویند هر گونه تاخیر در بهره برداری از این ظرفیت بسیار ویژه کشور در بخش سدسازی، به ضرر اقتصاد کشاورزی آذربایجان شرقی و اردبیل بوده و با توجه به نرخ بیکاری رو به تزاید در کشور و منطقه، اقدام در جهت رفع مشکلات موجود می تواند بخش قابل توجهی از اشتغال دو استان را پوشش دهد.
رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، با بیان اینکه ایجاد اشتغال برای جوانان دغدغه اساسی و جزو برنامه های اصلی دولت تدبیر و امید در بخش های مختلف است، سد خداآفرین را نمونه ای برجسته از ظرفیت های بالقوه اشتغالزائی در کشور و استان ارزیابی کرد.
شهرام شفیعی، بر ضرورت تغییر نگرش از مشاغل دولتی به سمت و سوی تولید و اشتغال در بخش خصوصی تاکید کرد و افزود: سد خداآفرین و بخشی از سد ارسباران ظرفیت بزرگی برای فعالیت و ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی است که در این راه اعتمادسازی از طریق افزایش توانایی های علمی و فنی فارغ التحصیلان کشاورزی در حوزه بخش خصوصی می تواند موثر و مفید واقع شود.
وی، قیمت گذاری مناسب اراضی، مشارکت سرمایه گذاران و حمایت دولت و منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس و نیز استفاده از توان مهندسان کشاورزی از طریق ارایه راهکار برای کشاورزان از جمله تولید بذر را در بهره برداری از مزارع پایین دستی سد خداآفرین موثر دانست.
شفیعی از اعلام آمادگی مدیران استانی برای اجرای طرح های قابل بازدهی اقتصادی در اراضی پایین دست سد خداآفرین خبر داد و بر ضرورت ایجاد و تشکیل شرکت های دانش بنیان در این حوزه تاکید کرد.
وی گفت: از طریق پنجره واحد دولت صدور مجوز برای طرح های مشارکتی و فعالیت در این حوزه فراهم است.
فرماندار شهرستان خداآفرین نیز در گفت وگو با ایرنا، با بیان اینکه مبنا و سنجش علم، تبدیل تفکر و دانش به عمل از طریق کارآفرینی است، گفت: برای حمایت از طرح های قابل اجرا و نتیجه بخش در راستای تولید و اشتغال در حوزه کشاورزی شهرستان به طور کامل آمادگی داریم.
امیری راد اظهار کرد: دولت تدبیر و امید با اجرای پروژه های متعدد آبی با زیرساخت های کشاورزی از جمله ایجاد کانال های اصلی و شبکه های فرعی پایاب سد خداآفرین و نیز شبکه گذاری دو هزار و ۵۰۰ هکتاری از اراضی بخش منجوان و یکهزار و ۵۰۰هکتار از اراضی ۱۷ روستای بخش مرکزی شهرستان خداآفرین، اهتمام جدی در تولید و اشتغال در راستای ایجاد کشاورزی پایدار دارد.
وی افزود: دانش آموختگان رشته های کشاورزی به عنوان راهبر و پیش قدم باید با برقراری ارتباط با شرایط محیطی ومردم و تکنولوژی نقش ایفا کنند و جهت واگذاری زمین برای فعالیت آنان باید با نشان دادن توانایی و کارآمدی برای اعتمادسازی در تولید محصول در بازار رقابت، تلاش کنند.
امیری راد ادامه داد: دانش آموختگان حوزه کشاورزی ذینفعان این بخش هستند که باید در قالب شرکت های سهامی و کشت یکپارچه با ارایه طرح های موجه و قابل اجرا اقدام کنند که در این صورت دولت نیز آماده ارایه تسهیلات برای طرح های مربوطه است.
وی با اشاره به ظرفیت های کشاورزی خداآفرین، آبزی پروری و صید ماهی، تولید گیاهان دارویی و محصولات ارگانیک را از ظرفیت های این شهرستان نام برد و افزود: با پیگیری های انجام شده شرکت های بومی شهرستان می توانند از این فرصت برای فعالیت در این حوزه ها و در اراضی پایین دشت سد خداآفرین اقدام کنند.
نظر شما