ظرفیت‎‌های مردمی و پژوهشی دو عامل مهم حفاظت از میراث تاریخی

به گزارش ایرنا محمد حسن طالبیان عصر سه شنبه در آیین مجازی یک صد سال حفاظت از میراث فرهنگی (غیر منقول) با اشاره به دوره های مختلف حفاظت بناهای تاریخی گفت: باید ارزش این تعمیر و حفاظت ها را فراموش نکرد. در دوره های مختلف گذشتگان با آنچه برایشان مقدور بود، اقدام به حفاظت بناها و محوطه های تاریخی کردند.
وی با بیان این که از دو دهه گذشته به نقش مردم برای حفاظت از میراث کشور رسیدیم، گفت: نمی توان  بدون مردم از از تخت جمشید محافظت کرد. همچنین توجه به بستر تاریخی و فرهنگی برای حفاظت از میراث تاریخی بسیار ضروری است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به ضرورت حضور رشته های مختلف همچون مردم شناسی، باستان شناسی، آب شناسی برای حفاظت از میراث فرهنگی گفت: فعالیت های پژوهشی باید در کنار حفاظت و مرمت باشد.

طالبیان با بیان اینکه هم اکنون برای حفاظت از آثار باستانی تلفیقی از نگاه سنتی و مدرن وجود دارد، گفت: مرمت به شکل جدید مختص دوره مدرن است در بسیاری از تعمیرهایی که در  آثار باستانی که  در سال های گذشته انجام می‌شد، شاهد آسیب بوده‌ایم.
 وی در ادامه با اشاره به موضوعات مهم و خوبی که در سال های اخیر برای میراث فرهنگی اتفاق افتاده همچون ثبت شهرهای تاریخی گفت: در حالیکه ثبت شهرهای تاریخی در اختیارات وزارت میراث فرهنگی است دیگر ضروریات همچون درآمدها شهرهای تاریخی در اختیار دیگر وزارتخانه ها قرار می گیرد.
وی یکی دیگر از مشکلات میراث فرهنگی در سال های اخیر را تفاوت نگرش برخی ارگان‌ها و وزارتخانه ها با میراث فرهنگی قلمداد کرد و گفت: در حالی که نگاه میراث فرهنگی نگرش مرمت و احیا میراث فرهنگی است دیگر ارگانها نگاه‌های نوسازی و بازسازی دارند و میراث فرهنگی را سدی برای توسعه قلمداد می کنند.

حفاظت از بناهای تاریخی با پول علاقمندان

محمد منصور فلامکی استاد و کارشناس حوزه میراث فرهنگی نیز از ضرورت تهیه دستور جامع مرمت آثار تاریخی خبر داد و گفت: باید قوانین جامعی که قابلیت مرمت آثار تاریخی در تمام کشور را داشته باشد، تدوین شود.  
وی به تاریخچه تاسیس حفاظت آثار باستانی در اروپا اشاره کرد و گفت: کمک های مالی علاقمندان میراث فرهنگی و همچنین کمک های دولتی از جمله منابع کشورهای اروپایی برای مرمت و احیای بناهای تاریخی آنها بوده است.  

فرهاد نظری کارشناس میراث فرهنگی نیز در این نشست با اشاره به تفاوت مرمت امروز و مرمتی که در گذشته انجام می شد، گفت: تفاوت زیادی میان مرمت در دور پیش و پس از مشروطه  وجود دارد. در گذشته همواره حفاظت از آثار باستانی وجود داشته و کلمه حفاظت با دوره مدرن فقط اشتراک لفظ  دارد، بنابراین تفاوت های بنیادی در مرمت برای این دو دوره وجود دارد.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی با بیان موارد متعددی از نگاه گذشتگان به میراث تاریخی گفت: بسیاری از گذشتگان تعبیر شان از آثار تاریخی منافع شخصی شان بود و این موضوع را مد نظر قرار می‌دادند که این اثر تاریخی چه اثری در در زندگی روزمره شان دارند.
وی افزود: به عنوان مثال تخت جمشید تا دوره ناصرالدین شاه، هیچ  حفاظت و مرمت نشد چون تصور پادشاهان آن دوره ها این بود که بنای تخت جمشید برای آنها هیچ نفعی ندارد.
این کارشناس میراث فرهنگی افزود: همه پادشاه ها تلاش داشتند آنچه از بناهای تاریخی گذشته باقی مانده را تخریب کنند و تنها بناهای تاریخی که نیازهای عمومی را رفع می کرد، همانند پل ها را باقی گذارده اند. نمونه آن مجموعه شوشتر بود که به جز اینکه کاربری روزانه داشت وقف نیز بود که تخریب نشد و هم اکنون نیز وجود دارد. اما امروزه نگاه متفاوتی به موضوع حفاظت از آثار تاریخی وجود دارد ما امروز تپه هایی که هنوز آثاری از آنها کشف نشده مورد حفاظت قرار می دهیم.

نظری یکی دیگر از مشکلات را افتراق میان سازمان اوقاف و میراث فرهنگی دانست و گفت: در حالی بسیاری از آثار تاریخی موقوفه اعلام شدند که میراث فرهنگی هیچ نظارتی به آنها ندارد. به عنوان مثال مدرسه چهارباغ دارای رقبات زیادی برای هزینه تعمیر و مرمت است، اما امروز آنچه شاهد هستیم این است که هزینه مرمت  را  دولت می دهد و درآمدی که رقبات آن مدرسه داشته اند برای مرمت این اثر تاریخی قرار نگرفته است.

مردم باید از میراث فرهنگی منتفع شوند

در بخش دیگری از این نشست مجازی علیرضا قلی نژاد پیربازاری معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با بیان اینکه ادبیاتی که برای مرمت و حفاظت در ایران به کار می‌رود کاملاً ترجمه از متون خارجی است، گفت: ما مانند بسیاری از دیگر حوزه ها، بسیاری از این کلمات را بدون توجه به بافت فرهنگی مان و مفهموم آن در فرهنگ خودمان استفاده می کنیم.
وی ورود برخی از دستگاه های غیر تخصصی به میراث را یکی دیگر از مشکلات این حوزه دانست و گفت: برخی اوقات دستگاه های غیر تخصصی متولی حوزه میراث فرهنگی هستند که فهم درستی از موضوع ندارند که شرایط را دشوار می‌کند.

قلی نژاد پیربازاری با اشاره به توانایی ناکافی علمی فارغ التحصیلان رشته های مرتبط با حوزه میراث فرهنگی با نیازهای واقعی برای حفاظت و مرمت آثار تاریخی گفت: هم اکنون شاهد فاصله زیادی میان دانشگاه و نیازهایمان هستیم که  باید فکری برای آن شود.

این کارشناس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به موضوع مرکز زدایی و کاهش تصدی گری دولت گفت: این موضوع خوبی است اما نباید موضوعات حفاظت و مرمت را در اختیار افراد بی کفایت گذاشت که خسارت به بار بیاورند
وی با اشاره به اهمیت مردم برای حفظ میراث تاریخی گفت: هنگامی مردم به ارزش واقعی میراث تاریخی پی می برند که از ارزش افزوده میراث فرهنگی کشور منتفع شوند. و ضروری است در این راستا قوانین مختلفی در حوزه های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی تصویب شود تا مردم از این ارزش افزوده منتفع شوند.