رشد ۲ برابری شبکه های آبیاری نوین کشاورزی البرز

بر اساس اظهار نظر کارشناسان امر کشاورزی، استفاده از شیوه های نوین صرفه جویانه آب، ضمن تأمین منابع کافی آب، افزایش تولید و کمک به اقتصاد کشور را در پی خواهد داشت.

با توجه به این که کشاورزی اصلی ترین بخش اقتصاد نواحی روستایی است، افزایش تولید محصول همراه با کاهش هزینه های آن می تواند نقش اساسی در روند توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها ایفاء کند.

از گذشته های دور کشاورزی یکی از مهم ترین راه های تامین غذای انسان بوده است. آبیاری اراضی زراعی در ابتدا بستگی زیادی به مقدار بارش برف و باران داشت و اگر در یک سال به اندازه کافی بارندگی نمی شد، کشاورزان با کاهش محصول و یا افت کیفیت محصول روبرو می شدند.

بنابراین ، نیاکان ما به فکر افتادند تا از آبهایی که در طبیعت به صورت رودخانه ، چشمه ، چاه و قنات وجود داشت ، برای آبیاری زمین های کشاورزی خود استفاده کنند و از این جا بود که اراضی به ۲ شکل دیم و آبی تقسیم بندی شدند.

از بین رفتن خاک کشاورزی، دشواری های فراوان آبیاری و صرف وقت و هزینه زیاد ، انسان را به فکر انداخت تا راه جدیدی برای آسان تر شدن آبیاری مزارع خود پیدا کنند.

سرانجام با الهام از ریزش باران در طبیعت «آبپاش» اختراع شد ولی چون از این وسیله نمی توانستند برای زمین های بزرگ استفاده کنند روش تازه ای برای آبیاری باغ ها و مزارع پیدا کرده و آن را «آبیاری تحت فشار» نامیدند.

در این روش آب به وسیله پمپ یا اختلاف ارتفاع تحت فشار قرار گرفته و به صورت باران یا قطره و یا روش های مناسب دیگر ، در اختیار گیاه قرار می گیرد.

آبیاری تحت فشار روش ها و دستگاه های مختلفی دارد که معروفترین آن که امروزه در بخش کشاورزی کشور ما به کار می رود روش های آبیاری بارانی و قطره ای می باشد.

برنامه هایی برای افزایش بهره وری آب کشاورزی

امروزه برنامه های مختلفی برای مدیریت آب و افزایش بهره وری آب در کشور از جمله استان البرز اجرایی شده تا امنیت غذایی آحاد جامعه تامین شود که از جمله این روش ها می توان به  توسعه کشت گلخانه ای، اجرای شیوه های نوین آبیاری در اراضی، استفاده از آب های غیرمتعارف در کشاورزی  مهمترین اقدامات برای زنده نگه داشتن کشاورزی و حفظ ذخایر آبی است.

از جمله دستاوردهای مدیریت آب کشاورزی با استفاده از شیوه های نوین آبیاری که در نهایت منجر به صرفه جویی در مصرف آب و بهره وری مناسب از این عامل زیربنایی کشاورزی می شود می توان به افزایش سرعت رویش گیاه، بکارگیری کود همزمان با آبیاری، جلوگیری از رشد بی رویه علف‌های هرز، صرفه جویی در مصرف انرژی، برداشت راحت تر محصولات و افزایش کمی و کیفی محصولات اشاره کرد.

اجرا و توسعه سامانه‌های آبیاری نوین یکی از طرح های موثر در افزایش تولید محصولات و بهره‌ وری آب محسوب می‌شود و به گفته کارشناسان اجرای سامانه نوین آبیاری میانگین تولید محصول را ۳۰ درصد و در برخی موارد تا مرز ۱۰۰ درصد افزایش می دهد.

بخش کشاورزی ایران سهم ۸.۸ درصدی در تولید ناخالص داخلی، سهم حدود ۱۹ درصدی در اشتغال و سهم ۱۸ تا ۲۰ درصدی در صادرات غیرنفتی کشور دارد.

همین امر سبب شد تا دولت تدبیر و امید از ابتدای فعالیت خود در سال ۹۲  مدیریت مشکل کم آبی به عنوان یک چالش  بزرگ در بخش کشاورزی وسایر بخش ها را  در دستور کار قرار دهد.

ارایه آموزش های لازم به بهره برداران بخش کشاورزی و پرداخت تسهیلات ارزان قیمت برای اجرای طرح های نوین آبیاری و کشت یا به عبارتی تغییر الگوی کشت وکار از مهمترین اقدامات به شمار می رود.

نتیجه این سیاستگذاری ها  جهش بخش کشاورزی در استفاده از روش های نوین آبیاری بود به گونه ای که به گواه آمار امروز نیمی از طرح های تجهیز اراضی کشاورزی به الگوهای جدید آبیاری در دولت تدبیر و امید و در هشت سال اخیر انجام شده که پس از پیروزی انقلاب اسلامی بی سابقه بوده است.

در  این سال ها روش های نوین آبیاری از جمله آبیاری کم فشار، قطره ای، زیرسطحی، تیپ و تشتکی در مناطق مختلف با توجه به آب موجود و شرایط اقلیمی هر منطقه اجرایی شده است به گونه ای که بر اساس آمار وزارت جهادکشاورزی  بازدهی عملکرد منابع  آبی را از ۳۵ تا  ۸۵ درصد افزایش یافته و بارقه امید را در دل کشاورزان بخصوص در مناطق خشک و کویری به وجود آورده است.

در مجموع می توان گفت که اجرای آبیاری نوین با کمک های بلاعوض دولت و تسهیلات ارزان قیمت در استان ها روز به روز رونق گرفت به طوری که دولت ۸۵ درصد هزینه اجرای شبکه های آبیاری نوین تحت فشار را به صورت تسهیلات بلاعوض به کشاورزان پرداخت کرده است.

تا پایان سال گذشته دولت در ازای اجرای هر هکتار آبیاری تحت فشار ۱۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان، آبیاری کم فشار هفت میلیون تومان، آبیاری بارانی ۱۲.۵ میلیون تومان کمک بلاعوض به کشاورزان پرداخت می کند که این رویه فرصتی را برای توسعه کشاورزی و تشویق کشاورزان برای ادغام و یکپارچه سازی اراضی کشاورزی فراهم کرده است.

تجهیز بیش از ۱۸ هزار هکتار اراضی البرز به روش های نوین آبیاری

مدیر آب و خاک و امور فنی و زیربنایی جهاد کشاورزی استان البرز با بیان اینکه تاکنون بیش از ۱۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان به سیستم های نوین آبیاری تجهیز شده اند، گفت: از این میزان هشت هزار هکتار در اراضی باغی و بیش از ۱۰ هزار هکتار در اراضی زراعی اجرا شده است.

حجت اله رضایی بیشترین رویکرد در اجرای روش های نوین آبیاری را استفاده از روش «تیپ» عنوان کرد و افزود: تا پیش از انقلاب اسلامی شاید در حدود کمتر از ۵۰ هکتار از اراضی کشاورزی در استان البرز این روش آبیاری اجرا شده بود که مستهلک گردیده است ولی پس از گذشت سال ها از انقلاب اسلامی رویکرد به استفاده از این روش به دلیل تغییر اقلیم و صرفه جویی در آب بیشتر شد.

وی بیشترین سرمایه گذاری برای توسعه روش های نوین آبیاری را در هشت سال اخیر عنوان کرد و اظهار داشت: در این مدت حدود ۹ هزارو۵۰۰ هکتار از اراضی زیر پوشش اجرای انواع روش های آبیاری رفته است.

رضایی یادآور شد که اجرای سامانه های نوین آبیاری راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی را تا ۷۰ درصد افزایش می دهد.

وی با بیان اینکه اجرای این روش آبیاری به افزایش تولید محصول نیز منجر می شود، گفت:  دولت به منظور ترویج اجرای سامانه های نوین آبیاری در بین کشاورزان با ارایه بسته های تشویقی و پرداخت یارانه تا سقف ۸۵ در صد هزینه های اجرای این سامانه ها اقدام کرده است.

به گزارش مسوولان امر در دولت تدبیر و امید، یک میلیارد و ۵۰ میلیون دلار برای توسعه سامانه‌های نوین آبیاری در کشور هزینه شده است.

تجهیز هفت هزار هکتار از اراضی تا افق ۱۴۰۵

مدیر آب و خاک و امور فنی و زیربنایی جهاد کشاورزی استان البرز اعلام کرد که از مجموع حدود ۶۵ هزار هکتار اراضی کشاورزی استان البرز بالغ بر ۴۷ هزار هکتار آن دارای شرایط مناسب برای برخورداری از اجرای سیستم های نوین آبیاری است.

وی با بیان اینکه تاکنون بیش از ۱۸ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان مجهز به سامانه های نوین آبیاری شده اند، گفت: بر اساس منابع آب موجود دارای مجوز و مطمئن و شرایط منطقه ای و با در نظر گرفتن یک کشت زراعی امکان اجرای آبیاری برای ۲۵ تا ۳۰ هزار هکتار دیگر در استان وجود دارد.

رضایی افزود: بر اساس پیش بینی های انجام شده تا افق ۱۴۰۵ اجرای این سامانه ها بر اساس برنامه سازگاری با آب در حدود هفت هزار هکتار اراضی کشاورزی برنامه ریزی شده است.

صرفه جویی ۶۰ میلیون مترمکعبی آب با استفاده از روش های نوین

مدیر آب و خاک و امور فنی و زیربنایی جهاد کشاورزی استان البرز به میزان آب اختصاص یافته برای کشاورزی در استان اشاره کرد و گفت: اگر تمام ۲ میلیارد متر مکعب پتانسیل آب استان را در نظر بگیریم  با احتساب ۷۰۰ میلیون متر مکعب مصرف در بخش کشاورزی سهم کشاورزی ۳۵ درصد می شود.

وی افزود: اما اگر آب های خروجی از استان را که برای شرب تهران و قزوین خارج می شود و شامل حدود ۷۵۰ میلیون متر مکب می باشد از پتانسیل کل استان کم کنیم سهم آب کشاورزی از کل آب استان ۵۶ درصد می باشد.

وی بیان داشت: تا کنون حدود ۶۰ میلیون متر مکعب از طریق اجرای روش های نوین آبیاری در استان صرفه جویی شده است.

بازچرخانی پساب ها برای تامین منابع آب کشاورزی 

یکی از اقداماتی که در این سال ها مورد توجه مسوولان و مجریان طرح های آب و خاک در کشور به ویژه استان البرز قرار گرفته ، موضوع بازچرخانی پساب ها برای تامین آب کشاورزی و صنعتی است ، اقدامی که در کنار توسعه سامانه های آبیاری نوین می تواند به استفاده بهینه از پساب ها بینجامد.

 در این میان استان البرز که این سال ها از ترکش های زیانبار خشکسالی و کم بارشی آسیب های جدی دیده است، اجرای طرح های بازچرخانی پساب های شهری به عنوان یک روش هدفمند برای برون رفت از آثار زیانبارخشکسالی در آن مورد توجه قرار گرفته ودراین زمینه تصفیه خانه های فاضلاب یکی پس از دیگری در سطح استان احداث و راه اندازی می شود.

این روش نیز می تواند برای تمام کشور به عنوان الگو قرار گیرد تا شاهد استفاده بهینه از منابع آبی باشیم.  

مدیر آب و خاک و امور فنی و زیربنایی سازمان جهاد کشاورزی استان البرز گفت: تصفیه خانه فاضلاب در منطقه ماهدشت از سوی شرکت آب منطقه ای استان احداث شده که از طریق سیستم شبکه فاضلاب، فاضلاب شهر کرج را به این منطقه منتقل و تصفیه می کند.

رضایی افزود: قرار است با استفاده از این آب های نامتعارف یک هزارو۲۰۰  هکتار از اراضی کشاورزی ماهدشت آبیاری شود.

وی با بیان اینکه در صورت استفاده از این آب ها بایستی کشتی انجام شود که تازه خوری و خام خوری نداشته باشد، اظهار داشت: جهاد کشاورزی اقدام به ایجاد شبکه آبیاری، خط انتقال و ایستگاه پمپاژ کرده و منتظر هستیم تا آب منطقه ای استان تعهدی را که در خصوص تخصیص این آب پذیرفته اجرایی کند.

رضایی گفت: قرار است ۶۵۰ لیتر در ثانیه آب بازچرخانی شده از این تصفیه خانه به بخش کشاورزی تحویل داده شود و هم اکنون این آب به رودخانه شور ریخته می شود.

وی با بیان اینکه تاکنون فقط یکبار این آب را به منظور آزمایش تحویل داده اند، افزود: آب منطقه ای متعهد شده تا این آب را در حد استاندارد تصفیه و تحویل دهد ولی به ظاهر تاکنون تصفیه به میزان لازم انجام نشده است.

سخن پایانی

بخش کشاورزی به عنوان عمده‌ترین مصرف کننده آب، برای برون رفت از بحران کم آبی،نیازمند سرمایه ‌گذاری  برای توسعه روش‌های نوین آبیاری در مزارع است تا بتواند با مدیریت آب در مزرعه، محصولات بیشتری تولید کند.

آبیاری صحیح و استفاده بجا و متعادل از این مایع حیاتی در برهه‌ای که هنوز خشکسالی بیداد می کند ضروری است زیرا بخش زیادی از آبی که می‌تواند مورد استفاده گیاهان قرار گیرد، به علت نبود آشنایی کشاورزان با روش‌های صحیح آبیاری به هدر می رود.