خطر خشکسالی و ضرورت تغییر الگوی کشت محصولات پرآبخواه در ابرکوه یزد

به گزارش ایرنا، کاهش نزولات جوی در ۲۳ سال گذشته در ابرکوه، کم آبی و افت شدید سطح منابع آب های زیرزمینی که حوزه آبریز آن در بالادست (شمال استان فارس)  قرار دارد را باعث شده و در این مدت تعدادی از قنات های این شهرستان خشک شد و یا در حال خشک شدن است و این شرایط تنها راهکاری را که در مقابل روی کشاورزان قرار داده، کم کردن سطح زیرکشت آبیاری غرقابی و توسعه کشت گیاهان کم آبخواه است.

منابع محدود آب اجازه کشت محصولات پرآبخواه را نمی دهد

یکی از کشاورزان ابرکوه به گزارشگر ایرنا گفت: هم اکنون میزان آبدهی منابع آب های زیرزمینی این شهرستان نسبت به سه دهه گذشته خیلی کاهش یافته است و نمی توان با این منابع محدود آب کشت محصولات پر آبخواه را ادامه داد.

حسین علی زارع پور افزود: بایستی با استفاده از مدیریت مصرف که یکی از آنها اجرای طرح های آبیاری نوین است، برداشت آب را مدیریت کرد و با رعایت اصول فنی خاک و کشت گیاهان کم آبخواه، کشاورزی منطقه را زنده نگه داشت.

محمد کاظمی دیگر کشاورز ابرکوهی اظهار کرد: پدیده خشکسالی مختص این شهرستان که در منطقه بیابانی قرار دارد، نیست، بسیاری از استان های مرکزی، جنوبی و حتی شمالی کشور نیز با این پدیده دست به گریبان هستند اما شدت آسیب های وارد شده به استانها و شهرستان های مختلف، یکسان نیست.

وی از ابرکوه با عنوان قطب کشاورزی استان یزد یاد کرد و گفت: در شرایط موجود و با توجه به محدودیت منابع آب، تنها راهکار مقابله با چالش خشکسالی، مدیریت برداشت آب و کشت محصول کم آبخواه است تا از فشار بیشتر بر منابع کاسته شود.

 خلیل روشن یکی از بهره برداران بخش کشاورزی ابرکوه نیز به ایرنا گفت: حوضه آبریز ابرکوه در شمال استان فارس قرار دارد که به دلیل برداشت های غیرمجاز از منابع آبی در این منطقه، حیات کشاورزی ابرکوه با تهدیدجدی  روبرو شده است .

وی با بیان اینکه روزگاری ابرکوه بیش از ۲۵۰رشته قنات داشت که بسیاری از این منابع اکنون خشک شده و اکنون تنها ۱۳ رشته قنات دایر است، ادامه داد: یکی از راه های مدیریت برداشت آب، توسعه سامانه های نوین آبیاری در مزارع و باغ ها و کاشت گیاهان کم آبخواه و گلخانه ای است.

فرماندار و رئیس شورای حفاظت آب ابرکوه هم با بیان اینکه این شهرستان با تبعات کم آبی شدید روبروست، گفت: کشاورزان برای کاشت محصولات کم آبخواه و اجرای تغییر الگوی کشت باید بیش از پیش تلاش کنند تا منابع آب شهرستان بیشتر از این با تهدید روبرو نشود.

محمد حسین امامی میبدی در گفت و گو با گزارشگر ایرنا، افزود: ادامه خشکسالی و افت سطح آب های زیرزمینی، زنگ خطر را در ابرکوه به صدا درآورده است، تنها راه حفظ و تداوم حیات کشاورزی، مدیریت برداشت و مصرف منابع آب است.

وی با تاکید بر صرفه جویی آب در بخش کشاورزی یادآور شد: بهره برداران با اجرای سامانه های آبیاری نوین در مزارع ، باغ ها و تغییر شیوه کشت محصول می توانند اقدامات موثری را در زمینه مدیریت برداشت و مصرف آب اعمال کنند.

فرماندار ابرکوه تاکید کرد: با اجرای سامانه های هوشمند، برداشت آب در بخش کشاورزی از پنج هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه به سه هزار و ۵۰۰ لیتر در ثانیه از چاه های کشاورزی رسیده که کاهش چشمگیری داشته اما شرایط منابع آب بسیار شکننده است و انتظار مدیریت هرچه بیشتر از کشاورزان وجود دارد.

رییس شورای حفاظت منابع آب ابرکوه  تصریح کرد: تداوم ۲ دهه خشکسالی، برداشت بیش از حد آب در حوزه شمال استان فارس و حرکت آب های شور به سمت منابع آب شیرین چاه ها، کشاورزی منطقه را با تهدید جدی مواجه کرده است.

کسری آب در آبخوان دشت ابرکوه و ایجاد ۴۰ فروچاله

امامی تصریح کرد: درخواست‌ جابه جایی و کف شکنی از درخواست های اغلب مالکان چاه های کشاورزی است که در بیش از ۲۰۰ مورد محل چاه تا ۱۰ مرتبه تغییر کرده و در کنار هزینه های بالای حفاری ، نتایج قابل توجهی هم در افزایش منابع آب نداشته و افت سطح آب سفره‌ های زیر زمینی با توجه به اینکه در فصول بارندگی آب چندانی وارد سفره ‌ها نمی‌شود، در ۳۰ سال گذشته به ۲۲ متر رسیده است.

وی تصریح کرد: ایجاد ۴۰ فروچاله ، به دلیل کسری یک میلیارد مترمکعب آب در آبخوان دشت ابرکوه از دیگر آثار پدیده خشکسالی است که در صورت افزایش بارندگی ، فرونشست زمین، اجازه جایگزینی منابع از دست رفته را نمی دهد.

سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی ابرکوه هم به گزارشگر ایرنا گفت : به دلیل افت سطح آب های زیرزمینی، عمق برخی از چاه های کشاورزی در این شهرستان به ۳۵۰ متر رسیده است و شرایط موجود اجازه کاشت محصولات پر آب خواه را نمی دهد.

علی محمد هوشمند اظهار کرد: تغییر الگوی کشت و کاشت گیاهان کم آبخواه بهترین راهکار برای شرایط بحرانی موجود است و با توجه به شرایط آب و هوایی ابرکوه، کشت محصولاتی مانند زعفران و محصولات گلخانه ای و گیاهان دارویی می تواند جایگزین محصول پرآبخواه شود.

این مسوول ادامه داد:  ابرکوه یکی از قطب های مهم کشاورزی استان یزد است  که تاکنون پنج هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین های کشاورزی این شهرستان به آبیاری نوین تجهیز شده که ۲ هزار و ۷۰۰ هکتار آن مربوط به هفت سال اخیر بوده است.

به گفته وی ، یکی از تجهیزات آبیاری قطره‌ای، نوار تیپ است که بیشتر برای کشت‌های ردیفی استفاده می‌شود که در این روش برای آبیاری گیاهان، وسیله پخش آب به اندازه کافی نزدیک به ریشه گیاه نصب می‌شود تا آب از طریق نفوذ عمقی در خاک به محدوده ریشه گیاه برسد.

مدیر امور منابع آب ابرکوه نیز به ایرنا گفت: با توجه به کاهش بارندگی در سال آبی ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ و افت سطح آب‌های زیرزمینی از کشاورزان و بهره برداران انتظار می رود  که به دلیل بحرانی بودن وضعیت منابع آبی این شهرستان ، برداشت این ماده حیاتی را بیش از پیش مدیریت کنند.

سیدعلی مشکات افزود: آبخوان های منطقه به دلیل کاهش نزولات جوی در معرض خطر قرار دارد و برای حفظ این منابع، مشارکت و همکاری کشاورزان و بهره برداران ضروری است، زیرا به دلیل کسری مخازن آب زیر زمینی و برداشت غیرمجاز آب، شوری آب برخی چاه های کشاورزی، افزایش عمق و ایجاد فروچاله ها تشدید شده است.

وی تصریح کرد: کاهش آب سفره های زیرزمینی خطرهایی مانند فرونشست زمین، فروچاله ها، شق زمین، کاهش حجم آب شیرین و شوری منابع را در پی دارد و هم اکنون علاوه بر این مشکلات، آبدهی بیشتر چاه ها نسبت به گذشته کم و روز به روز از دبی چاه ها کاسته می‌شود.

مشکات ادامه داد: طرح  خاموشی چاه های کشاورزی با اجرای ۳۰ روزه در سال ۱۳۹۵،  ۴۵ روزه در سال ۱۳۹۶، ۶۰ روزه در سال ۱۳۹۷ اجرا شد و  این طرح به صورت تحویل حجمی آب در سال های ۱۳۹۹ و ۱۳۹۸ در دستور کار قرار گرفت .

مدیر امور منابع آب ابرکوه خاطرنشان کرد: این شهرستان یکی از چهار دشت ممنوعه و بحرانی استان یزد است که با کسری مخزن حدود ۱.۱ میلیارد مترمکعب روبروست، این در حالی است که ۳۰ درصد چاه های کشاورزی استان در ابرکوه حفر و ۹۲ درصد آب شهرستان در بخش کشاورزی مصرف می شود و برداشت بی رویه آب از گذشته تاکنون سبب شده، دشت ابرکوه پس از دشت یزد - اردکان بیشترین کسری مخزن آب استان را داشته باشد.

مشکات با بیان اینکه بهره برداران و کشاورزان شهرستان ابرکوه سالانه از ۷۵۵ حلقه چاه فعال، مجاز به برداشت حدود ۹۰ میلیون مترمکعب آب هستند، افزود: کشاورزان و بهره برداران از مهرماه ۱۳۹۹ تا پایان فروردین ماه ۱۴۰۰ با برنامه ریزی متناسب با حجم آب تحویلی، برداشت آب را مدیریت کردند.

وی  با تاکید بر مدیریت برداشت آب از سوی بهره برداران تصریح کرد: به درخواست این نهاد و با حکم مقام قضایی برداشت این آب از ۱۶ حلقه چاه غیرمجاز در سال ۱۳۹۹ متوقف شد.

اراضی قابل کشاورزی ابرکوه به علت کاهش بارندگی، کم آبی و تداوم خشکسالی از ۲۰ هزار هکتار به ۱۵ هزار و۸۰۰ هکتار در سال های اخیر کاهش یافت و ۴۰ درصد اشتغال مردم وابسته به فعالیت‌های کشاورزی، دامداری و دامپروری است. هشت هزار و ۵۰۰ خانوار،۱۴۰ میلیون مترمکعب آب مورد نیاز حوزه کشاورزی را از ۶۸۴ حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق کشاورزی و همچنین ۱۳ رشته قنات برداشت می کنند.

سالانه ۲۰۰ هزار تن محصول کشاورزی و دامی در ابرکوه تولید و بخشی از آن در بازار استان‌های همجوار و کشورهای حوزه خلیج فارس عرضه می‌شود و در این شهرستان با توجه به شرایط اقلیمی ۵۰ گونه محصولات کشاورزی با کیفیت مناطق گرمسیری و سردسیری به ارزش ۲ هزار میلیارد تومان در سال تولید می شود.ابرکوه ۲۰۰ سال قبل ۱۲۰ رشته قنات داشت که به دلیل کاهش بارندگی در این مدت در ۴۰ سال گذشته این تعداد به ۹۱ رشته کاهش یافت و هم اکنون از این تعداد ۱۳ رشته دایر است.

مرکز این شهرستان ۵۵ هزار نفری در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد قرار دارد.