مسوولیت محمد علی رجایی به عنوان رییس جمهوری ایران حدود ۲۷ روز بیشتر دوام نیافت، چراکه در هشتم شهریور ۱۳۶۰ خورشیدی، او به همراه تعدادی دیگر از شخصیت های سیاسی کشور با اقدام تروریستی در ساختمان نخست وزیری به شهادت رسید. ۲ روز بعد از این اتفاق تلخ، مجلس با ۱۷۸ رأی موافق، ۱۰ رأی مخالف و ۸ رأی ممتنع، آیت الله مهدوی کنی را به ریاست دولت منصوب کرد. او با تأکید امام خمینی(ره) مأمور شد تا ضمن تشکیل کابینه، هرچه زودتر مقدمات انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری را فراهم آورد و به این ترتیب سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران آغاز شد.
تایید صلاحیت نامزدها
سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران با ثبت نام ۴۶ داوطلب کار خود را آغاز کرد که در نهایت پنج نامزد از این افراد توسط شورای نگهبان تایید صلاحیت شدند. این افراد عبارتند بودند از آیت الله سیدعلی خامنه ای، سیدعلی اکبر پرورش، حسن غفوری فرد، سیدرضا زواره ای و محمدرضا مهدوی کنی. البته مهدوی کنی از ادامه رقابت انصراف داد.
در این دوره برخلاف ۲ دوره قبل، روحانیت در فهرست نامزدها قرار داشتند زیرا در این زمان حزب جمهوری اسلامی با توجه به شرایط خاص کشور و عدم وجود کاندیدای قابل قبول که بتواند در سطح جامعه از آرای لازم برخوردار شود، به امام خمینی(ره) پیشنهاد کرد که اجازه دهند، روحانیون کاندیدای این انتخابات شوند که در نهایت نیز با پذیرش امام خمینی این موضوع انجام شد.
آیت الله سیدعلی خامنه ای
آیت الله سیدعلی خامنه ای در ۱۳۱۸ خورشیدی در مشهد به دنیا آمد. تحصیلات حوزوی را تا اجتهاد گذراندند و پیش از انقلاب اسلامی مدرس، مبلغ و امام جماعت بودند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، عضو شورای عالی انقلاب، عضو موسس حزب جمهوری اسلامی، معاون وزارت دفاع در کابینه دولت موقت، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نماینده امام خمینی(ره) در ارتش و شورای عالی دفاع و امام جمعه تهران بودند.
ایشان پنجمین نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی دوره اول و پس از شهادت آیت الله بهشتی و باهنر، سومین دبیر کلی حزب جمهوری اسلامی را بر عهده داشتند.
آیت الله خامنه ای پیش از انتخابات در مسجد ابوذر تهران مورد سوء قصد عوامل سازمان مجاهدین خلق قرار گرفته و از ناحیه دست و سینه به شدت مجروح شدند اما با این وجود به دلیل احساس مسوولیت به عنوان یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری تایید صلاحیت شدند. ایشان در خصوص انگیزه خود برای شرکت در انتخابات گفتند: «وقتی که از حادثه ترور ماه پیش جان سالم به در بردم، آرزو کردم بتوانم باقی مانده این عمر بازیافته را در میدان های دشوار و سخت خرج کنم. حتی در ذهن من هم این مطلب خطور نمی کرد و زبدگان و منتخبان مردم و کارگردانان امور کلی و مهم کشور در پاسخ به همین خواست مردم بود که به من اصرار کردند و من اقدام کردم».
جریان های فعال سیاسی همانند حزب جمهوری اسلامی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، جامعه روحانیت مبارز تهران، سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، انجمن اسلامی بازار و اصناف، انجمن اسلامی معلمان و دفتر تحکیم وحدت از آیت الله خامنه ای حمایت کردند.
آیت الله خامنه ای رئوس برنامه های خود را چنین اعلام کردند:
- سیاست های اقتصادی باید به سمت حمایت از مستضعفان و دور افتادگان از مرکز حرکت کند.
- طاغوت زدایی از همه شئون زندگی ملت و از بین بردن فرهنگ طاغوتی
- کشف و به کارگیری تمام استعدادهای انسانی در همه میدان ها از تکنیک تا هنر
- ایجاد محیط امن اجتماعی تا ارگان های دولتی بتوانند کارشان را انجام دهند
- امنیت اجتماعی، قضایی و امنیت کامل محیط کاری
- همه افرادی که وفادار به جمهوری اسلامی هستند و نظام را قبول دارند با هر اندیشه و تفکری بتوانند آزادانه زندگی کنند و شخصی به آنها تعرض نکند.
ایشان همچنین مواضع سیاست خارجی خود را تداوم شعارهای اصیل انقلاب برشمردند و محورهای آن را چنین اعلام کردند:
- دوری از قدرت های ستمگر (اصل نه شرقی و غربی)
- مبارزه با قدرت های غاصب از جمله دستگاه غاصب فلسطین
- جانب داری از ملت ها و انگیزه های انقلابی از مستضعفان به خصوص در منطقه فلسطین
- با همه دنیای بی طرف و بی غرض و سالم رابطه داشته باشیم و از خیرات و برکات فرآورده های مغزهای بشری بهره ببریم و با تنگ نظری در خیرات و برکات را به خود نبندیم.
سید علی اکبر پرورش
سید علی اکبر پرورش فرزند سیدحسین در ۱۳۲۱ خورشیدی در اصفهان چشم به جهان گشود. وی دارای مدرک فوق لیسانس کارآموزی دبیری و عضو جمعیت موتلقه بود.
پرورش پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در دبیرستان تدریس می کرد و پس از پیروزی انقلاب، ابتدا وزیر آموزش و پرورش دولت باهنر و کابینه مهدوی کنی بود. سپس علاوه بر تدریس، نماینده مجلس خبرگان قانون اساسی بود و در انتخابات مجلس شورای اسلامی دوره اول به نمایندگی مردم اصفهان انتخاب شد.
وی در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری نیز نامزد شد که نتوانست آراء لازم را به دست آورد. به همین دلیل در سومین دوره انتخابات نیز ثبت نام کرد. پرورش، برنامه های خود را «تنظیم روابط سه قوه، هماهنگی مراکز متعدد تصمیم گیری» عنوان کرد.
سیدرضا زواره ای
سیدرضا زواره ای فرزند سید اصغر در ۱۳۱۷ خورشیدی در ورامین به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در روستای محل تولد گذراند و پس از پایان دانشسرای کشاورزی به کسوت معلمی درآمد. وی مدرک لیسانس حقوق داشت و عضو هیات موتلفه بود.
زواره ای در انتخابات میان دوره ای سال ۱۳۶۰ مجلس اول شورای اسلامی به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و برای سومین دوره انتخابات ریاست جمهوری هم تایید صلاحیت شد. او برنامه های خود را «تشکیل سازمان منظم اطلاعاتی، بُعد انسان سازی و تحول عقیدتی» عنوان کرد و معتقد بود که مهمترین مسأله مادی، جنگ تحمیلی است.
حسن غفوری فرد
حسن غفوری فرد فرزند محمد در ۱۳۲۲ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. وی عضو انجمن اسلامی دانشجویان در امریکا بود و از آنجا مدرک دکتری فیزیک اتمی گرفت. مدتی استاد دانشگاه پلی تکنیک و استاندار خراسان بود و در انتخابات میان دوره ای در ۱۳۶۰ خورشیدی مجلس به نمایندگی مردم مشهد انتخاب شد.
غفوری فرد در کابینه شهید باهنر و مهدوی کنی وزیر نیرو بود و برای انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری نامزد شد که صلاحیت او توسط شورای نگهبان احراز شد.
برگزاری انتخابات و نتایج آن
انتخابات ریاست جمهوری با حضور چهار کاندیدا در ۱۰ مهر ۱۳۶۰ خورشیدی برگزار شد. روزنامه جمهوری اسلامی در خصوص روز برگزاری انتخابات می نویسد: «استقبال طبقات مختلف مردم همیشه در صحنه تهران از انتخابات به حدی بود که پس از گشایش حوزه‌ها یعنی از ساعت ۷ بامداد، صف‌های طولانی مردم مشتاق برای شرکت در انتخابات تشکیل شد. مردم حق‌جو و انقلابی تهران در حالی که دسته‌دسته... عازم دانشگاه تهران بودند، در جلوی درب دانشگاه برای شرکت در انتخابات صف‌های طولانی تشکیل داده و در حالی که طول این صف‌ها به بیش‌از ۵۰۰ متر می‌رسید با نظم و آرامش خاصی رأی خود را به صندوق انداختند».
در این روز ۱۶ میلیون و ۲۹ هزار و ۲۹۴ تن در انتخابات شرکت کردند که آراء هر کدام از نامزدها به ترتیب در ادامه می آید:
۱- سیدعلی خامنه ای با ۱۵ میلیون و ۲۴۵ هزار و ۸۴۵ رای
۲- سیدعلی اکبر پرورش با ۳۲۰ هزار و ۲۵۰ رای
۳- حسن غفوری فرد با ۷۲ هزار و ۸۱۸ رای
۴_ سیدرضا زواره ای با ۵۵ هزار و ۴۷ رای
۵- آرای باطله مأخوذه ۳۳۵ هزار و ۳۳۴ رای
حکم تنفیذ
پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب شدن آیت الله خامنه ای، امام خمینی(ره) در ۱۸ مهر ۱۳۶۸ خورشیدی با تنفیذ رأی ملت، ایشان را به ریاست جمهوری منصوب کردند. در این حکم آمده بود: «خداوند متعال بر ما منت نهاد که افکار عمومی را برای انتخاب رییس جمهوری متعهد و مبارز، در خط مستقیم اسلام و عالم به دین و سیاست هدایت فرمود که امید است با حسن تدبیر و کمک قوای سه گانه و پشتیبانی ملت بزرگ، مشکلات یکی پس از دیگری رفع و احکام مقدس اسلام به طور دل خواه و در سطح کشور اجرا گردد. این جانب به پیروی از ملت عظیم الشأن و با اطلاع از مقام و مرتبت متفکر و دانشمند محترم جناب حجت الاسلام آقای سیدعلی خامنه ای ایده الله تعالی رأی ملت را تنفیذ و ایشان را به سمت ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب نمودم و رأی ملت مسلمان و متعهد و تنفیذ آن محدود است به این که ایشان به همان نحو که تاکنون خدمت گذار اسلام و ملت و طرفدار قشر مستضعف و به حکم قرآن کریم اشدّاءُ علی الکفار رُحماءُ بینهم بوده اند از این پس نیز به همان تعهد باقی باشند و از طریق مستقیم انسانیت و اسلام انحراف ننمایند، که انشاء الله نمی نمایند و در این موقع خطیر که بدخواهان خارج و داخل و بلندگوهای ابرقدرت ها خصوصاً امریکای جنایت کار با هر وسیله ای می خواهند ملت و دولت و مجلس و دادگاه های ایران را متهم کنند و به گمان فاسد خود تزلزلی در ارکان جمهوری اسلامی ایجاد نمایند، لازم است رئیس جمهور با کمک همه ارگان های جمهوری اسلامی و با تشریک مساعی یکدیگر جریانات امور را به طور هماهنگ و موافق اسلام کنند که بهانه را از دست بدخواهان بگیرند، گرچه بسیاری از آنان با احکام اسلام و حدود و تعزیرات آن موافق ندارند. آقای رییس جمهور و سایر دست اندرکاران و دولت مردان در جمهوری اسلامی باید بدانند که ملت شریف ایران بر همه آنها محبت و منت دارند، چرا که این ملت فداکار است که در اول انقلاب با نثار خون جوانان خود و زحمات طاقت فرسا پیروزی را به دست آورد و همه را از زندان ها و تبعیدها و انزواها و اختناق ها نجات داد و حکومت را از ستمگران بازستاند و به آنان تحویل داد ... و اینها هستند که بر همه ماها و شماها حق دارند و همه می بایست دین خود را به آنان ادا کنیم و در خدمت ملت خصوصا مستضعفین که بار سنگین این جمهوری به دوش آنان بوده و بدون کوچک ترین توقعی در خدمت اسلامند، با جان و دل کوشا باشیم».
منابع:
محمودی، عبدالحسین؛ موج بیداری، تهران، موج اندیشه، ۱۳۸۸.
فوزی، یحیی؛ تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران ۱۳۸۰- ۱۳۵۷، تهران، چاپ و نشر عروج، ۱۳۸۸.
دارابی، علی؛ رفتار انتخاباتی در ایران، الگوها و نظریه‌ها، تهران، سروش، ۱۳۸۸.
شادلو، عباس؛ تکثرگرایی در جریان اسلامی، ناگفته‌های تاریخی از علل پیدایش جریان راست و چپ مذهبی، ۱۳۸۰-۱۳۶۰، تهران، وزراء، ۱۳۸۶.
حاج سیدجوادی، سید فرید؛ روایت انتخابات، بررسی هشت دوره انتخابات ریاست جمهوری، تهران، شنیم اندیشه، ۱۳۸۴.
نظر شما