پاشیدن بنزین بر روی خشم لبنانی‌ها

منابع مختلف خبری در روزهای اخیر از نبود بنزین و بحران سوخت و ادامه صف‌های طولانی در مقابل پمپ بنزین‌های لبنان خبر داده‌اند، موضوعی که در صورت ادامه، حکایت از خارج شدن اوضاع این کشور از کنترل و ایجاد بحران در عروس خاورمیانه دارد.

در روزهای اخیر در سایه کمبود ارز برای واردات فرآورده‌های نفتی، انتظار در صف‌های طولانی برای سوخت‌گیری خودروها به بخشی از زندگی روزمره شهروندان لبنانی تبدیل شده است.

در حالی که اغلب جایگاه‌های سوخت در لبنان به دلیل نبود فرآورده‌های نفتی تعطیل شده‌اند، شهروندان لبنانی به محض اطلاع از فعالیت پمپ بنزین‌های باقی مانده، سریعا برای پر کردن باک خودروهایشان، به همراه گالن به آنجا هجوم می‌برند.

کمبود سوخت به ویژه بنزین و گازوئیل یکی از وجوه بحران اقتصادی و مالی روزافزون در لبنان است که تقریبا از حدود دو سال پیش تشدید شده است. بانک مرکزی لبنان ۸۵ درصد از هزینه سوخت را تحت عنوان یارانه پرداخت می‌کند؛ لبنانی‌ها روزانه ۱۲ میلیون لیتر سوخت مصرف می‌کنند.

در مهر ماه سال ۱۳۹۸ که سعد حریری به دلایل ناتوانی، ناکارآمدی و بروز اختلاس‌های فراوان در کابینه‌اش، با اعتراضات مردمی روبه رو و مجبور به استعفا از نخست وزیری لبنان شد.

شرایط این کشور با انتخاب "حسان دیاب" به عنوان نخست وزیر ملی گرای لبنان روند خوبی را آغاز کرد، ولی احزاب و جریان‌های وابسته به آمریکا، فرانسه و عربستان یا همان «جریان ۱۴ مارس لبنان» که سعد حریری هدایت آن را به عهده دارد، نگران اقدامات وی شده و نگذاشتند دیاب به فعالیت خود ادامه دهد و انفجار مهیب بندر بیروت در تابستان سال ۱۳۹۹ مستمسکی شد در دست آنها تا نخست وزیر لبنان را پس از شش ماه از روی کار آمدن، مجبور به استعفا کنند؛ هرچند دیاب تاکنون به عنوان نخست وزیر پیشبرد امور و با اختیارات کمتر در حال اداره لبنان است، اختیاراتی که به هیچ وجه مناسب این کشور بحران زده نیست.

مقامات و جریان‌های مختلف لبنانی در دو سال گذشته تلاش‌های فراوانی برای برون رفت لبنان از مشکلات انجام داده‌اند، که با معرفی سعد حریری به عنوان نخست وزیر مکلف، انتظار می‌رفت یکی از مشکلات اساسی لبنان برطرف شود، ولی ناتوانی وی در تشکیل کابینه در هفت ماه گذشته، نه تنها مشکلی از این کشور حل نکرد، بلکه بر مشکلات عروس خاورمیانه نیز افزود.

تلاش‌های همزمان "میشل عون" رییس جمهوری لبنان برای تشکیل دولت در این کشور و اعلام اسامی مفسدان اقتصادی در حدود دو سال گذشته که با بدترین بحران اقتصادی از زمان پایان یافتن جنگ داخلی سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ مواجه است، همچنین بحرانی که در دوران نخست وزیری سعد حریری و به دلیل اختلاس‌های فراوان و نامدیریتی وی به وجود آمد و موجب اعتراضات خیابانی لبنانی‌ها و در ادامه منجر به استعفای وی شد، در کنار انفجار مهیب تابستان گذشته (۱۳۹۹) بندر بیروت که زیان بیش از ۱۰ میلیارد دلاری به این بندر وارد کرد و یک هفته پس از آن دولت «حسن دیاب» مجبور به استعفا شد، از دیگر مشکلات این کشور بشمار می‌رود.  

به غیر از بلاتکلیفی دولت لبنان که در شرایط بحران اقتصادی این کشور لطمات جبران ناپذیری به مردم وارد کرده، ادامه فساد اداری و اقتصادی در این کشور و تحریم‌های آمریکا و شیوع «ویروس کرونا»، شرایط سختی را به لبنانی‌ها تحمیل کرده به حدی که رئیس جمهوری این کشور چندی پیش خواستار اقدام عملی در مبارزه با فساد و اعلام اسامی مفسدان و تعمیم ندادن اتهام‌ها به کل طبقه سیاسی لبنان شد.

در حدود دو سال گذشته بهای کالاهای اساسی و نرخ تورم به شکل سرسام‌آوری در لبنان افزایش یافته و نهادهای مدنی و کارشناسان اقتصادی می‌گویند که حدود نیمی از جمعیت این کشور ۴ میلیون و دویست هزار نفری، اکنون زیر خط فقر هستند.

شرایط وخیم این روزهای لبنان باعث شده تا ناظران سیاسی نگرانی خود را از خارج شدن اوضاع این کشور از کنترل اعلام کنند. محافل امنیتی نیز درباره برقراری هرج و مرج در لبنان به دلیل نبود بنزین و صف‌های طولانی هشدار داده‌اند؛ شرایط نابسامانی که این کشور را در پرتگاه خطرناکی قرار داده است.

در عین حال برخی منابع  با اعلام وجود کاستی‌ها فراوان در لبنان اعلام کرده‌اند که ارتش و نیروهای امنیتی این کشور، اوضاع را تحت کنترل دارند، اما هر لحظه امکان این وجود دارد که اوضاع به ویژه با توجه به بحران بنزین و کمبود برق از کنترل خارج شود.

در دو سال گذشته که اوضاع سیاسی – اقتصادی – اجتماعی لبنان به هم ریخت و ارزش لیره این کشور در مقابل دلار آمریکا به حدود یک دهم کاهش یافت، اما دولت حسان دیاب به رقم مشکلات فراوان توانسته بود قیمت بنزین و نان را همانند گذشته ثابت نگه دارد و این مساله هنوز رگه‌های امید را در بین مردم زنده نگه داشته بود، ولی کمبود شدید بنزین که همه آن وارداتی است، موجب شده تا بر روی خشم لبنانی‌ها بنزین پاشیده شود.

روزنامه «الجمهوریه» لبنان در این باره به نقل از منابعی که آنها را آگاه خوانده، نوشته است، «آنچه که در حال حاضر در لبنان شاهد آن هستیم این است که توان پایداری لبنانی‌ها در حال افول است و این در واکنش‌های مردم که دیگر تاب و تحمل ندارند، نمایان است».

به نوشته این روزنامه لبنانی، «با وجود طرح "نبیه بری" رئیس پارلمان لبنان و دیدارهایی که کمیته نشات گرفته از این طرح انجام می‌دهد، اما اوضاع لبنان همچنان مشابه سابق است و فضا با وجود خوش بینی‌ها اولیه همچنان بد است و راهکار فقط در تشکیل سریع دولت است، به ویژه که بحران مالی مردم را به ستوه آورده و موجی از نگرانی در میان لبنانی‌ها وجود دارد».

الجمهوریه با اشاره به این که هیچ نشانه خوش بین کننده‌ای در شرایط فعلی سیاسی لبنان مشاهده نمی‌شود و خطر انفجار اجتماعی وجود دارد، نوشت: سعد حریری نخست وزیر مامور تشکیل کابینه، هیچ تغییر ملموس و مثبتی پس از نشست اخیر «علی حسن خلیل» معاون سیاسی «نبیه بری» و «حسین خلیل» معاون سیاسی دبیرکل حزب الله و «وفیق صفا» با «جبران باسیل» رئیس «جریان ملی آزاد لبنان»، از خود نشان نداده است.

در حالی که صف‌های طولانی مقابل پمپ بنزین‌های لبنان ادامه دارد، اما «جرج براکس» عضو اتحادیه جایگاه داران این کشور ابراز امیدواری کرده که «بنزین و مازوت فعلا تمام نشده و مردم (لبنان) خودشان را در صف‌های طولانی مقابل پمپ بنزین‌ها اسیر نکنند، زیرا برای ۱۵ روز بنزین و مازورت در انبارهای نفت وجود دارد و طی روزهای آتی هم کشتی‌های حامل سوخت به لبنان خواهد رسید».

در همین باره «سید حسن نصرالله» دبیر کل حزب الله نیز چند روز پیش در سخنرانی خود تاکید کرد که حل بحران بنزین در لبنان تنها طی چند روز و از طریق خرید بنزین از ایران ممکن است، موضوعی که نیازمند تصمیم سیاسی جسورانه است؛ اگر مقامات دولت لبنان از مسئولیت‌های خود شانه خالی کنند، حزب‌الله با دولت ایران مذاکره خواهد کرد و کشتی‌های سوخت را از آنها خریداری خواهد کرد».

تشکیل دولت ملی در لبنان، راه برون رفت از مشکلات

ناتوانی هفت ماهه حریری برای تشکیل کابینه چهارم خود، خسارت‌های این کشور را دوچندان کرده و موجب شده تا میشل عون رئیس جمهوری لبنان در اواخر اردیبهشت ماه طی نامه‌ای به پارلمان، خطاب به نمایندگان اعلام کند که عدم تشکیل دولت جدید در چند ماه گذشته ثابت کرد که سعد الحریری از تحقق این مهم، عاجز است.

عون در این نامه همچنین عنوان کرد که «عدم تشکیل دولت موجب ظهور و بروز مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در لبنان شده است. ناتوانی نخست وزیر مکلف (حریری) به تشکیل کابینه عملاً دستیابی به راهکارهای حل و فصل معضلات کنونی را غیرممکن ساخته است».

پیش از این، جریان آزاد ملی لبنان به ریاست جبران باسیل نیز طی بیانیه‌ای در خصوص آخرین تحولات این کشور، از اقدامات سعد الحریری به شدت انتقاد کرده بود.

تعلل حریری در تشکیل کابینه همچنین موجب انتقاد نبیه بری رییس پارلمان این کشور شد و وی خواستار نجات لبنان از فروپاشی و سرعت بخشیدن به تشکیل دولت شد.

نبیه بری طی سخنانی در سالروز بیست و یکمین سال آزادسازی جنوب این کشور از اشغال رژیم صهیونیستی هشدار داد که اگر بحران‌ها در لبنان بدون حل و فصل ادامه یابد، منجر به سرنگون شدن این کشور خواهد شد.

ناتوانی حریری در هفت ماه گذشته برای تشکیل کابینه لبنان بر همگان ثابت شده و حتی برخی از احزاب وابسته به جریان غربگرای ۱۴ مارس که حریری هدایت آن را به عهده دارد نیز بر آن تصریح کرده‌اند، اما وی به رقم همه این مسایل و سه دوره نخست وزیری ناکارآمد، هنوز اصرار دارد که دوباره کابینه لبنان را تشکیل دهد، موضوعی که کشور را با بحران‌های مختلف اقتصادی – سیاسی و اجتماعی مواجه کرده است.

کارشناسان مسایل منطقه معتقدند که هم اکنون تنها راه نجات لبنان روی کار آمدن دولتی ملی است که به دور از تعصبات قومی، به منافع ملی این کشور توجه کرده و با تلاش خود بتواند دوباره لبخند را بر لبان مردم عروس خاورمیانه بنشاند.