دخانیات مهمترین عامل تهدید کننده سلامت

بنا بر گزارش‌ سازمان بهداشت جهانی، سالانه ۶ میلیون نفر در دنیا بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند که سه چهارم این مرگ‌ها در مردان اتفاق می‌افتد و ۶۰۰ هزار مورد از این مرگ‌ها مربوط به افراد غیرسیگاری است که با دود دست دوم یا دود تحمیلی ناشی از مصرف دخانیات، توسط دیگران فوت می‌کنند.

مصرف روزانه سیگار در دنیا به حدود ۱۰ میلیارد نخ می‌رسد که اگر در نرخ تولید و خرید و فروش آن ضرب شود، عدد بسیار بزرگی به دست می‌آید که خود نشان دهنده علت رونق این ابزار مرگ در دنیا را نشان می‌دهد.

همچنین براساس آمار ارائه شده، مرگ و میر ناشی از سیگار هشت برابر ایدز، دو برابر سرطان و ۱۰ برابر مرگ و میر ناشی از تصادفات جاده ای است.

آیا نامگذاری یک روز و یک هفته و تلاش در این مدت برای این بلای خطرناک کافیست؟

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۱۹۸۷ میلادی «روز جهانی بدون دخانیات» را ایجاد کرد، در طول سال‌های گذشته تاکنون، در این روز برنامه ریزی هایی برای کاهش مصرف دخانیات و اطلاع رسانی در مورد آسیب های ناشی از آن انجام گرفته است.

 در سال ۲۰۲۱  شعار سازمان جهانی بهداشت برای روز جهانی بدون خانیات با عنوان «تعهد برای ترک دخانیات»  ( Commit to quit ) اعلام شده است. که در کشور ما نیز به خاطر افزایش مصرف قلیان، این کلمه نیز در شعار امسال جای گرفت.

نکته جالب توجه آمار برابر مرگ و میر ناشی از کرونا و دخانیات است که در یکسال گذشته با هم برابر بوده اند و این امر در شرایطی اتفاق می‌افتاد که همه جهان برای کاهش مرگ و میر ناشی از ویروس کرونا به تکاپو افتاده اند اما در مورد مصرف سیگار، تنها به نامگذاری روز و هفته و تبلیغات سطحی کفایت می‌کنند.
 

آیا سیگار و قلیان، مشروبات الکلی و مواد مخدر مصرف می‌کنید؟

وقتی برای بیشتر بیماری‌ها به پزشک مراجعه می‌کنیم، در سوالاتی که برای تشخیص بیماری و نوع آن پرسیده می‌شود، چند سوال پرتکرار دیده می شود که از آن جمله می توان به  سوال "آیا سیگار و قلیان، مشروبات الکلی و مواد مخدر مصرف می‌کنید؟ "اشاره کرد.

شاید با خود فکر کنید که دخانیات فقط به ریه آسیب می‌زند اما باید بدانید عامل بسیاری از بیماری‌ها به ویژه بروز سرطان‌ها، این ماده خطرناک است.

خیلی از افراد از این مواد برای تفریح، برخی برای آرامش و برخی برای فرار از مشکلات از آن استفاده می‌کنند در صورتی که خود این ماده‌ی خطرناک، عاملی برای مشکلات بیشتر و به خطر انداختن سلامت خود و اطرافیان می‌شود.

علاوه بر آن در تحقیقات علمی محققان، تاثیر مواد دخانی بر افزایش احتمال بسیاری از بیماری‌ها نیز اثبات شده است و در جدیدترین این بیماری‌ها نیز، کرونا به دلیل درگیر کردن ریه افراد، آمار بالایی از مرگ و میر این افراد در مقایسه با افراد غیر سیگاری را به ثبت رسانده است.

میزان مرگ و میر افراد سیگاری در کووید ۱۹ بیشتر از افراد غیرسیگاری است

رییس مرکز تحقیقات کنترل دخانیات بیمارستان مسیح دانشوری در گفت وگو با ایرنا گفت: میزان مرگ و میر افراد سیگاری به صورت معنی دار بیشتر از افراد غیر سیگاری است به نحوی که در گروه مورد (کووید مثبت) حدود  ۴۰ درصد افراد سیگاری و در گروه شاهد (کووید منفی) حدود ۲۰ درصد افراد سیگاری مرگ داشتند.

دکتر غلامرضا حیدری افزود: مطالعه ای که در مرکز تحقیقات پیشگیری از دخانیات دانشگاه انجام شد نشان داد که میزان درگیری ریه در افراد سیگاری به صورت معنی داری بالاتر از افراد بدون مصرف دخانیات است.

وی همچنین درخصوص روند بهبودی در سیگاری های مبتلا به کرونا گفت: سیر بهبودی این افراد پس از ابتلا به کرونا نسبت به افراد غیرسیگاری طولانی تر است.

قرار گرفتن در معرض دود دخانیات زیان‌بارتر از دود اولیه است

عاطفه عابدینی فوق تخصص ریه با بیان اینکه قرار گرفتن در معرض دود در حال اشتعال سیگار، یا بازدم فرد سیگاری در حال استعمال دخانیات، زیان‌بارتر از دود اولیه است، گفت: سیگار و قلیان عوامل کشنده هستند که تاثیرات آن در افراد مختلف با علایم و بیماری‌های متفاوت بروز می‌کند.

وی افزود: علاوه بر افرادی که دخانیات استفاده می‌کنند، خانواده و اطرافیان نیز دچار بیماری‌ها و مشکلات تنفسی می‌شوند که به آن سیگاری دست دوم و سوم می گویند.

این متخصص ریه اظهارکرد: سیگاری دست سوم نیز به کسانی اطلاق می‌شود که در معرض خطر باقی‌مانده مواد شیمیایی و سمی حاصل از مصرف دخانیات دیگران قرار می‌گیرند.

عابدینی افزود: ذرات و سموم دود سیگار یا قلیان در هوا منتشرشده و برای مدت طولانی به لباس و موی فرد سیگاری، مبلمان، پرده، دیوار، فرش، سقف، کف، وسایل منزل، گرد و غبار موجود در هوا، وسیله نقلیه و سایر سطوح می‌چسبد و مواد سمی با تنفس، خوردن و نوشیدن و یا لمس اشیا در آن مکان به بدن افراد وارد می‌شود.

وی اثرات دود دست دوم و سوم روی اطرافیان را مضر خواند و گفت: آسیب‌هایی همچون زایمان زودرس (پاره­ شدن زودتر از موعد کیسه آب)، سقط جنین (بصورت خودبه‌خودی)، باردای خارج از رحم، مرده‌زایی، جذب نیکل(ماده سرطان‌زای سیگار) در جفت زنان باردار و اختلال در رشد ریه جنین از جمله این تاثیرات است.

این پزشک متخصص افزود: آنومالی‌های عصبی در جنین از جمله تشنج، مشکلات یادگیری یا تحریک‌پذیری کودکان، وزن کم نوزاد هنگام تولد، سندروم مرگ ناگهانی نوزاد، کاهش ضریب هوشی کودک، اختلالات رفتاری، آسم و سایر حساسیت‌ها، عفونت گوش میانی، عفونت ریه و افزایش احتمال سیگاری شدن در سنین نوجوانی و جوانی از سایر عوامل دود دست دوم و سوم به شمار می‌روند.

وی با اشاره به اینکه سیگار کشیدن در قسمت‌ مخصوص یا حتی خارج از خانه مانع از این نمی‌شود که افراد خانواده به سیگاری دست سوم تبدیل نشوند، گفت: مواد شیمیایی درون مواد دخانی قابل دیدن نیستند و فرد سیگاری بطور ناخواسته آنها را به محل زندگی و کار خود منتقل می‌کند.

عابدینی همچنین در مورد تاثیر دخانیات بر ریه افراد کرونایی و تاثیرش بر روند درمان گفت: مصرف دخانیات به عنوان یک عامل پرخطر برای هرگونه عفونت دستگاه تنفسی به شمار می‌رود و ویروس کرونا نیز در درجه اول سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وی افزود: به همین علت مصرف‌کنندگان دخانیات در معرض خطر شدید عوارض ناشی از ابتلا به ویروس کرونا هستند و مصرف سیگار و قلیان حتی روند درمان بیماران مبتلا به کرونا را با اختلال روبرو می‌کند.

متخصص ریه در مورد استعمال قلیان نیز تصریح کرد: سیستم این وسیله مضر به گونه ای است که وقتی افراد مختلفی از آن استفاده می‌کنند، ویروس کرونا را علاوه بر مواد خطرناک به فرد بعدی منتقل می‌کند و یکی از راه‌های افزایش شیوع ویروس کرونا به حساب می‌آید.

وی تاکید کرد: دوران شیوع کرونا می‌تواند دلیل محکمی برای ترک سیگار و قلیان باشد و لازم است رسانه‌ها نیز در این امر کوشا باشند.
 

چاره‌ای جز پیشگیری در مصرف دخانیات نداریم

دکتر عباس امینی جامعه شناس نیز در خصوص راهکارهای کاهش مصرف دخانیات گفت: این کار باید در مرحله اول در نوجوانان و سپس برای بزرگسالان در کشور ایجاد شود و راهی جز پیشگیری در مصرف دخانیات نداریم.

وی آموزش نوجوانان را در پیشگیری از مصرف دخانیات ضروری دانست و افزود: اطلاع رسانی و افزایش آگاهی در خصوص مضرات و عوارض مصرف آن، تقویت مهارت‌های زندگی، تشویق و ترغیب والدین به ایجاد محیط امن و آسایش برای فرزندان در خانواده و تقویت برقراری حمایت‌های معنوی از راه‌های پیشگیری از مصرف دخانیات در نوجوانان به شمار می‌آید.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: افزایش مهارت‌های ارتباطی اولیا، برخورد مناسب و حمایت عاطفی و روانی والدین برای ترک دخانیات نوجوانان و جوانان در صورت مصرف و تشویق و ترغیب نوجوانان و جوانان مصرف کننده دخانیات به ترک آن نیز از سایر اقدامات برای کاهش مصرف دخانیات در کشور است.

وی از راه‌های قانونی برای کاهش مصرف نوجوانان نیز سخن گفت و تصریح کرد: کاهش محدودیت دسترسی به مواد دخانی در نوجوانان، نظارت مستمر بر مراکز مجاز فروش برای جلوگیری از فروش به افراد زیر ۱۸ سال، ممانعت از مصرف دخانیات در حضور نوجوانان و توجه ویژه به مصرف نکردن قلیان در محافل خانوادگی، افزایش قیمت سیگار که منجر به کاهش قدرت خرید این گروه سنی از راهکارهای قانونی جامعه برای پیشگیری از رواج مصرف در بین نوجوانان است.