دامداران فارس چشم‌انتظار یاری

مش قربان اما دلی پاک و عاشق پیشه نیز دارد او را به وضوح دیدم آنگاه که چشمانش روی یک گاو گرسنه هنگامی که سر در آغل خالی داشت چگونه گریه کنان اشک از چشمان جاری شد و آه و حسرتی دوچندان درونش را فرا گرفت.
اما چکار کند، عشایر است و دامدار، سرش به همین چیزها گرم و دلش به همین ها خوش است و امید و زندگی اش به همین چند رأس گوسفند و ۲ رأس گاو بسته بود؛ اما اینک دیدن صحنه های تاریک و آینده مبهم از وجود مشکلات ریز و درشت او را سخت دل نگران و خاطرش را آزرده ساخته است.
تازه باید فهمید که تنها صحبت از نبود سبوس و گرانی شیر یا بازار ناموزن این روزهای ارز دولتی و خرید بازارآزاد برای خوراک دام و یا ورشکستگی یک تولید کننده و بیکاری چند نفرنان آور خانه و یا جولان دادن دلالان در این آشفته بازار دام نیست؛ سخن از حتی فروش دام های مولد و آبستن که خود بحرانی عمیق تر است، نیست؛ پای روح های آزرده و دل سوخته یک انسان نیز در میان است.
انسانی در قامت یک مش قربان از دامداران نجیب و عشایر زاده ای که عشق و انسانیت را معنای دگری آموخته است و رفتارها و لطافت درونش و نمایه‌ها و درون مایه‌های عمیق و سرشارش به یک حیوان، آدمی را اینچنین به حیرت وا می دارد.
جملات مش قربان بعضا چنان ثقیل و سنگین است که هر مسئول و متولی امری اگر پای دردها و درون پرسوزش نشینند و گوش جان به خواسته های معقول و از عمق جان برخاسته اش بسپارند، به طور حتم تلاششان را برای رفع چالش های فرا روی دام هایی که به قول این فرد عشایری همچون فرزندانش به آنها دلبند و دلبسته است؛ دوچندان خواهند کرد.

رفع این مشکل، نگاهی چندوجهی می طلبد
آری این روزها موضوع گرانی و کمبود نهاده های دامی و به دنبال آن تعطیلی و حتی فروش دام های مولد و آبستن در مجتمع های دامداری و به خصوص گاوداری ها نقل محافل و در کنار کرونا و برخی موضوعات روز در صدر اخبار و تحلیل های رسانه ای قرار گرفته است.
چالش کاهش خوراک دام در مجتمع های دامپروری و مشکلاتی که برای دامداران و طرح های گاوداری به وجود آمده امروز ابعاد وسیعی یافته و اینک دامن بسیای از مجتمع های دامداری در استان های مختلف را گرفته است .
دامداران و فعالان این حوزه از کمبود علوفه و گرانی سبوس در رنجند، صاحبان مجتمع های گاوداری در جای جای کشور به خصوص استان فارس دغدغه خوراک دام و لاغر شدن گاوها و گوسفندانشان غذایشان می دهند، تعطیلی و تعدیل نیروها در واحدهای دامداری خانواده های بسیاری را نیز در این شرایط سخت بیکارو سرگردان کرده و ادامه این روند ناموزن و تا حدودی نابسامان حتی عشایر را نیز به فروش فوری و با نازل ترین قیمت دامهایشان اجبار کرده است.
البته به نظر می رسد تا حدودی برخی کج سلیقگی ها درلایه ها وصحنه های گوناگون بروز این چالش نیز به وضوح ملموس بوده است و به عقیده برخی کارشناسان ادامه این روند چه بسا جنجال ها و کشمکش هایی از نوع صف های بازار مرغ در ماه های اخیر را نیز به راه بیندازد.
حتی این روزها نیز اعتراضات صنفی ناظر بر همین موضوع در گوشه و کنار دیده می شود و به شدت در شبکه های اجتماعی نیز در حال دست به دست شدن است.
در این رهگذر اما باید نگاه عمیق، وسیع و چندوجهی به موضوع داشت؛ برخی حاشیه‌ها ، تفسیرها و تحلیل های متفاوت و بعضا یکجانبه و نداشتن یک راهکار و راهبرد مشخص در این راستا، بیش از آنکه به حل مشکل کمک کند، بر چالش های فراروی آن افزوده است.

چالشی از دل یک مصوبه
اوایل تیرماه امسال بود که کارگروهی در وزارت جهاد کشاورزی متشکل از معاونت امور دام، معاونت بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی و تشکل‌های مربوطه شکل گرفت که این کارگروه قیمت ۶ هزار و ۴۰۰ تومان را برای هر کیلوگرم شیرخام (به ازای هر یک دهم چربی مثبت و منفی ۸۰ تومان) تعیین کرد.
این قیمت مصوب از سوی این کارگروه به ستاد تنظیم بازارکشور می رود و آن ستاد نیز در وهله نخست آن را تصویب و ابلاغ می کند و به رسانه ها نیز کشانده می شود اما گویا این امر به دلایل مختلف و یا به هر نحوی از سوی دولت و مسئولان مربوطه تکذیب می شود.
اگرچه خبرهای رسیده و رصدهای میدانی نیز حاکی است که این مصوبه درعرصه عمل اجرایی نشده و همین قیمت ۶ هزار و ۴۰۰ تومان نیز عملیاتی شده است، این یعنی آنکه شیر اگرچه گران شده است؛ اما مشکل همچنان پابرجاست.
شاید سرآغاز مشکلات امروز و گستره دامنه این چالش با این حجم و ابعاد وسیع آن به اذعان خود مسئولان و متولیان امر از همین نشست و جلسه تنظیم بازار را بتوان گره زد ،اما بی شک همه مشکلات و بحران موجود امروز را نمی توان تنها در این یک مصوبه جستجو کرد.

مشکل، تنها کاهش قیمت شیر نیست
رییس هیات مدیره اتحادیه دامداران استان فارس نیز با صراحت و قاطعیت اعلام می کند که مشکل کاهش شدید خوراک دام در مجتمع های دام و گاوداری ها ربطی به کاهش قیمت شیر ندارد و نمی توان همه مشکلات را تنها محدود و مربوط به همین موضوع دانست.
سیروس روستا به ایرنا گفت: مشکل اصلی بیش از آنکه کاهش قیمت شیر باشد در حقیقت مربوط به نوسان های شدید و بی ثباتی در قیمت کالا و خوراک دام است.
او بیان می کند که وقتی شیر گران شود اما از سوی دیگر نظارتی برای بازار خوراک دام انجام نشود و رها شده و چشم طمع دلالان و سودجویان نیز بر آن باشد، مسلم است که وضع همان می شود و در نیز بر همان پاشنه خواهد چرخید.
وی تصریح کرد: بدون شک با هرگونه افزایش قیمت شیر ، خوراک دام و سایر کالاها و خدمات نیز افزایش می یابد.
روستا یادآور شد: امروز گاوداری های استان فارس حتی از کاه و کلش که از نظر علمی نیز برای دام مضر شناخته شده است نیز در مضیقه هستند و سبوس گندمی که سال گذشته هر کیلو ۲ هزار و ۵۰۰ تومان خریداری می شد هم اینک با قیمت ۶ هزار تومان باید بخریم ،البته اگر گیر بیاید.

سامانه بازارگاه و دل پردرد دامداران
روستا همچنین یکی از گله مندی های اساسی دامداران و صنعت دامپروری در کشور و استان فارس را نسبت به سامانه بازارگاه دانست و گفت: این سامانه چندان کارکرد مثبت و امیدبخشی برای رفع مشکل خوراک دام و مجتمع های دامداری نداشته و دامداران بارها به آن ابراز نارضایتی کرده اند.
وی اضافه کرد که یکی از کارکردهای منفی این سامانه آن است که فضا را برای دلالان و سودجویان بازار دام بیش از پیش فراهم کرده است.
او گفت: همچنین قدرت انتخاب از دامدار را نیز گرفته است و وقتی میزان سهیمه خوراک دام در این سامانه ثبت می شود دیگر آن دامدار و صاحب واحد دامداری و یا گاوداری هر نوع سبوس و خوراکی از هر جایی تحویلش دادند، باید بپذیرد.
به گفته روستا، همچنین این سامانه باعث شده که هر دامداری توان مالی و نقدینگی بیشتر داشت از سهمیه خوراک بیشتری نیز بهره مند می شود و هر دامداری که در موعد مقرر اقدام به واریز وجه و ثبت نام در این سامانه نکرد حتی از همان سهمیه اندک نیز محروم می شود.

جولان دلالان
وی همچنین به معضل جولان برخی افراد سودجو و دلالان در بازار دام نیز اشاره کرد و گفت: این چالش در استان فارس بیش از سایر استان ها مشهود و ملموس است.
روستا اظهار داشت: تامین خوراک دام پول و نقدینگی می خواهد اما از آنجا که برخی دامداران به دلیل نداشتن وجه نقد توان خریدن سبوس و کنجاله و یا انواع خوراک دام را ندارند برخی افراد سودجو نیز از این فرصت بهره می برند و با خرید زودتر از کشاورز و از سر مزرعه نیز فرصت را نیز از سایر دامداران واقعی می گیرند.
وی دلیل نداشتن و کمبود نقدینگی را نیز به برخی کارخانه های لبنی مربوط دانست و اظهار داشت: آنها شیری که از دامدار و مجتمع های گاوداری می خرند پس از حدود ۲ تا سه ماه بعد وجه نقدش را پرداخت می کنند.
او گفت: هم اینک واحدهای دامداری و گاوداری ها به ویژه در استان فارس با کمبود شدید خوراک دام از جمله زرت و سبوس و کنجاله مواجه شده و برخی دامداران نیز اذعان کرده اند که کاه و کلک نیز هم به سختی تامین می شود.
روستا ادامه داد که البته هزینه های هنگفت حمل ونقل در کنار برخی بدقولی های کارخانه های شیر و لبنیات در استان فارس و فاصله بیش از ۲ماه برای گرفتن وجه نقد و هزینه تولید شیر از این کارخانه ها نیز از دیگر معضلات و چالش های فراروی این روزهای واحدهای دامی و مجتمع های گاوداری است.

فروش دام های مولد؛ آسیب جدی به صنعت دامپروری
علی شکری ، یکی از دامداران و صاحبان واحدهای گاوداری در استان فارس نیز معتقد است که قیمت شیر باید افزایش یابد اما در عوض باید نظارت دقیق روی دیگر کالاها و به ویژه خوراک دام وجود داشته باشد.
او همچنین افزایش قیمت نهاده‌های دامی و کرایه‌های حمل را از علت های اساسی در بروز این مشکلات عنوان کرد و معتقد است  با این وضعیت، ما هم مجبور به افزایش قیمت در فرایند تولید ماست و پنیر و دیگرفرآورده های لبنی می شویم.
او ادامه داد: شایسته بود که اگر قیمت شیر که پس از حدود یک سال افزایش یافته به دنبالش دیگر شاهد افزایش قیمتی در نهاده های دامی نباشیم اما این طور نیست و قیمت خوراک دام نیز چندین برابر افزایش داشته است.
وی بیان کرد: امروزه برخی دامداران و مجتمع های دامپروری از  سرناچاری مجبور به خرید کاه و کلک و علوفه برای دام هایشان می شوند و اگر هم بخواهیم علوفه با کیفیت به آن‌ها بدهند، به طور معمول توان خرید کنسانتره به قیمت هر کیلو هفت تا ۱۰ هزار تومان را ندارند.
این دامدار همچنین سهمیه  یارانه ای خوراک دام  تعیین شده از سوی دولت را ناکافی دانست و اظهار داشت:  هر رأس گاوی که در روز باید ۱۴ کیلوگرم کنسانتره بخورد تا روزی بالای ۳۵ تا ۴۰ کیلوگرم شیر بدهد را تنها سه کیلوگرم خوراک یارانه ‌ای می‌ دهند.
او گفت: علوفه‌ای که هم اینک با دشواری به واحدهای دامداری ما می دهند همان کاه و کلش باقی مانده و خاک خورده گندم های درو شده است که زمانی این ها را حتی جلوی گاوها و الاغ می ریختیم نمی‌خوردند اما امروز از سر ناچاری و از شدت گرسنگی مجبور هستیم همین ها را تا کیلویی سه هزار تومان نیز بخریم و به خورد دام دهیم.
او بیان کرد: دام‌ها از سر ناچاری این علوفه‌ها را می‌خورند و اگر هم بخواهیم علوفه با کیفیت به آن‌ها بدهیم، توان خرید کنسانتره کیلویی حدود ۱۰ هزار تومان را نداریم.
این دامدار در ادامه همچنین ناکافی بودن سهمیه‌ های علوفه ای و خوراک دام را نیز یادآور شد و گفت: بدون شک روزانه تنها سه کیلوگرم کنستانتره و کنجاله برای گاو شیر دهی که می خواهد ۳۵ کیلوگرم شیر تحویل دهد به هیچ وجه توجیه اقتصادی ندارد.
او معتقد است که بروز این چالش و به ویژه فروش دام های مولد در این آشفته بازار و هیاهوی خوراک دام بیش از همه به سود دلالان و سودجویان است.

ساختار معیوب نظام توزیع خوارک دام
احمد روابندی یکی از دامداران و مدیر مجتمع های گاوداری در استان فارس معتقد است که نظام توزیع و تامین خوراک دام همچنان و حتی از دهه های گذشته تاکنون نابسامان و معیوب است.
وی گفت: نمی توان مشکلات عمیق دامداری را تنها به یک موضوع گران نشدن شیر محصور دانست ، گرچه این موضوع نیز دخیل است اما بدون شک تنها رهکار برای رفع این بحران هم نیست.
وی تصریح کرد: امروزه هزینه های هنگفت و کمرشکن از هزینه مربوط به حمل و نقل تا خرید دارو که حتی برخی اقلام آن تا ۴۰۰ درصد رشد داشته صنعت دامپروری و مجتمع های گاوداری را به صنعتی ورشکسته و بدون توجیه اقتصادی تبدیل کرده است.
او گفت: نیروهای این مجتمع ها به شدت تعدیل شده اند و دامداران و گاوداری ها به ناچار و به دلیل اقساط عقب افتاده نیز مجبور به فروش دام های مولد و آبستن خود شده اند.
روابندی تصریح کرد: فروش گاوهای آبستن و مولد را نباید دست کم گرفت و به آسانی از ان گذشت؛ چون سالیان متمادی باید بگرد تا چنین ژن های جدید و دام های مولد نیز جایگزین شوند.
وی با بیان اینکه میزان خوراک دام و تعیین سهمیه های دامی به شدت ناکافی است، اظهار داشت: اگر سهمیه سویای یک دام به طور نمونه در ماه ٢٤ کیلوگرم باشد این مقدار شاید بتواند مصرف هشت روز دام را تامین کند.
او گفت: برای هر دام شیری یک کیلو و٣٠٠ گرم جو و ذرت سهمیه داده اند که  این میزان در بهترین حالت شاید بتواند خوراک یک روز گاوی پر شیرده را تایمن کند.
این دامدار فعال در استان فارس تصریح کرد: حتی مصرف روزانه هر گاو شیری امروز باید بالای هشت کیلوگرم ذرت ، حدود ۶ کیلوگرم جو و یا چهار کیلوگرم کنجاله و یا سه کیلوگرم سویا است  که با این میزان خوراک و البته حدود ۲۰ کیلوگرم کنستانتره بتواند کفاف گاو پر شیرده را بدهد.

توزیع ۲۹۰ هزار تن نهاده های دامی به مجتمع های دامی فارس
رییس سازمان جهاد کشاورزی فارس گفت: افزون بر ۲۹۰ هزار تن انواع خوراک و نهاده های دامی از اوایل سال جاری تاکنون بین واحدهای دامی این استان توزیع شده است.
احمد طمراسی در گفت و گو با ایرنا افزود: همچنین طی این مدت رقمی افزون بر ۲۵ هزار تن خوراک دام از طریق کارخانه های صنعتی در سطح استان خریداری و بین واحدهای دامی استان توزیع شده است.
او گفت که در کنار توزیع نهاده های دامی ،خرید تضمینی دام های عشایر از دیگر اقدام ها و طرح های این سازمان در شرایط سخت خشکسالی برای کمک به دامداران و واحدهای دامی به دلیل کاهش ذخیره گیاهی و علوفه ای در سطح مراتع بوده است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی فارس تصریح کرد: همچنین از دیگر اهداف خرید دام های مازاد عشایر اعم از سبک و سنگین کوتاه کردن دست دلالان است.
وی یادآور شد: دولت و وزارت جهاد کشاورزی اجرای این طرح را به گونه ای پیش بینی و اجرایی کرده که دامدار و آن فرد عشایری در فروش دام زنده خود ضرر نبیند و میانگین خرید هر کیلوگرم دام زنده حدود ۴۵۰ هزار ریال تعیین شده است؛ در کل کشور رقمی افزون بر یک میلیون راس دام باید خرید تضمینی شود که در استان فارس بر اساس برآورد انجام شده بیش از ۱۰۰ هزار راس دام از جامعه عشایری خرید خواهد شد.
طمراسی یادآور شد: همچنین به ازای هر کیلوگرم نیز سه کیلوگرم جو در اختیار هر دامدار و فرد عشایری قرار می گیرد تا بتواند بخشی از مشکلات و تنگناهای موجود ناشی از کمبود نهاده های دامی و خطرات ناشی از خشکسالی را جبران کند.
وی تصریح کرد: استان فارس مقام چهارم تولید شیر ، مقام اول تولید گوشت قرمز و همچنین از نظر تعداد دام های سبک نیز رتبه نخست کشور را داراد.

جامعه عشایری استان فارس با تولید سالانه افزون بر ۲۰ هزار تن گوشت قرمز نقش تعیین کننده‌ای در کمک به اقتصاد و رونق تولید در این استان دارند.
با وجود آنکه عشایر بیشترین نقش و سهم را در تامین و کمک به اقتصاد جامعه از جمله گوشت و لبنیات دارند اما همچنان با مشکلات و چالش ها در حوزه های مختلف و زیرساختی مواجه هستند.

ساماندهی وضعیت خوراک دام در اولویت است
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس نیز با تایید مشکلات و چالش های فراروی این حوزه معتقد است که رفع این مشکل نیازمند نگاه چندوجهی است و بدون شک ساماندهی وضعیت خوراک دام و کهش دغدغه دامداران اولویت اصلی این نهاد و دولت در شرایط کنونی است.
کرامت اله کیومرثی گفت: افزایش نیافتن قیمت شیر از حدود یک سال گذشته تاکنون و به دنبال آن افزایش قیمت نهاده های دامی بین ۱۵ حتی ۳۰ درصدی نیز مزید بر علت برای بروز مشکلات امروزی شده است.
او معتقد است که اگرچه دلایل متعددی در بروز این چالش مطرح است اما اوج نارضایتی ها و نگرانی دامداران نیز همواره بر محور نوسانات بازار و قیمت شیر بوده است و البته نبود نقدینگی آنها که توانایی خرید زودهنگام خوراک دام را تا حدودی از آنها سلب کرده است.
این مسئول در سازمان جهاد کشاورزی فارس اگرچه تایید کرد که سهیمه خوراک دام برای دامداری‌ها ویا مجتمع های دامپروری جوابگوی نیاز دام ها نیست، اما می‌گوید قرار نیست که دام‌ها تنها با نهاده‌های یارانه دار تغذیه شوند و مابقی اقلام همچون کاه، یونجه و ذرت علوفه‌ای را باید خود تشکل‌ها و دامداران بتوانند تامین کنند.
او همچنین شرایط خشکسالی و فقر پوشش گیاهی مراتع را نیز در کنار ناکافی بودن علوفه‌های یارانه‌ای از دیگر مشقت ها و چالش های فراروی صنعت دامپروری و ادامه حیات آن عنوان کرد.

توانمندسازی دامداران
کیومرثی با اشاره به جولان دلالان در بازار خوراک دام نیز گفت: نگاه سلبی در این راستا کارساز نیست بلکه ما باید بتوانیم با تقویت دامداران واقعی و افزیش میزان نقدینگی و توان مالی آنها میدان را از دلالان و سودجویان بگیرند.
او ادامه داد: همچنین کارخانه های لبنی چنانچه وجه نقد بابت خرید شیر را در آن همان زمان خرید تحویل دامدار بدهد و دامداران نیز بتوانند آسوده تر در سامانه بازارگاه ورود کنند برای تولید میزان سهمیه خود و یا اقدام به خرید خوراک از کشاورز کنند دیگر ورود دلالان به این بازار نیز مسدود خواهد شد.
کیومرثی تصریح کرد: همچنین با ارایه تسهیلات بانکی و وام های با درصد پایین که با رایزنی هایی که از طریق برخی بانک ها از جمله بانک کشاورزی و در همین مدت صورت گرفته این آمادگی نیز وجود دارد که بتوان بخشی از میزان کمبود نقدینگی دامداران را نیز حل کرد.
وی گفت: هم اینک افزون بر چهار هزار و ۳۰۰ راس دام سبک و سنگین در سطح اسان فارس در قالب یک هزار و ۸۷۰ واحد دامداری و گاوداری به صورت صنعتی و نیمه صنعتی وجود دارد.
او مجموع دامداران و بهره برداران صنعت دام در استان فارس را نیز ۱۲ هزار نفر عنوان کرد و گفت: این استان هم اینک مقام نخست تولید گوشت قرمز در کششور ر داراست.
کیومرثی یاداور شد: همچنین استان فارس با تولید سالانه ۶ هزار و ۴۵۰ تن شیر مقام چهارم تولید شیر در سطح کشور را داراست.