سالی سخت برای حیات وحش خراسان جنوبی

به گزارش ایرنا سال آبی جاری سال کم بارشی بود و این موضوع بحرانی‌ترین شرایط خشکسالی را در ۵۰ سال اخیر در خراسان جنوبی رقم زد.

خشکسالی پدیده طبیعی است که در سالیان گذشته هم اتفاق می­‌افتاد اما طولانی شدن دوره خشکسالی و کاهش شدید بارندگی‌ها در سال جاری اثرات منفی جبران ناپذیری بر حیات وحش خراسان جنوبی وارد کرده است.

کم آبی و شدت اثرات خشکسالی در سال جاری به گونه‌ای است که به گفته مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی، ۶۰ درصد چشمه‌های حیات وحش استان خشک شده و کم آبی شدید، حیات وحش و جانوران منطقه را بیش از هر زمان دیگری تهدید و تبدیل به موضوعی نگران کننده‌ کرده است.

یکی دیگر از نتایج کاهش بارندگی عدم رویش گیاهان در مراتع و مناطق حفاظت شده خراسان جنوبی است و  حیات وحش در کنار تشنگی در تغذیه خود نیز دچار مشکل شده‌اند و همین موضوع در سال جاری باعث افزایش ورود حیات وحش به مزارع و باغ های کشاورزان شده است.

همچنین خشکسالی و کمبود علوفه باعث کاهش زادآوری حیات وحش شده و جمعیت آنان را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. امسال به دلیل کمبود بارندگی و خشکسالی، زاد و ولد پرندگان از جمله کبک و تیهو را در خراسان جنوبی نداشته‌ایم و در زادآوری حیوانات بزرگ جثه از جمله وحوش هم سقط جنین، تلفات و گاهی رهاسازی بچه وحوش از سوی مادران شاهد بودیم که عجیب و بی‌سابقه است.

افزون بر مُعضل بی‌آبی و خشکسالی، حضور غیرمجاز دام و تعلیف دام در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست استان هم در سال جاری مشکلات را دوچندان کرده و کوچ عشایر و دامداران به سمت ارتفاعات موجب تنگ‌تر شدن تغذیه حیات وحش شده است.

به اعتقاد کارشناسان محیط زیست خراسان جنوبی، تعامل دام اهلی با وحوش و استفاده از آبشخورهای حیات وحش تهدیدی برای شیوع بیماری‌ها است چرا که بدن حیات وحش به دلیل خشکسالی ضعیف شده و در صورت انتقال بیماری از دام اهلی، شاهد تلفاتِ جمعی آنها خواهیم بود.

اداره کل محیط زیست خراسان جنوبی در چند سال اخیر تلاش کرده با احداث آب انبار و آبشخور، انبار علوفه، آبرسانی سیار، لایروبی چشمه‌­ها، توزیع دان و علوفه در فصل سرما، نصب تلمبه بادی و حفر چاه تا حدی اثرات خشکسالی را بر حیات وحش استان کاهش دهد اما این اداره کل برای ادامه فعالیت‌های مستمر خود و کاهش بخشی از اثرات خشکسالی بر حیات وحش نیازمند توجه ویژه در تخصیص اعتبارات ملی و استانی است.

به گفته مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی نذر طبیعت، یک راه کمک کردن به حیات وحش در این بحران خشکسالی است، اما در این شرایط که حیات وحش در مضیقه قرار می‌گیرد و وحوش به مزارع و باغات کشاورزان هجوم می‌آورند، نذر و کمک مهمتر مدارا کردن با حیوانات مشاهده شده در اطراف روستاها و مزارع کشاورزی است.

خشکسالی و احتمال مهاجرت حیات وحش

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در سال آبی جاری کاهش و توزیع نامناسب بارندگی‌ها را در استان داشتیم، بنابراین رویش گیاهی در عرصه‌های محیط زیست، جزیی و تقریبا صفر بود و فصل بهار با زمستان فرقی نداشت.

حسن اکبری افزود: امسال به دلیل کمبود بارندگی و خشکسالی، زاد و ولد پرندگان از جمله کبک و تیهو را نداشته‌ایم و در زادآوری حیوانات بزرگ جثه از جمله وحوش هم سقط جنین، تلفات و گاهی رهاسازی بچه وحوش را از سوی مادران شاهد بودیم که عجیب و بی‌سابقه است.

وی اظهار داشت: در ۲ سال گذشته که تا حدودی ترسالی داشتیم و ۷۰ درصد آب حیات وحش از چشمه‌ها و سنگ آب‌ها تامین شد و ۳۰ درصد هم آبرسانی سیار به وحوش داشتیم ولی در سال جاری به دلیل کمبود شدید بارندگی، سنگ آب‌ها صد درصد و چشمه‌های مناطق حفاظت شده ۶۰ درصد خشک شده و آب بقیه چشمه‌ها هم به شدت کاهش یافته است.

اکبری افزود: در این تابستان گرم نگران تامین آب حیات وحش هستیم و در فصل گرما حجم آبرسانی به حیات وحش افزایش یافته است.

وی تصریح کرد: خشک شدن چشمه‌ها و کاهش رویش گیاهی، کوچ حیات وحش را به دنبال خواهد داشت و در برخی زیستگاه‌ها از جمله نایبندان طبس که به دلیل حضور یوز آسیایی برای ما اهمیت بالایی دارد، شدت خشکسالی خیلی بالا است.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی گفت: امیدواریم با توجه ویژه در اعتبارات استانی و ملی بتوانیم مشکل خشکسالی را در سال جاری به خوبی پشت سر بگذاریم و در سالیان گذشته اعتبارات خشکسالی به این اداره کل اختصاص نیافته که امسال نیازمند توجه ویژه است.

اکبری افزود: موضوعی که از خشکسالی و کمبود بارندگی در استان ما نگران‌کننده‌تر است افزایش شدید درجه هوا در سال جاری است به طوری که براساس بررسی سازمان فضایی کشور دمای سطح زمین در سه ماه اول فصل بهار بین ۲ تا چهار درجه نسبت به سال قبل افزایش نشان داده که این موضوع بسیار نگران کننده است.

وی عنوان کرد: اثرات افزیش دما به تناسب از اثرات کمبود بارندگی بیشتر است چرا که به شدت تبخیر آب در خاک را افزایش می‌دهد. در سال جاری برغم کاهش بارندگی‌ها باید وضعیت رویش گیاهی در مراتع ما بهتر از این بود که یکی از عوامل موثر در نبود رویش گیاهان همین درجه دمای بالای هوا است.

خشکسالی و افزایش ورود حیات وحش به اراضی کشاورزی

اکبری گفت: خشکسالی‌ها ورود حیات وحش به مزارع و باغات کشاورزان و خسارت در این بخش را افزایش داده و تلاش ما این است که این خسارت‌ها محدود شود.

وی اضافه کرد: حیات وحش به علوفه سبز عادت دارد و وقتی علوفه سبز در مراتع در دسترس نباشد به سمت مزارع و باغات هجوم می‌آورند.

مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه تعارض بین انسان و حیات وحش به قدمت عمر انسان وجود داشته است گفت: در گذشته ورود وحوش به روستاها وجود داشته و در مزارع اطراف روستاها نگهبان می‌گماردند.

اکبری گفت: درخصوص جبران خسارت حیات وحش باید فکر اساسی در سطوح بالادستی مبتنی بر یک ظرفیت قانونی انجام شود و در این زمینه قانون شفاف و محکم و اعتبار خاصی در نظر گرفته شود تا بتوانیم بخشی از خسارت‌ها را جبران کنیم.

وی اضافه کرد: اگر نتوانیم در میان‌مدت این مساله را به گونه‌ای حل و جبران کنیم، در عمل مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست را هم از دست می‌دهیم.

لزوم مدارا با حیات وحش در این بحران خشکسالی

اکبری گفت: با شهرستان‌ها نیز مکاتبه کردیم تا جایی که ممکن است (حتی‌المقدور) با افزایش گشت‌ها از ورود حیات وحش به اراضی کشاورزی جلوگیری شود با وجود اینکه حیات وحش نیز در این خصوص متحمل خسارت زیادی می‌شود و به عنوان مثال افراد سودجو در اطراف یک بندسار در سربیشه چهار تله کار گذاشته بودند.

وی ادامه داد: با تله‌گذاری از سوی افراد سودجو متاسفانه گاهی حیات وحش ما به طرز خیلی خشن نابود می‌شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: در سال‌های ترسالی وحوش در فصل بهار کمترین خسارت را وارد می‌کنند و فقط در فصل پاییز و زمستان به سمت مزارع  می‌آیند ولی در شرایط خشکسالی بخش عمده‌ای از خوراک خود را از زمین‌های کشاورزی جبران می‌کنند که این موضوع برای کشاورزان قابل تحمل نیست.

اکبری بیان کرد: از مردم تقاضا داریم در این بحران خشکسالی بیشترین مدارا را با حیوانات داشته باشند چرا که آنان از روی ناچاری و بر اساس عادتی که به تغذیه از علوفه سبز دارند وارد روستاها و مزارع و باغات می‌شوند.

وی عنوان کرد: یکی از مشکلات اساسی ما در سال جاری این است که به دلیل فقر مراتع در دشت‌ها، عشایر و دامداران به سمت ارتفاعات و زیستگاه‌های بکر روی آورده‌اند و در این خصوص بسیار نگران انتقال بیماری از دام اهلی به حیات وحش هستیم.

اکبری افزود: بدن حیات وحش به دلیل خشکسالی ضعیف شده و در صورت انتقال بیماری از دام اهلی، شاهد تلفاتِ جمعی آنها خواهیم بود.

ورود دام غیرمجاز به مناطق حفاظت شده ممنوع

مدیر کل محیط زیست خراسان جنوبی اظهار داشت: ورود و چرای غیرمجاز دام در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست، ممنوع است و جرم محسوب می‌شود.

اکبری با ابراز نگرانی از ورود دام‌های غیرمجاز برای تعلیف در منطقه حفاظت شده درمیان سربیشه گفت: منطقه حفاظت شده درمیان سربیشه تنها زیستگاه حفاظت شده قوچ اوریال در شرق کشور طی سال جاری شاهد حضور تعداد زیادی دام غیرمجاز بوده که با تلاش محیط بانان و همکاری دستگاه قضا و نیز مسوولان شهرستان تا حدود زیادی مساله مدیریت شد.

وی گفت: دامداران تعلیف غیرمجاز یقین بدانند در صورت مشاهده از سوی ماموران یگان حفاظت محیط زیست بدون هیچ اغماضی به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.

اکبری با تاکید بر اینکه نیاز است که موضوع نذر طبیعت در این بحران خشکسالی مدیریت شود، اضافه کرد: باید کمک‌های مردمی به حیات وحش به سمت انجمن‌های ثبت رسمی و مطمئن هدایت شود.

وی ادامه داد: در سال جاری مواردی داشته‌ایم که نیکوکاران (خیرین) خارج از استان در زمینه تامین مخزن آب برای حیات وحش کمک کردند که این مخازن در جاهایی که حیات وحش با کمبود آب مواجه هستند، نصب شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی عنوان کرد: نذر طبیعت یک راه کمک کردن به حیات وحش در این بحران خشکسالی است، اما در این شرایط که حیات وحش در مضیقه قرار می‌گیرد، کمک مهمتر مدارا کردن با حیوانات در اطراف روستاها و مزارع کشاورزی است.

خشک شدن ۴۰ درصد چشمه‌های حیات وحش نهبندان

مدیر حفاظت محیط زیست نهبندان هم گفت: بر اثر تداوم خشکسالی در سال جاری به صورت میانگین ۴۰ درصد چشمه‌های حیات وحش این شهرستان خشک شده و حجم آبدهی سایر چشمه‌ها به شدت کاهش یافته است.

امیر کوهستانی افزود: لایروبی چشمه‌های حیات وحش را به طور مستمر انجام می‌دهیم ولی به دلیل شدت خشکسالی باز هم حجم آبدهی چشمه‌ها افزایش چشمگیری ندارد.

وی بیان کرد: در سال جاری آبرسانی سیار به آبشخورها و حوض انبارهای مناطق تحت مدیریت را افزایش داده‌ایم.

کوهستانی عنوان کرد: شدت خشکسالی و کمبود علوفه در زیستگاه‌ها حیات وحش منطقه را لاغر و نحیف کرده است و امسال زادآوری حیات وحش به شدت کاهش یافت به طوری که در منطقه نهبندان زادآوری پرندگانی از جمله کبک و تیهو را نداشته‌ایم.

وی افزود: گشت‌های نظارتی مجموعه محیط زیست در زیستگاه‌های حیات وحش افزایش یافته و تعداد شکار غیرمجاز در منطقه کاهش داشته است.

مدیر حفاظت محیط زیست نهبندان اظهار داشت: خشکسالی از جمله مهمترین و قدیمی‌ترین بلایای طبیعی است که تکرار ۲۰ ساله آن در شرق کشور تبدیل به بحران شده و در سال جاری به شدت حیات وحش منطقه را تحت تاثیر قرار داده است.

کوهستانی با بیان اینکه کاهش بارندگی و خشکسالی در سال جاری بیشترین اثرات را در منطقه نهبندان گذاشته است گفت: کم‌آبی و کمبود علوفه باعث هجوم و ورود وحوش به اراضی کشاورزی و روستاها شده است.

وی افزود: امسال به دلیل خشکسالی‌ شدید، حیات وحش و پرندگان در حاشیه اراضی کشاورزی، شهرها، روستاها و حتی محورهای مواصلاتی به صورت مکرر مشاهده می‌شوند و علت اصلی آن کمبود علوفه در مناطق و استفاده از پسماند غذای انسانی است.

کوهستانی گفت: از مردم درخواست داریم که پسماند خود را در حاشیه شهرها به خصوص در حاشیه محورهای مواصلاتی و ایستگاه‌های اسکان بین راهی رها نکنند چرا که این موضوع معضلی برای حیات وحش منطقه شده و تلفات زیاد حیات وحش و سایر جانوران را در محورهای مواصلاتی داریم.

وی با بیان اینکه به دلیل خشکسالی‌ در زیستگاه‌های حیات وحش، نذر طبیعت برای حیوانات ضروری است افزود: از افراد خیر و علاقه‌مند درخواست داریم برای ساخت آبشخور، تامین علوفه، آب و  دارو برای حیات وحش با این اداره همکاری کنند.

مدیر حفاظت محیط زیست نهبندان گفت: در ماه گذشته ۲ تانکر ثابت به حجم ۱۵ هزار لیتر توسط یکی از علاقه‌مندان به محیط زیست برای تامین آب حیات وحش نهبندان اهدا شد.

در زمان حاضر استان خراسان جنوبی هفت منطقه حفاظت شده و سه پناهگاه حیات وحش دارد که توسط حفاظت محیط زیست مدیریت می‌شود.