بنا بر اطلاعات سازمان حفاظت محیط‌زیست، حیات روی کره زمین وابسته به آب است، در میان ذخایر آبی موجود در جهان، تالاب‌ها که از آن با عنوان شاهکارهای خلقت یاد می‌شود، به دلیل داشتن استعدادهای منحصربه فرد از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند و در سلامت و تعادل کره زمین نقش بسزایی ایفا می‌کنند.
تحقیقات علمی محققان حاکی از آن است که تالاب‌ها از مولدترین محیط‌های جهان هستند، آنها گهواره‌های تنوع زیستی دنیا به شمار می‌روند که با فراهم ساختن آب و قابلیت زادآوری اولیه، نقش مهمی در بقای گونه‌های بیشماری از گیاهان و جانواران وابسته به خود ایفا می‌کنند.
این اکوسیستم‌ها از ارزش اقتصادی زیادی برخوردارند که از جمله آن می‌توان به تامین آب، شیلات، زراعت، تولید چوب، منبع انرژی لجنی و گیاهی، چشم‌انداز تفریحی و گردشگری، پشتیبانی از تنوع گسترده حیات‌وحش و پناهگاه پرندگان مهاجر اشاره کرد و تالاب محیطی است که عامل اصلی تشکیل‌دهنده محیط‌زیست جانوری و گیاهی آن، آب باشد.
در قرارداد بین دولتی کنوانسیون رامسر که در دوم فوریه سال ۱۹۷۱ در شهر رامسر استان مازندران منعقد شد به منظور حفاظت از تالاب‌ها «کنوانسیون بین‌المللی رامسر» شکل گرفت و تمام تالاب‌های مهم دنیا در این کنوانسیون ثبت شدند و عنوان «رامسر سایت» را دریافت کردند که تاکنون ۲ هزار و ۴۱۴ رامسر سایت به ثبت رسیده است که از این تعداد ۲۵ تالاب سهم ایران است.
اما این زیست‌بوم‌گان باارزش سال‌هاست که با چالش‌های جدی مواجه هستند و با تشدید خشکسالی‌ها در سالهای اخیر به شدت حیات آنها به خطر افتاده است که نمونه آن را می‌توان در خشک شدن تالاب هورالعظیم در روزهای اخیر مشاهده کرد.
یکی از مهمترین تالاب‌های ثبت شده در کنوانسیون رامسر، تالاب زیبا و بین‌المللی چغاخور چهارمحال و بختیاری است.
این تالاب در سال ۱۳۸۹ در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است و با مساحتی حدود ۲ هزار و ۳۰۰ هکتار در دامنه ارتفاعات «بَر آفتاب» و «کَلار» در نزدیکی شهر بلداجی شهرستان بروجن واقع شده است.
در چهارمحال و بختیاری که سرچشمه رودخانه‌های زاینده‌رود، کارون و بخشی از رودخانه دز است، تغییر اقلیم و به دنبال آن تغییر بارش‌ها از برف به باران و افزایش دما این استان را از ساعت ۱۳۸۶ تاکنون با پدیده خشکسالی مواجه کرده است.
جدا از تاثیراتی که این دوره ۱۴ ساله خشکسالی بر خشکیدگی جنگل‌های زاگرس، مراتع و گون‌زارها، ممنوعه و ممنوعه بحرانی شدن تمامی ۱۰ دشت استان، فرونشست دشت‌ها و خشک شدن بخش زیادی از چشمه‌ها، قنات‌ها و چاه‌ها و شکل‌گیری چشمه‌های گرد و خاک در استان داشته است اما کاهش آورد آب در تالاب‌ها از دیگر پیامدهای مهم این خشکسالی‌ها به شمار می‌رود.
مدیرعامل انجمن دوستداران طبیعت شهرستان بروجن در همین خصوص به خبرنگار ایرنا می‌گوید: به نظر می‌رسد طی خشکسالی‌های اخیر سطح آب در تالاب چغاخور افت کرده است.
گلفام خلیلی‌فرد افزود: این وضعیت سبب شده تا از طرفی تالاب به کانون گرد و خاک تبدیل شود و از طرف دیگر، باعث کوچ پرندگان، از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوران بومی منطقه و خشک شدن چاه‌های پایین‌دست شود.
این کنشگر محیط‌زیست که پایان‌نامه دانشگاهی خود را با موضوع مرتبط با تالاب چغاخور دفاع کرده است، در ادامه به ویژگی‌های این تالاب اشاره کرد و گفت: فضای وسیع، هوای لطیف و چشم‌انداز بدیع همراه با آواز پرندگان مهاجر و بومی این تالاب را در ردیف یکی از کانون‌های مهم جذب گردشگر در استان قرار داده است و از پاییز تا بهار هزاران پرنده بومی و مهاجر در این تالاب به سر می‌برند و تخم‌گذاری می‌کنند.
خلیلی‌فرد در خصوص گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در این تالاب اظهار داشت: از انواع پرندگان دائمی یا مهاجری که در این تالاب شناسایی شده‌اند، می‌توان به انواع مرغابی‌سانان، غاز، اردک، انقوت، چنگر، انواع حواصیل، اکراس، قو، سلیم، کاکایی و خروس کولی اشاره کرد و از جمله گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان خزندگانی چون مارها، بزمجه، لاک‌پشت آبزی و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، سمور سنگی، شنگ و روباه را نام برد.
وی خاطر نشان کرد: شواهد موجود در تالاب چغاخور حکایت از امکان حذف زودهنگام بین‌المللی از این تالاب ارزشمند دارد که می‌طلبد مسوولان برای جلوگیری از این موضوع مدیریت مناسب‌تری به کار گیرند.
فعالان محیط‌زیست بر این عقیده هستند که در شرایط خشکسالی هم می‌توان با مدیریت صحیح مانع از به خطر افتادن حیات محیط‌زیست و از جمله تالاب‌ها شد.
فعال محیط‌زیست: حقآبه تالاب‌ها در چهارمحال و بختیاری باید رعایت شود
هومان خاکپور از کنشگران و فعالان محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری نیز معتقد است فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی به ویژه در زمان خشکسالی بدون توجه به حقآبه تالاب‌ها می‌تواند حیات این ذخیره‌گاه‌های ارزشمند را به خطر اندازد.
وی افزود: در شرایط خشکسالی که با محدودیت منابع آب مواجه هستیم باید در مصارف صنعتی و کشاورزی تجدیدنظر شود و آب مصرفی در این بخش‌ها را متناسب با شرایط خشکسالی اصلاح کرد تا حقآبه تالاب‌ها نیز در نظر گرفته شود در غیر این صورت تالاب‌ها با چالش جدی مواجه می‌شوند.
این کنشگر محیط‌زیست با بیان اینکه حقآبه تالاب‌ها در چهارمحال و بختیاری به خوبی رعایت نمی‌شود، تصریح کرد: در تقسم‌بندی منابع آب، حقآبه تالاب‌ها در آخرین اولویت قرار دارد که همین موضوع زمانی که با خشکسالی و کم‌آبی همراه شود به شدت تالاب‌ها را با خطر خشکیدگی و کاهش حجم آب مواجه می‌کند.
خاکپور با ابراز نگرانی نسبت به کم آب شدن تالاب‌های استان، افزود: باید الگوی کشت در حاشیه تالاب‌های استان از جمله تالاب چغاخور اجرایی شود.
خاکپور با بیان اینکه طبق اصول و ضوابط موجود پس از تامین آب شرب، اولویت با حقآبه محیط‌زیست است و پس از آن کشاورزی و صنعت قرار دارد،خاطر نشان کرد: ترتیب این اولویت در استان باید به خوبی رعایت شود.
مدیرکل محیط‌زیست: حقآبه تالاب رعایت شده است
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست چهارمحال و بختیاری اگر چه بر تاثیر مخرب خشکسالی بر تالاب چغاخور صحه می‌گذارد، اما معتقد است از آنجا که در فصل تابستان گیاهانی در سطح تالاب رشد می‌کند به نظر می‌رسد که تالاب دچار خشکیدگی شده اما در سالجاری چند برابر حقآبه زیست‌محیطی تالاب، آب در آن موجود است.
شهرام احمدی عنوان می‌کند که حقآبه تالاب به خوبی رعایت می‌شود و با بستن تفاهم‌نامه‌ای با آب منطقه‌ای و بهره‌برداران تلاش شده تا حقآبه تالاب حفظ شود و به آن آسیبی وارد نشود.
با این وجود مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا عنوان کرد که در بهار امسال ۶۵ درصد تالاب چغاخور آبگیری شده است.
احمدی در عین حال تشدید خشکسالی، کاهش بارش‌ها در شهرستان بروجن، افزایش قدرت تبخیر آب و استفاده بهره‌برداران زیردست تالاب را از دلایل کاهش حجم آب در تالاب بین‌المللی چغاخور عنوان کرد.
وی در خصوص ادعای وارده نسبت به پیامدهای برداشت آب از منطقه برای مصارف صنعتی نیز گفت: امسال برداشت آب برای صنعت تعدیل شده است و مقرر شده تا پساب فاضلاب شهرستان بروجن جایگزین برداشت آب از این منطقه شود.
اما تهدیدهایی دیگری به غیر از خشکسالی که متوجه تالاب چغاخور است رشد گیاهی مهاجم تحت عنوان گیاه «پرطاووسی سنبله‌ای» است که نه تنها باعث کاهش آب در تالاب شده بلکه رشد این گونه مهاجم، حیات گونه‌های گیاهی و جانوری را هم به خطر انداخته است.
گیاه پرطاووسی سنبله‌ای با نام علمی Myriophyllum spicatum گونه‌ای از رده دولپه‌ای‌ها و گیاهان غوطه‌ور در آب از جنس میریوفیلوم و خانواده هالوراگاسه (Haloragaceae) است که در مناطق آبی به سرعت گسترش می‌یابد.
این گونه مقاوم با پوشاندن سطح آب مانع از رسیدن اکسیژن کافی به جانوران آبزی و سبب به خطر انداختن محیط‌های آبی از جمله تالاب‌ها می‌شود.
پرطاووسی سنبله‌ای، زیست گونه‌های گیاهی و جانوری را به خطر می‌اندازد
عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: کاهش آورد آب سبب تحریک این گونه گیاهی مهاجم شده است که می‌تواند با سایر گونه‌ها رقابت کند و شرایط را برای زیست دیگر گونه‌های گیاهی وجانوری به خطر اندازد.
رسول زمانی افزود: تاکنون تحقیقات محدودی نسبت به گونه مهاجم گیاه پرطاووسی سنبله‌ای انجام شده است اما بر اساس همین مطالعات انجام شده چندین روش برای مقابله با آن مطرح است.
وی، استفاده از سموم و استفاده از روش‌های زیستی از جمله رهاسازی «ماهی آمور» را از روش‌های مقابله با گیاه پرطاووسی عنوان کرد و گفت: استفاده از سموم در ایران امکانپذیر نیست و روش رهاسازی آمور نیز به سبب تجربه در تالاب هامون که سبب انقراض سایر گونه‌ها شده است نیز کارایی ندارد.
قهرمان تالاب ایران در سال ۹۹، روش مکانیکی را کم‌خطرترین و متداول‌ترین روش برای مقابله با گیاه پرطاووسی عنوان کرد و گفت: در این روش از دستگاه‌های مخصوص استفاده می‌شود که کمترین خطر و تهدید را برای تالاب دارد و در برخی تالاب‌های کشور از جمله انزلی از آن استفاده شده است.
زمانی نیز با ابراز نگرانی نسبت به تداوم حیات اکوسیستم تالاب چغاخور در پی خشکسالی‌های اخیر، اظهار داشت: این تالاب نه تنها نقش مهمی در تعدیل آب‌های پیرامون خود دارد بلکه در شکل‌گیری روستاهای اطراف و معیشت مردم نیز بسیار مهم است از همین رو کم آب شدن و یا خشکیدگی آن همه این امور را به خطر می‌اندازد.
وی بر تغییر الگوی کشت در اراضی کشاورزی حاشیه تالاب تاکید کرد و گفت: علاوه‌بر آن باید استفاده از سموم و کودهای شیمیایی نیز در این اراضی محدود شود و محصولاتی کشت شود که نیاز به کود و سم کمتری دارد.
این پژوهشگر حوزه محیط‌زیست خاطر نشان کرد: بی‌توجهی به حقآبه تالاب نیز از مهمترین تهدیدهای این حوزه است از همین رو برداشت آب در منطقه باید متناسب به حقآبه تالاب در شرایط خشکسالی باشد.
زمانی با بیان اینکه تالاب چغاخور از زیباترین تالاب‌های کشور به شمار می‌رود، خاطرنشان کرد: هیچ رودخانه‌ای به این تالاب وارد نمی‌شود و تامین آب تالاب از چشمه‌های جوشان کف تالاب و چشمه‌های جاری از دامنه‌های اطراف تامین می‌شود از این رو در معرض کمترین آلودگی‌ها قرار دارد.
وی خاطر نشان کرد: گونه‌های گیاهی و جانوری مهمی از جمله ماهی گورخری در این تالاب وجود دارد و یکی از دلایل به عضویت درآوردن تالاب در کنوانسیون رامسر هم همین موضوع بوده است از همین رو می‌طلبد در حفظ و نگهداشت این زیست‌بوم ارزشمند بیش از پیش تلاش کرد.
جدا از تبعات ناگوار خشکسالی بر تالاب بین‌المللی چغاخور، مهار و کنترل این گونه گیاهی مهاجم نیز با وجود اینکه چندسالی از رشد و توسعه آن در تالاب می‌گذرد از اهمیت بالایی برخوردار است .
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری در خصوص وجود این گیاه در تالاب گفت: مطالعاتی انجام شده که این گیاه به صورت بیولوژیک مهار و کنترل شود تا آسیبی به اکوسیستم تالاب وارد نشود.
شهرام احمدی اظهار داشت: تلاش می‌شود به شیوه‌ای با این گیاه مهاجم مقابله شود تا در اکوسیستم تالاب مشکلی رخ ندهد و طبیعت تالاب برهم نخورد.
به گزارش ایرنا، تالاب بین‌المللی چغاخور در مسیر جاده شهرکرد به خوزستان در فاصله ۶۵ کیلومتری شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری در شهرستان بروجن واقع شده است.
نظر شما