کنترل زیستی و عدم وابستگی به واردات نهاده از خارج کشور

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از سازمان حفظ نباتات کشور، با توجه به غنای بالای دانش بومی و تنوع زیستی کشور، بهره‌برداری از این ثروت و ارزش طبیعی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و عزم ملی سربازان دفاع از امنیت غذایی کشور دارد.

در بین سه روش مرسوم کنترل زیستی فقط در کنترل بیولوژیک کلاسیک اقدام به واردات عامل خارجی می‌شود، آن هم برای آفات غیربومی که از مرز قرنطینه گذشته و در کشور مستقر شده باشند.

برپایه این گزارش، فقط در نوعی از کنترل بیولوژیک کلاسیک به نام  New association  classical  biological  control برای آفات بومی از دشمنان طبیعی غیربومی آن هم طبق شرایطی خاص استفاده می‌شود.

کیفیت دشمنان طبیعی تولید شده در جهان به شکل فزاینده ای در حال بهبودی است که این موضوع ناشی از پیشرفت در زمینه فناوری‌های تولید عوامل کنترل بیولوژیک است، اما در ایران برنامه‌ریزی بیشتری برای توسعه نیاز است که به شکل سریع سیستم های کنترل کیفیت را بتوان براساس آنها بنا نهاد و بدین ترتیب کیفیت کاربرد عملی کنترل بیولوژیک را از طریق افزایش کیفیت تولید انبوه آنها توسعه داد.

تدوین استانداردها و وضع قوانین تکمیلی برای تعیین عملکرد دشمنان طبیعی و نظارت بر کیفیت واحدهای تولیدی فعال اولویت بالایی دارد، بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان فعال باید با همکاری بخش‌های پژوهشی مرتبط رژیم‌های غذایی کاراتر و بهتری را ارائه دهند که کیفیت دشمنان طبیعی را تضمین کند.

ارزیابی محیط‌های مناسب تولید، افزایش سطح اتوماسیون سیستم‌های پرورشی و شیوه‌های مناسب انتقال و رهاسازی نیز از موضوعات مهمی است که در برنامه استراتژیک توسعه کنترل بیولوژیک کشور باید مورد توجه ویژه قرار گیرند.

مدیریت تلفیقی آفات یکی از اجزای توسعه پایدار کشاورزی محسوب می‌شود که بر افزایش برنامه‌های توانمندسازی ذی‌نفعان کشاورزی، توسعه کاربرد فناوری‌های اقتصادی و سازگار با محیط زیست و مدیریت تلفیقی محصول متکی است.

ترویج مدیریت تلفیقی آفات، نیازمند تشخیص محورهای اصلی اثربخشی اقتصادی و اجتماعی به منظور سیاستگذاری و برنامه‌ریزی عملی است، اما در این سیاست‌گذاری‌های ملی آنچه که در کشور از سال‌های شروع برنامه های کنترل بیولوژیکی تاکنون مورد توجه جدی قرار نگرفته، شاخص های اقتصادی برنامه‌ریزی است که این موضوع به دلایلی در تدوین برنامه جامع توسعه کنترل زیستی در کشور بسیار اهمیت دارد، زیرا نگاه اثربخش بدون توجه به منافع اقتصادی و اجتماعی غیرممکن است.

کنترل بیولوژیکی (BC)، ستون اصلی کنترل مدیریت تلفیقی (IPM) است که امکان بالاترین بازده سرمایه‌گذاری در استراتژی  IPM  را فراهم می‌کند، با این حال ارزش اقتصادی این روش به‌ندرت به صورت دقیق تخمین زده می شود. ارزش‌گذاری کنترل بیولوژیک، امکان کاربرد آن در حفظ نباتات کشور را افزایش می‌دهد و ذی‌نفعان کشاورزی مشارکت خود را در تصمیمات مالی و توسعه نوآوری‌های مورد نیاز کنترل بیولوژیک افزایش می‌دهند.

بسیاری از مزایایBC زیست محیطی است که با کاهش مصرف آفت کش‌ها همراه است. تخمین این موارد دشوارتر از مزایای مزرعه ای مانند بهبود عملکرد یا کاهش هزینه های کنترل آفات است زیرا نیاز به ارزیابی اقتصادی غیرمستقیم دارد. با وجود بحث های مداوم درباره روش ارزیابی اقتصادی منافع کنترل بیولوژیک، هنوز اثرات اقتصادی این روش بر سلامت غذا و محیط زیست به درستی ارزیابی نشده است.

در روش کنترل بیولوژیک کلاسیک که بودجه آن از طریق اعتبارات عمومی و ملی تامین می‌شود و با مزایای اقتصادی و اجتماعی فراوانی همراه است، ضرورت توجیه اقتصادی- اجتماعی پروژه های مربوطه برای برخورداری از مشارکت ملی بیشتر است.

در کنترل بیولوژیک حفاظتی مساله مدیریت زیستگاه دشمنان طبیعی به صورت محلی و منطقه ای برای افزایش کارایی عوامل کنترل بیولوژیک مطرح شده و در این روش نیز مسائل اقتصادی تا حد زیادی نادیده گرفته شده است و برای اثبات اینکه مدیریت زیستگاه عوامل کنترل بیولوژیک تا چه حد در کارایی کنترل بیولوژیک موثر است، نیاز به ارزیابی اثرات اقتصادی جانبی مدیریت زیستگاه بر اقتصاد تولید در زیست بوم کشاورزی مربوطه است.

آموزش ذی‌نفعان درباره کنترل بیولوژیک حفاظتی نیاز به ارائه یک رویکرد قابل قبول و موثر برای ابلاغ ارزش اقتصادی این روش دارد.

مشارکت متخصصان کنترل بیولوژیک و اقتصاد دانان کشاورزی برای حل چالش‌ها و موانع ارزیابی کنترل بیولوژیک حفاظتی و ایجاد زمینه‌ها و انگیزه‌های اقتصادی توصیه این روش کنترل بیولوژیکی ضروری است.

پیشرفت در ارزیابی BC و به‌ویژه کنترل بیولوژیک حفاظتی در کشور بسیار ضعیف بوده است. فقط از طریق تعامل میان متخصصان و ذی‌نفعان می‌توان هزینه‌ها و مزایای مستقیم و غیرمستقیم کنترل بیولوژیکی را شناسایی و ارزیابی کرد.

در کنترل بیولوژیکی حمایتی موضوع رهاسازی دشمنان طبیعی در مزارع و باغ ها برای کنترل جمعیت خاصی از آفات طی یک یا چند نسل مطرح است، این روش نیازمند مشارکت فعالیت‌های بخش دولتی و خصوصی است اما به دلیل وجود این ترکیب فعالیتی، تخمین ارزش اقتصادی آن دشوار است و از منظر تجاری این روش بیش از سایر روش های کنترل بیولوژیک اشتغال‌زایی و بستر فعالیت تجاری ایجاد می کند.

در بسیاری از موارد نظیر سایر نهاده‌های مصرفی در کنترل آفات، ارزش اقتصادی آن از طریق نسبت سود به هزینه و افزایش عملکرد محصول برای مصرف‌کنندگان قابل اندازه گیری است اما افزایش مشارکت بخش دولتی نیازمند تعیین منافع اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است که برای برنامه ریزی کلان این روش در سطح ملی یک چالش محسوب می‌شود.

ضرورت دارد که پروتکل جامعی برای ارزیابی نسبت هزینه به سود و رویکردهای اندازه‌گیری کارایی کنترل بیولوژیک به صورت محصولی و منطقه‌ای ارائه شود و فقط بر این اساس است که می‌توان برنامه استراتژیک محصولی و منطقه‌ای برای توسعه این روش در کشور ارائه کرد.

به گزارش ایرنا، کنترل بیولوژیک آفات یا بازداری زیستی آفت‌ها (Biological Pest Control) عبارت است از کاهش جمعیت آفت‌ها به وسیله دشمنان طبیعی مبتنی بر نقش فعال انسان‌ها و در واقع کنترل زیستی آفت‌ها در کشاورزی روشی است از روش‌های کنترل آفات (حشرات، کرم‌ها و گیاهان هرز) که بر شکار، گیاه‌خواری، زندگی انگلی یا سایر سازوکارهای طبیعی تکیه دارد.