ثبت جهانی «راه آهن سراسری ایران» نتیجه تعامل و همکاری همه‌جانبه است

به گزارش عصر دوشنبه گروه فرهنگی ایرنا از میراث آریا، مصطفی پورعلی با اشاره به ثبت راه آهن سراسری ایران در فهرست جهانی یونسکو، گفت: رایزنی‌های فنی معاون میراث‌فرهنگی کشور در پاریس و رایزنی‌های کارشناسی سفیر و نمایندگی دائم ایران در یونسکو برای ثبت این اثر تأثیرگذار بوده است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به حمایت اعضای کمیته میراث جهانی برای موافقت با ثبت راه‌آهن ایران در فهرست میراث جهانی، تصریح کرد: با وجود برخی نظرات متفاوت، سرانجام پرونده راه‌آهن ایران با اجماع به تصویب کمیته میراث جهانی رسید.

کمیته میراث جهانی متشکل از ۲۱ عضو است که برای مدت چهار سال از سوی کشورهای عضو کنوانسیون میراث جهانی انتخاب می‌شوند.

او ادامه داد: در مورد پرونده راه‌آهن پس از قرائت بیانیه ایکوموس جهانی، نماینده قرقزیستان یکی از اعضای کمیته در ابتدا متن اصلاحیه قطعنامه کمیته میراث جهانی را مطرح کرد و کشورهای عمان، اتیوپی، بوسنی و هرزگوین، اسپانیا، روسیه، برزیل، چین، اتیوپی، مجارستان، آفریقای جنوبی، مصر، تایلند، عربستان سعودی، اوگاندا و گواتمالا از ثبت جهانی این اثر حمایت کردند.

پورعلی عنوان کرد: در نهایت پس از اعلام موافقت همه اعضا، کشورهای استرالیا و نروژ که در ابتدا مخالف بودند، توافق خود را برای ثبت اعلام کردند.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی بیان کرد: همه باید از اعضای کمیته میراث جهانی تشکر کنیم که با همکاری و همراهی این کشورها، ثبت جهانی راه‌آهن ایران محقق شد. نمایندگان این کشورها به طور خاص نماینده کشور قرقیزستان به طور شایسته‌ای با توجه به جنبه‌های فنی و کارشناسی پرونده که توسط نماینده کشورمان در اجلاس مطرح شد، اظهار نظر کرده و از ثبت آن حمایت قاطع کردند.

او ادامه داد: به امید خدا سرانجام بر پایه متن اصلاحیه قطع‌نامه‌ای که توسط کشورهای قرقیزستان، عمان، اتیوپی، بوسنی و هرزگوین پیشنهاد داده شد، این پرونده توانست حمایت همه کشورهای عضو کمیته میراث جهانی را جلب و با اجماع به تصویب برسد.

به گزارش ایرنا، در نشست عصر روز یکشنبه (۲۵ جولای ۲۰۲۱) چهل و چهارمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پرونده راه آهن سراسری ایران (موسوم به راه آهن شمال - جنوب) بررسی و با تصویب اعضای کمیته، راه آهن سراسری ایران با طول حدود ۱۴۰۰ کیلومتر در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پس از وقفه‌ای یک‌ساله به ‌دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان از ۲۵ تیر (۱۶ ژوئیه) در شهر فوجوی چین آغاز شد و تا نهم مرداد (۳۱ ژوئیه) ادامه دارد.

در این دور از اجلاس که بدلیل شرایط و دستورالعمل های بهداشتی مقابله با کرونا به شکل مجازی (آنلاین) برگزار می‌شود و صرفا اعضای کمیته بین‌الدول در فوجو چین حضور دارند، ترکیبی از موضوعات سال گذشته و امسال (۲۰۲۰ و ۲۰۲۱) مورد بررسی قرار می گیرد که در طول آن بسیاری از اماکن و جاذبه‌های گردشگری جهان به‌عنوان میراث جهانی معرفی خواهد شد.  

در این نشست که تا نهم مرداد ۱۴۰۰ ادامه دارد، در مجموعه ۳۹ اثر پیشنهادی از سوی اعضای کمیته میراث جهانی بررسی می‌شود که از این تعداد، ۲۲ اثر آن مربوط به آثار پیشنهادی سال ۲۰۲۰ است که نشست آن به‌دلیل همه گیری کرونا برگزار نشد.

پیش از این ٢٢ اثر فرهنگی -تاریخی و ٢ اثر طبیعی ایران به عنوان آثار فرهنگی ملموس و ١۶ اثر و عنصر ارزشمند ایران به عنوان آثار فرهنگی ناملموس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌ و اکنون راه آهن سراسری ایران به عنوان بیست و پنجمین میراث فرهنگی ملموس و نخستین میراث صنعتی کشورمان در این فهرست قرار می گیرد.  قرار است پرونده منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان هم فردا (سه‌شنبه ۵ مرداد)  ( ۲۷ ژوئیه) در کمیته میراث جهانی مطرح و بررسی شود.

تدوین پرونده ثبت جهانی مسیر راه‌آهن شمال و جنوب ایران در سال ۹۷ آغاز شد. ساخت مسیر راه‌آهن سراسری ایران از بندر ترکمن در شمال کشور آغاز و به بندر امام‌خمینی (ره) در جنوب کشور منتهی شد. آغاز احداث راه‌آهن ایران در سال ۱۳۰۵ شمسی به تصویب رسید و یک‌ سال بعد از آن بود که مهندسان ایرانی، آلمانی و آمریکایی احداث این مسیر ۱۳۹۴ کیلومتری را آغاز کردند.

مسیر راه‌آهن سراسری ایران نه‌تنها از حیث تکنیک و کیفیت ساخت، بلکه از بعد گردشگری و برخورداری از مناظر و جاذبه‌های طبیعی ویژه در جهان حائز اهمیت است و به همین دلیل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و هم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی این مسیر تاریخی را برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو درنظر داشتند.  اکنون  یونسکو در اجلاس چین به جهانی‌شدن این مسیر مملو از جاذبه‌های طبیعی، بناهاو پل‌ها و ایستگاه‌ها و تاسیسات و حتی لوکوموتیوهای تاریخی رای داد.

اگرچه پیشینه احداث و بهره‌برداری موفق نخستین راه‌آهن در ایران به دوره قاجار و سال ۱۲۲۷ خورشیدی (۱۸۴۸ میلادی) از رشت به بندر پیربازار و بندر انزلی می‌رسد که بقایای آن همچنان در مسیر رشت به پیربازار با یک لوکوموتیو بخار در محوطه اداره کل بنادر استان گیلان وجود دارد؛  تحقق کامل این آرزوی ملی تا سال ۱۳۰۶ به طول انجامید.  قرارداد نقشه‌برداری برای احداث خطوط راه‌آهن با کنسرسیومی متشکل از شرکت آمریکایی یولن و شرکت‌های آلمانی فیلیپ هولتسمان - ویولیوس برگر و زیمینس باواونیون در سال ۱۳۰۶ به بهای هر کیلومتر حداکثر ۳۶۸ تومان بسته شد.  

راه‌آهن سراسری ایران در سال۱۳۱۴ بهره برداری شد و علی منصور، وزیر راه و شهرسازی وقت، در دوازدهم مرداد ۱۳۱۴ لایحه‌ای برای تشکیل مؤسسه راه‌آهن دولتی کشور به تصویب مجلس شورای ملی رساند تا از اول مهر ۱۳۱۴ «نگاهداری و به‌کارانداختن همه اموال و اثاثیه و ابنیه و وسایل نقلیه و ساختمان‌های فنی متعلق به خطوط آهن و کشتیرانی دریاچه ارومیه» را به‌عهده بگیرد.  

راه آهن شمال جنوب که اکنون یک اثر برجسته جهانی از ایران محسوب می شود، حوزه‌ای گسترده از بندر امام خمینی (ره) تا بندر ترکمن و پهنه‌های بی‌نظیر طبیعی و فرهنگی از هفت استان خوزستان، لرستان، مرکزی، قم، تهران، مازندران و گلستان را در بر می‌گیرد و بی‌تردید ارتقای حفاظت و مدیریت بهتر این اثر را به‌دنبال داشته و بی‌شک موجب رونق بیش از پیش گردشگری کشور به‌ویژه در استان‌های واقع در مسیر این راه آهن خواهد بود.