جامعه علوی یک جامعه حق‌مدار است

حجت الاسلام جلال نوری کاخکی به مناسبت هفته ولایت و امامت در گفت و گو با خبرنگار معارف ایرنا اظهار داشت: موضوع امامت دارای یک بحث تاریخی است که علما و بزرگان در این زمینه صحبت های فراوانی کرده اند ولی این موضوع یک جنبه سیاسی اجتماعی نیز دارد که باید دید چقدر می توان در حل مشکلات جامعه امروزی از آن بهره برد. یعنی جهان تشیع و جهان اسلام می تواند از این موضوع یک الگو و شاخصی را برای زندگی سیاسی و اجتماعی جامعه داشته باشد.

حق‌مداری مهمترین ویژگی امیرمومنان

وی افزود: پیامبر اکرم (ص) فرمود علی مع الحق و الحق مع علی و مهمترین ویژگی امیرمومنان حق مداری آن حضرت است. حق مداری یعنی یک امری که هر انسانی در هر کجای دنیا تشنه حق و حقیقت است و تمام انسان ها زمانی که در برابر یک امر حقیقی قرار می گیرند به طور طبیعی تسلیم آن می شوند. در واقع حق آن چیزی است که انسان را به اطاعت وادار می کند. نگاه حق محوری و حق مداری که در قرآن حاکم است و در سنت نبوی جاری بوده و در سیره و گفتار و رفتار حضرت علی(ع) دیده می شود، مهمترین مساله ای است که جامعه بشری به آن نیاز دارد.

نوری ادامه داد: اگر بخواهیم نقش امام المسلمین و اهمیت غدیر را بفهمیم باید توجه کنیم که آنچه در غدیر برای پیامبر اهمیت بیشتری دارد این است که علی تنها شخصیت حق مدار است. یعنی اگر لازم باشد حضرت علی (ع) حاضر است برای احقاق حق از خود و خانواده اش بگذارد ولی پا روی حق نمی گذارد.

وی افزود: ساختار دین یک ساختار الگوساز است. یعنی تاریخ درباره این فرد قضاوت می کند که این شخص چگونه شخصیتی داشته است. به همین دلیل می بینیم شخصی مانند جرج جرداق مسیحی عاشق حضرت علی می شود و در سراسر دنیا هر کسی با هر دین و مسلکی که با شخصیت امیرمومنان آشنا شده، شیفته آن حضرت می شود که چگونه با آن جایگاه قدرت و امامتی که داشته، به تمام زرق و برق دنیا و به تمام پست و مقام های دنیا بی اعتنا هستند. این مساله نشان می دهد که حضرت علی فقط به پیاده کردن حقیقت دین و احیای ارزش های اصیل انسانی و عملیاتی کردن آموزه های قرآنی توجه داشتند.

امیرمومنان سومین شخصیت الگوساز

نوری از حضرت علی(ع)  به عنوان سومین شخصیت الگوساز دین یاد کرد و با استناد به آیات چهارم سوره ممتحنه و ۲۱ سوره احزاب گفت: اولین شخص الگو که قرآن معرفی کرده، حضرت ابراهیم است و شخص دوم پیامبر اکرم (ص) است که از آن حضرت به اسوه حسنه یاد شده و سومین شخصیت الگوساز جهان دینی از زمان آدم تا کنون حضرت علی(ع) است.

وی با اشاره به آیه ۶۱ سوره آل عمران معروف به آیه مباهله گفت: این الگوسازی از آن جهت است که پیامبر(ص) درجریان مباهله، علی(ع) را به عنوان جان خود معرفی می کند. این مساله نشان می دهد که شخصیت پیامبر دقیقا نسخه به روزشده حضرت علی است تا جایی که فرمود انا مدینه العلم و علی بابها یعنی من شهر دانش هستم و علی در آن یا در حدیث منزلت فرمود یا علی انت بمنزله هارون من موسی یعنی تو به منزله هارون پیامبر هستی به جز این که بعد از موسی هارون پیامبر بود و تو امام هستی.

این کارشناس رسانه افزود: این موضوع نشان می دهد که ارتباط انسان با خدا در رابطه با امامت بسته می شود و هیچیک از امامان ادعای وحی نداشتند ولی شخصیت الگوسازی که می تواند قرآن را پیاده کند و تنها شخصیت منحصر به فرد بعد از پیامبر و مورد قبول و تایید تمام بزرگان جهان اسلام در طول تاریخ حضرت علی است.

وی اضافه کرد: بنابر این ما در عصر حاضر به عنوان یک الگوی سیاسی و اجتماعی نیاز به امیرمومنان داریم تا جامعه بشری بداند الگوی یک انسان شیعه و کسی که می خواهد اسلام واقعی و ناب را پیاده کند، بدون هر گونه غلو، مبالغه، محافظه کاری و منفعت طلبی یک انسان مومن واقعی و فهیم حق طلب و بصیر و آگاه یعنی حضرت علی(ع) را انتخاب می کند.

امتیازات امیرمومنان (ع)

نوری گفت: حضرت علی امتیازاتی داشت که پیامبر آن امتیازات را نداشت. چون علی در دامان بزرگترین اسوه جهان یعنی پیامبر اکرم تربیت شده بود ولی پیامبر مربی خاصی نداشت و خدا مربی او بود. نکته دیگر این که علی در متن وحی رشد پیدا کرد. یعنی شخصیت او از کودکی در زمانی که قرآن نازل می شد، رشد پیدا کرد و آیه به آیه در زمان نزول قرآن حضور داشت و به باطن قرآن آگاه بود.

وی افزود: از طرف دیگر حضرت علی در یک جریان تاریخی کاملا متفاوت از پیامبر قدرت جهان اسلام را به دست گرفت. پیامبر اکرم بعد از فتح مکه فرصت توسعه اسلام را پیدا نکرد ولی علی بعد از خلفای سه گانه به حاکمیت رسید که در آن زمان حکومت بر مناطق شامات، ایران بزرگ آن زمان یعنی افغانستان و پاکستان و همچنین عراق و شمال آفریقا را داشت و به عنوان امام مسلمین پنج سال قدرت مطلقه جهان اسلام را به دست داشت که می توانست با دادن یک امتیاز کوچک به معاویه ، تمام مسائل جنگ صفین را از بین ببرد اما می بینیم علی برای جهان اسلام حاضر نیست به ا ندازه سر سوزنی محافظه کاری کند.

تنها پیروزی که بر کشتگان دشمن گریه می‌کرد

این کارشناس رسانه گفت: حضرت علی تنها شخصیت پیروز میدان در تاریخ است که بر کشتگان دشمن گریه می کرد. آن حضرت در جنگ جمل با دوستان و همرزمانی مانند طلحه و زبیر روبرو می شد که در جنگ های پیامبر در کنار رسول خدا می جنگیدند یا شخصیت هایی بودند که جزو صحابه به شمار می رفتند ولی وقتی آنان کشته شدند، برای آنها گریست. این مساله نشان می دهد که حضرت علی بیش از هر چیز برای این که شخصیت ها از بین می روند متاثر می شدند. یعنی افسوس می خوردند افرادی مانند طلحه و زبیر با منزلتی که داشتند دچار وسوسه های دنیای شده و اینگونه عاقبت بدی پیدا کردند.

وی افزود: امیرمومنان احترام شخصیت ها را حفظ می کرد. یعنی اگر یک شخصیت بزرگ جایگاهی داشت آن جایگاه را حفظ می کرد. مثلا آن حضرت بعد از پیروزی در جنگ جمل، عایشه را با احترام به مدینه فرستاد و نسبت به کشته شدگان جنگ جمل احترام را حفظ کرده و سعی می کردند به همه بقبولاند که ما در این جنگ دچار خسران شدیم چون برخی دوستان ما وارد جنگی شدند که نباید وارد می شدند.

مبارزه امیرمومنان با تحجر

نوری گفت: حضرت امیر در جنگ نهروان با خوارج صحبت هایی کرد که باید در تاریخ بشریت به عنوان یک الگو مطرح شود. دینداری همواره آفاتی دارد که خطرناکترین آفت، تحجر است نه بی دینی و لیبرالی شدن افراد. چون افراد لیبرال بی اعتبار می شوند و چون در بین دینداران بی اعتبار می شوند، خطری نیست که جامعه دینی را تهدید کند ولی آن خطری که جامعه دینی را تهدید می کند، کسانی هستند که بر اعتبار دینی خودشان با تحجر و تعصب می افزایند و وجاهت دینی پیدا می کنند ولی دین را نفهمیدند. این افراد آبرو و اعتبار دینداری را برای خودشان می خرند ولی از حقیقت دین دور هستند.

وی افزود: این جریان تحجر و تعصب که انسان را به جمود فکری می کشاند و باعث می شود تا دریچه عقل و تفکر را ببندد و خطر اصلی محسوب می شود لذا علی فرمود من چشم فتنه را در نهروان کور کردم. یعنی ای بشریت بدانید اگر جامعه دینی لطمه بخورد، بیشترین لطمه را از این قشر می خورد؛ یعنی کسانی که خود را پرچمدار دین می دانند ولی از حقیقت دین دورهستند.

این پژوهشگر مذهبی ادامه داد: مسلمانان بیشترین ضربه را از داعش، تکفیری ها، طالبان، سلفی ها و وهابی ها خورده است. چون آنها نمی گذارند جهان اسلام متحد شود و یک الگوی صحیح جهان اسلامی و یک نگرش واحد در جهان اسلام حاکم شود. آنها به جای این که قرآن را محور قرار دهند، هر کدام به مباحث تاریخی خود توجه دارند و نزاع های آنچنانی را مطرح می کنند. اینها هستند که به برخی روایات مجعول و ضعیف اهمیت بسیار می دهند و به دنبال مباحث حاشیه ای اسلام می روند ولی از متن و گوهر دین که عقلانیت، تدبیر، گفت و گو، تعامل، هم اندیشی و همزیستی مسالمت آمیز است، غافل هستند.

وی با اشاره به آیه ۶۴ سوره آل عمران گفت: ما دینی داریم که خطاب به اهل کتاب می گوید ای اهل کتاب بیایید با هم برای توحید متحد شویم. چگونه پیروان چنین دینی می توانند بر سر برخی مسائل حاشیه ای به روی هم شمشیر بکشند؟ دینی که طبق آیه ۱۲۵ سوره نحل جامعه را به گفت و گو و عقلانیت دعوت می کند.

علی را نشناختیم

نوری این سوالات را مطرح کرد: چرا باید اسلام به عنوان دین خشونت و جنگ در غرب آسیا و در عرصه بین المللی درعصر حاضر معرفی شود؟ چرا باید تمام جهان بشریت در صلح و صفا زندگی کنند ولی جهان اسلام همیشه درگیر نزاع های قومی، تعصبی، نژادی و مذهبی باشد؟ این مسائل نشان می دهد که ما حضرت علی را نشناختیم.

دوستدار علی (ع) دنبال سیره و رفتار علی (ع) است

این کارشناس مذهبی گفت: به صرف برگزاری مراسم و توجه سطحی به حضرت علی (ع) نمی توانیم بگوییم که دوستدار آن حضرت هستیم. کسی که دوستدار واقعی علی(ع) است، سیره و رفتار علی را دنبال می کند. نظام اداری ما از منش امیرمومنان دور است و دچار آفت رشوه و مسائل دیگر می شود. نظام سیاسی و حزبی ما از رفتار علی(ع) به دور است و به همین دلیل دچار چالش ها و بحران های سیاسی می شویم.

وی افزود: در نظام اقتصادی مشکل داریم چون مدیرانی منفعت طلب داریم که فقط به دنبال حقوق های نجومی و سودجویی های آنچنانی و تابعیت های دوگانه هستند و برخی نیز از طریق فرزندانشان ثروت هایی را از کشور خارج می کنند، چنین رفتاری الگوی مدیران نظام اقتصادی امیرمومنان نیست. وقتی در ساختار مدیریتی ما الگوی مدیریت حضرت علی(ع) هیچ جایگاهی ندارد، نمی توانیم خود را دوستدار و شیعه آن حضرت بدانیم.

نوری تاکید کرد: البته چنین افرادی نمی گویند که علی(ع) را دوست ندارند. در واقع همه این افراد امیرمومنان را دوست دارند و به مناسبت میلاد آن حضرت یا برای روز عید غدیر جشن نیز برگزار می کنند ولی رفتار و سبک تفکر و اندیشه ذهنی آنان مطابق آنچه علی  گفته نیست.

بحران شناخت شکلی امیرمومنان

وی اضافه کرد: این مساله نشان می دهد که ما بحرانی داریم که اولیای دین را از نظر شکلی محبوب می دانیم و به آنها ابراز ارادت و علاقه می کنیم اما در صحنه عمل از سنت آنها دور هستیم. همانگونه که قرآن در جامعه ما حضور فیزیکی دارد ولی حضور محتوایی و عملیاتی ندارد و همانگونه که در حوزه اخلاق همه ما خودمان را متخلق به اخلاق و آداب می دانیم ولی وقتی که شاخص های اخلاقی در جامعه اسلامی را بررسی کنیم، می بینیم همین جامعه امروز از نظر شاخص های اخلاقی بسیار تنزل داشته است.

این کارشناس رسانه افزود: به همین دلیل ما از علی دور هستیم و مقداری دور شده ایم. دنیای فضای مجازی، دنیای تکثر، دنیای رسانه، دنیای دروغ ها، سرگرمی ها، هیجان ها، بازی ها ، سلبریتی ها، شهرت طلبی ها و جریان ها مختلف عملا باعث شده که در مسیری قرار بگیریم که از حقیقت دین دور شویم و تنها کسی که می تواند حقیقت دین را به ما معرفی کند، حضرت علی است و شایسته است که علمای ما این رویه و سبک زندگی را جا بیاندازند تا هر کسی می خواهد بگوید من دوستدار علی (ع) هستم، شاخص هایی را برای خود تعریف کند که تا چه اندازه حق مدار بوده و تا چه اندازه برای دفاع از حق از مال و زندگی خود عبور کرده است.

وی افزود: جامعه حق مدار یک جامعه علوی است. جامعه ای که مطالبه حق می کند و برای حق مبارزه می کند چنین جامعه ای شیعه علی است و به هر اندازه جامعه از شاخص های حق مداری دور شود به همان اندازه از جایگاه واقعی امیرمومنان دور شده است؛ هر چند در ظاهر خود را دوستدار و علاقه مند به آن حضرت بداند.