تثبیت کانون‌های گرد و غبار نمکی دریاچه ارومیه در محور تمرکز دولت‌ها

به گزارش ایرنا، طرح احیای دریاچه ارومیه از مهم ترین وعده های انتخاباتی حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی در مقام رییس دولت های یازدهم و دوازدهم بود که پس از وی نیز در اظهارات حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم رییسی، رییس جمهوری منتخب جای ویژه ای یافته است. 

اقدامات و مطالعات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه از دولت دهم آغاز شد، ولی با شدت و ارایه راهکارهای جدید در دولت های یازدهم و دوازدهم پی گیری شد و اکنون بنا بر اعلام مجامع بین المللی و کارشناسان داخلی، این پهنه آبی به شرایط تثبیت رسیده، از خشک شدن نجات پیدا کرده و خطر توفان های نمکی فروکش کرده است. 

در سال ۱۳۹۳ با آغاز اقدامات جدید دولت یازدهم برای احیای دریاچه ارومیه، کارگروه نجات دریاچه شکل گرفت و سپس ستاد احیا  از بطن آن متولد شد و با عضویت سازمان های حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی، جنگلبانی، وزارت جهاد کشاورزی و تعدادی از دانشگاه های کشور آغاز به کار کرد. 

یکی از طرح های حیاتی برای احیای دریاچه ارومیه و حفظ سلامت و معیشت اجتماعات پیرامونی آن، تثبیت کانون های گرد و غبار نمکی و غیرنمکی توسط سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای جلوگیری از انتشار آن به اطراف بود.

در شرایطی که شعاع دربرگیری گرد و غبارهای نمکی دریاچه ارومیه، بنا به اعلام کارشناسان محیط زیست، می توانست تا تهران نیز گسترش یابد، این خطر با اجرای طرح تثبیت تا حدودی برطرف شده است؛ البته طرح تثبیت خاک پیرامون دریاچه ارومیه در دو سه سال گذشته، به دلیل تشدید تحریم ها و تنگنای مالی دولت، به طور کامل اجرا نشده است.

تامین اعتبار؛ ضرورت حیاتی برای ادامه طرح های احیای دریاچه ارومیه

مدیرطرح مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: موضوع دریاچه ارومیه در واقع احیای سرزمینی، تثبیت جوامع محلی و بهبود معیشت مردم به حساب می آید. بر این اساس از دولت جدید انتظار می‌رود اقدامات خود در حوضه دریاچه ارومیه را حتی قوی‌تر از دولت قبلی و با حساسیت بیشتری از دولت دوازدهم انجام دهد و با جدیت به موضوع وارد شود به طوری که بحث ها، کارشناسی تر و نقاط ضعف و قدرت اجرای طرح ها احصا شود.

مهدی مردمی اظهار کرد: مطالبات مردمی نیز همین است که در این حوزه شاهد موفقیت بیشتری نسبت به گذشته باشیم و تحقیقات و اقدامات انجام شده به دیگر نقاط بحرانی حوضه دریاچه ارومیه در سطح آذربایجان شرقی و کشور تعمیم داده شود.

وی افزود: تاثیر احیای دریاچه ارومیه و تثبیت نقاط بحرانی و ممانعت از توفان های نمکی و غیر نمکی در حوزه اشتغال و مهاجرت نیز بسیار تاثیر گذار بوده طوری که در تولید محصولات باغی، حاصلخیزی زمین های کشاورزی در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی که بهره بردارهای مستقیم و حاشیه‌ای به شمار می آیند، سهم قابل توجهی را در اشتغال، معیشت و صادرات دارد.

مردمی گفت: سهم آذربایجان شرقی در صادرات محصولات کشاورزی مثل خشکبار و محصولات باغی بسیار است. بر این اساس از کار افتادن بخش کشاورزی در حوضه دریاچه ارومیه به عنوان قوه محرکه توسعه، تاثیرات نامناسبی را در بخش اقتصادی و معیشت مردم بر جای می گذارد. از این رو  اعتبارات و توجه به طرح های تثبیت باید ادامه یابد.

وی افزود: بنا به اعلام کارشناسان محیط زیست، علوم پزشکی و سایر کارشناسان، گرد و غبار نمکی برخاسته از حوضه دریاچه ارومیه، پیش از این ملموس بوده و تا بیش از ۶۰۰ کیلومتر قابلیت انتشار دارد که البته در نتیجه اجرای طرح‌های مختلف تثبیت کانون‌های روان نمکی و غیر نمکی این خطر محدود شده در نتیجه توقع داریم دولت جدید نیز با در نظر گرفتن حساسیت های زیست محیطی که جزو مطالبات مردم در این بخش است، اعتبارات اجرای طرح های تثبیت خاک حاشیه دریاچه و احیای این دریاچه را افزایش دهد.

طرح مقابله با فرسایش و گرد و غبار نمکی آذربایجان شرقی در حدود ۳۲هزار هکتار حوضه دریاچه ارومیه اجرا شد

 مدیرطرح مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی گفت: در هفت سال گذشته ۱۵هزار هکتار برای طرح تثبیت خاک پیش بینی شده بود اما این مقدار اکنون در ۳۱هزار و ۷۲۵ هکتار اجرا شده و امسال به ۲۲۰هزار هکتار افزایش می یابد. 

مردمی یادآور شد: در مجموع اجرای طرح با ۸۰درصد موفقیت ادامه دارد اما نیازمند اعتبارات لازم است که در چند سال اخیر بسیار کاهش یافته است. در مجموع اجرای طرح با ۸۰درصد موفقیت ادامه دارد اما نیازمند اعتبارات لازم است که در چند سال اخیر بسیار کاهش یافته است. 

اعتبارات تثبیت خاک حاشیه دریاچه ارومیه ۵۷درصد کاهش دارد

مدیر طرح مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی همچنین با بیان اینکه اعتبارات این طرح در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ پنجاه و هفت درصد کاهش دارد، گفت:اعتبار ۱۴میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۷ به ۶میلیارد تومان به صورت نقد در سال ۱۳۹۸ رسید و این مقدار در سال ۱۳۹۹ نیز به ۴میلیارد تومان اوراق ۲ساله کاهش یافت. اعتبار ۱۴میلیارد تومانی در سال ۱۳۹۷ به ۶میلیارد تومان به صورت نقد در سال ۱۳۹۸ رسید و این مقدار در سال ۱۳۹۹ نیز به ۴میلیارد تومان اوراق ۲ساله کاهش یافت.

وی خاطر نشان کرد: تاکنون نیز در سال ۱۴۰۰ اعتباری نرسیده است و برای چرای دام و تامین نهاده نیز سال گذشته هم اعتبار نداشتیم البته در حال حاضر بین پنج تا ۱۰ میلیارد تومان برای تامین نهاده و چرای دام لازم است. 

وی همچنین گفت: از سال ۱۳۹۳ تاکنون سه هزار و ۸۰۰ هکتار از اراضی حاشیه این دریاچه با هدف تثبیت کانون های گرد و غبار نمکی و غیرنمکی دریاچه، نهال کاری و بوته کاری شد.

مردمی در محل اجرای طرح مقابله با فرسایش خاک حاشیه دریاچه ارومیه اظهار کرد: از این مقدار در مدت یاد شده ۸۰۰ هکتار با درخت «گَز» نهال کاری و سه هزار هکتار توسط گونه های قره داغ، هالکنمون و آتریپلکس بوته کاری شده است. 

وی افزود: برای تثبیت ریزگردها ۱۰ کیلومتر نیز بادشکن زنده با کاشت گونه های آتریپلکس و هالکنمون، ایجاد و ۴۱ کیلومتر دیگر نیز بادشکن غیرزنده توسط سرشاخه ها اجرا شده است. 

مردمی همچنین گفت: در سال ۱۳۹۳ با توجه به اینکه موضوع احیای دریاچه ارومیه به صورت جدی مطرح شد، ابتدا به تشکیل کارگروه نجات دریاچه ارومیه و سپس به تشکیل ستاد احیای این پهنه آبی با مشارکت سازمان جنگل ها، محیط زیست، منابع طبیعی، وزارت جهاد کشاورزی و دانشگاه های مختلف منجر شد.

وی افزود: بر این اساس سازمان جنگل ها و مراتع نیز عهده دار تثبیت کانون های بحرانی و فرسایشی پیرامون دریاچه ارومیه شد که در مطالعات اولیه حدود ۱۵ هزار هکتار کانون فعال در سه شهرستان عجب شیر، آذرشهر و بناب شناسایی شد که این کانون ها محل برداشت و حمل رسوبات و گرد و غبار نمکی و غیرنمکی از دریاچه ارومیه است. 

وی ادامه داد: در ۱۲ شهرستان حوضه آبخیز دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی نیز که از شهرستان سراب در شمال شرق استان، آغاز و به شهرستان ملکان در جنوب آن ختم می شود، ۳۵۰ هزار هکتار برای چرای دام سامان دهی شد و در شهرستان های ساحلی بناب، عجب شیر، آذرشهر، اسکو و شبستر نیز این موضوع سامان یافت.

وی اضافه کرد: بر این اساس در ادامه طرح های تثبیت خاک پیرامون دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی ۳۱ هزار و ۷۲۵ هکتار نیز به حالت سیستم چرایی و قرق ساماندهی شد تا سه هزار و ۸۰۰ هکتار بوته کاری و نهال کاری پوشش داده شده و حفاظت شود. 

مردمی خاطر نشان کرد: حدود یکهزار و ۵۰۰ تن جو علوفه ای نیز تولید و در منطقه توزیع شد، چون جوامع محلی دام هایشان را به عرصه طرح وارد نمی کردند. 

مدیر طرح مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی یادآوری کرد: در این مدت ذخیره گاه های بنه و گز نیز در حاشیه دریاچه به طول ۱۰ کیلومتر حصارکشی و سه ایستگاه سنجش گرد و غبار نیز در آذربایجان شرقی راه اندازی شده است. 

وی اظهار کرد: داده های ایستگاه سنجش گرد و غبار شهرستان عجب شیر در سال ۱۳۹۳ در هر هکتار ۳۷ تن گرد و غبار برخاسته را نشان می داد و با سنتز داده ها در اواخر سال ۱۳۹۹ مشخص شد که این مقدار به ۱.۷ تن به ازای هر هکتار کاهش یافته است که اثربخشی افزایش پوشش خاک را نشان می دهد. 

یکهزار و ۵۱۲ هکتار بوته کاری در شهرستان آذرشهر 

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان آذرشهر نیز به خبرنگار ایرنا گفت: یکهزار و ۵۱۲ هکتار بوته کاری در عرصه این شهرستان و طرح تثبیت انجام شده و پنج هزار و ۶۰۰ هکتار نیز قرق شده و تحت پوشش طرح چرا قرار گرفته است. 

سیدجعفر رضوی ادامه داد: کاشت گَز، قره داغ، آتری پلکس و هالکنموم در این عرصه انجام شده که خاصیت دارویی نیز دارند و تولید بذر مقاوم نیز درآمد زایی به همراه داشته و در حال حاضر دور دوم آبیاری این طرح در حال انجام است که البته ۳ دور سالانه این آبیاری ادامه می یابد. 

وی همچنین گفت: تامین جو علوفه ای رایگان برای دامداران درخواستی است که داریم. البته درسال های قبل این درخواست محقق شده بود. در صورت تامین علوفه به صورت رایگان در اختیار دامداران قرار می گیرد چون ورود دام به عرصه ممنوع است بر این اساس باید این علوفه به صورت تشویقی در اختیار آنان قرار بگیرد. 

روزانه ۹ تانکر گونه های کاشته شده طرح تثبیت در عرصه خاصلو را آبیاری می کنند

رییس کارگاه طرح مقابله با فرسایش بادی و گرد و غبار حاشیه دریاچه ارومیه در شهرستان آذرشهر نیز که بومی روستای خاصلو در منطقه است، به خبرنگار ایرنا گفت: چند سال قبل کل منطقه تا چشم کار می کرد شن بود و نمک اما اکنون با اجرای طرح مقابله با فرسایش و با کاشت گونه های گیاهی مقاوم به نمک و کم آبی توانستیم به کمک گونه هایی مثل قره داغ و گونه محلی لَوَر از توفان های نمکی و گرد و غبار جلوگیری کنیم. 

حسن نادری اظهار کرد: اکنون روزانه ۹ کامیون با تانکر گونه های کاشته شده در عرصه را آبیاری می کنند و برای حدود ۲۰ نفر نیز اشتغال ایجاد شده است. 

سه ایستگاه سنجش آلودگی هوا در اطراف دریاچه ارومیه ایجاد شده است

معاون اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: از جمله اقدامات این اداره کل در راستای احیای دریاچه ارومیه، تقویت زیرساخت های حفاظتی، ایجاد سیستم پایش گرد و غبار و تجهیز مرکز هماهنگی، پایش و آینده پژوهی دریاچه ارومیه و حفاظت فیزیکی بخش های خشک شده دریاچه ارومیه در راستای جلوگیری از تخریب است.
میرمحسن حسینی قمی اضافه کرد: همچنین در این راستا سه ایستگاه سنجش آلودگی هوا در اطراف دریاچه ارومیه در عجب شیر، جزیره اسلامی و شرفخانه استقرار یافته که جنوب، مرکز و شمال دریاچه را پوشش می دهند.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه آذربایجان شرقی مستعد ریزگرد ها است، از این رو ایستگاه های سنجش آلودگی ایجاد شده و این قابلیت وجود دارد تا از طریق آزمایشگاه میزان نمک منطقه نیز سنجش شود.
دریاچه ارومیه نام دریاچه‌ای در شمال غربی کشورمان است که میان ۲ استان آذربایجان غربی و استان آذربایجان شرقی قرار گرفته ‌است.

دریاچه ی ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه ی داخلی ایران و دومین دریاچه بزرگ آب شور دنیا محسوب می شد.
آب این دریاچه بسیار شور بوده و بیشتر از رودخانه‌های زرینه‌رود، سیمینه‌رود، تلخه رود، گادر، باراندوز، شهرچای، نازلو و زولا تغذیه می‌شود.