گسترش فرهنگ اهدای خون با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود

فعالیت‌های سازمان انتقال خون در ایران در ۱۳۲۰ خورشیدی به صورت غیراصولی و غیر متمرکز فعالیت خود را آغاز کرد، این روند ادامه داشت تا اینکه در ۱۳۳۱ خورشیدی ۲ مرکز بانک خون توسط محمد علی شمس و مرکز انتقال خون به وسیله احمد آژیر، تاسیس و شروع به کار کرد. تاسیس این ۲ مرکز موجب شکل‌گیری، انسجام و رشد این فعالیت‌ها در ایران شد اما همچنان مطابق استانداردهای جهانی نبود تا اینکه در ۹ مرداد ۱۳۵۳ خورشیدی، این استانداردها با تاسیس سازمان انتقال خون ایران تحقق یافت. بدین ترتیب تاسیس سازمان انتقال خون در ایران به همت فریدون علا وارد مرحله جدیدی شد. تاسیس سازمان انتقال خون ایران با هدف سامان بخشیدن به وضع آشفته خون رسانی و به منظور ترویج فرهنگ اهدا، تهیه و تأمین خون و فرآورده های سالم و مطمئن و رایگان برای رفع نیاز بیماران نیازمند به خصوص مبتلایان به تالاسمی، هموفیلی و لوسمی به وجود آمد. از آن تاریخ به بعد، سالروز تأسیس این سازمان در نهم مرداد به عنوان روز اهدای خون نام گذاری شده است.

جمع آوری خون از داوطلبانِ اهدای خون و آماده سازی آن برای نجات بیماران و مصدومان، ایجاد پایگاه در بیمارستان ها و واحدهای سیار و ثابت جهت تهیه خون، ثبت اطلاعات لازم به منظور دعوت برای اهدای خون به هنگام ضرورت و توزیع خون و فرآورده های آن به مراکز درمانی و بیمارستان ها و ….. از جمله اقدامات سازمان انتقال خون ایران به شمار می رود. لازم به ذکر است که در خرداد ۱۳۶۳ خورشیدی اساسنامه سازمان انتقال خون ایران تصویب شد و سازمان انتقال خون به عنوان تنها متولی تامین خون و فرآورده‌های خونی ایران رسمیت یافت.

اهدا خون و سلامتی فرد اهدا کننده

یکی از مهم ترین فواید اهدای خون این است که فرد اهداکننده می تواند بیماری های نهفته در خون خود را کشف کند. همچنین از طریق آن ضربان قلب،  فشار خون، دمای بدن و کم خونی و نوع گروه خونی تشخیص داده می‌شود. هر فرد سالم می تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته (دو ماه) خون اهدا کند. طبق گفته کارشناسان، هر فرد بالغ (بین ۱۷ تا ۶۵ سال) با وزن متوسط پنجاه کیلوگرم، حدود پنج و نیم تا ۶ لیتر خون دارد و با اهدای ۲۵۰ سی سی تا ۴۵۰ سی سی از خون خود، نه تنها سلامتی خود را به مخاطره نمی اندازد، بلکه ضمن کمک به سلامتی خود، نجات بخش زندگی دیگری نیز خواهد شد. اما مهم ترین و اصلی‌ترین فایده اهدای خون، نجات زندگی همنوع خود است.

دستاوردهای سازمان انتقال خون

 سازمان انتقال خون ایران با تکاپوی بی وقفه علمی و فرهنگی توانسته است تا خون فروشی را که از پیش از تاسیس این سازمان رواج داشت به اهدای خون جایگزین و سپس به اهدای خون ۱۰۰ درصد داوطلبانه و بدون چشمداشت و با اهداف انسان‌دوستانه و ایثارگرانه بدل کند. این سازمان در طول چهار دهه پس از انقلاب اسلامی ایران گام های توسعه، بالندگی و رشد را طی کرده است و هر تهدیدی را به فرصتی برای توسعه بدل کرده است. به طوری که در این سال ها توانسته است تا جایگاه خود را در میان کشورهای منطقه و دنیا و نزد سازمان جهانی بهداشت ارتقا بخشد. راه اندازی مراکز جامع اهدای خون برای به دست آوردن خون و فرآورده های آن مانند پلاکت و پلاسما به طور مستقیم از اهداکنندگان و تکریم مناسب و در شان اهداکنندگان خون در تمامی استان های کشور از دستاوردهای مهم این سازمان محسوب می شود. همچنین استفاده از روش های غربالگری دقیق و پیشرفته جهت شناسایی عوامل عفونی مثل هپاتیت B و هپاتیت C و اچ آی وی و استفاده از خون اشعه دیده و گلبول قرمز شسته شده و کاربرد کیسه های کم لکوسیت برای بیماران خاص که توان بهره گیری از خون کامل را ندارند از دیگر دستاوردهای سازمان انتقال خون ایران به شمار می رود.

بشیر حاجی بیگی مدیرکل روابط عمومی و امور بین الملل و سخنگوی سازمان انتقال خون ایران می‌گوید: امروز با گسترش فعالیت شبکه ملی خون رسانی کشور، توزیع عادلانه خون سالم و فرآورده های آن در کشور دستاوردی بزرگ است. به نحوی که نیاز مبرم به تامین خون در هر جای کشور به آسانی قابل انجام است، امروز عدالت در کیفیت و کمیت تامین خون و فرآورده های آن را شاهد هستیم. به نحوی که در کیفیت خون های اهدایی در تهران هیچ تفاوتی با دورافتاده ترین نقاط کشور ندارد. البته علی‌رغم این دستاوردهای بسیار خوب ضرورت دارد که برای ارتقای بیشتر سطح آگاهی عموم مردم و فرهنگ سازی در زمینه اهدای خون داوطلبانه و شناساندن اهمیت رفتارهای پرخطر به جامعه و تلاش در جهت ارتقای رضایتمندی اهداکنندگان گام‌های موثری برداشت.

کرونا و اهدای خون

ورود و شیوع بیماری کرونا در ایران و پشت سر گذاشتن موج‌های مرگبار این بیماری سبب کاهش تردد مردم و مراجعه آنها به مراکز انتقال خون شد، این در حالی است که نیاز به خون مستمر و همیشگی است و بیماران همه روزه نیازمند به خون اهدایی و فرآورده‌های آن هستند. بنا به گفته پزشکان افرادی که به این فرآورده خونی نیاز مبرم پیدا می کنند، معمولا مشکلاتی همچون تالاسمی، هموفیلی و سرطان دارند، بنابراین ضرورت دارد که مردم با رعایت پروتکل‌های بهداشتی با اهدای خون نجات دهنده جان بیماران باشند. در این میان موقعیت استان تهران به لحاظ تامین خون بسیار حساس و مهم است، چرا که می بایست خون مورد نیاز ۱۶۳ بیمارستان و مرکز درمانی در تهران تامین شود و تهران بالاترین درخواست برای خون در کشور را دارد. البته در دوران کرونا میزان اهدای خون در جهان کاهش داشته اما در ایران این کاهش بسیار اندک‌ بود و ایرانیان مانند همیشه در ایثار و انفاق پیش دستی کردند و سازمان انتقال خون هم خون مورد نیاز بیماران را در این مدت تامین کرد و هیچگاه ذخیره خون به بحران نرسید. بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون در این خصوص گفت: یکی از افتخارات سازمان انتقال خون ایران در پاندمی کووید ۱۹ در 2 سال گذشته ادامه اهدای  بدون چشمداشت و صددرصد داوطلبانه مانند دوران پیش از شیوع کرونا در ایران است. در دوران شیوع کرونا فقط کاهش هشت و نیم درصدی اهدای خون در ایران را داشتیم که در مقایسه با آمار حدود ۲۰ تا ۳۰ درصدی کاهش اهدای خون در کل جهان این کاهش چندان نیست،  در حالی که در برخی از کشورهای منطقه مدیترانه شرقی تا ۵۰ درصد هم گزارش شده است تا جایی که کاهش اهدا به پرداخت های تشویقی در آمریکا منجر شد.