در ۱۷ مرداد سال ۱۳۷۷ ، «محمود صارمی» خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی با نثار خون خویش در راه رسالت مقدس آگاهی بخشی، جانش را فدای زدودن غبار بی خبری از چهره حقایق کرد و در مزار شریف(حین انجام ماموریت خبری در افغانستان) به شهادت رسید.
اینک ۲۳ سال از آن واقعه می گذرد و روز خبرنگار فرصتی برای تامل در رسالت خبرنگاری است. روزخبرنگار را می توان به ایستادن مقابل آیینه ای تشبیه کرد که این بار به جای انعکاس تصاویر واقعی و روشن از اخبار و اطلاعات، خبرنگار سیمای خویش را در آن نگریسته و ردای خدمت و لباس خبرنگاری خود را با آنچه از فلسفه وجودی و رسالت کاریش در ذهن دارد، تطبیق می دهد.
یک سوی خبرنگار اندیشه ها و وجدان های بیدار انسان هایی قرار دارد که تشنه حقیقت و دریافت تصاویر واقعی حوادث اند؛ و در سوی دیگر انبوهی از اطلاعات جعلی، کتمان حقایق و پرده پوشی های منفعت طلبانه در سراسر جهان و او همسو با آیه (۴۲) سوره بقره که می فرماید: «وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ (و حق را به باطل مپوشانید و حقیقت را پنهان نسازید و حال آنکه (به حقّانیّت آن) واقفید)»، و همنوا با این بیت از قصیده سعدی که می گوید: «سعدیا چندان که می‌دانی بگوی/ حق نباید گفتن الا آشکار»، رسالتی جز انتقال و انعکاس حقیقت ندارد، حقیقتی که گاه تلخ است و برخی آن را برنمی تابند اما غافل از آنکه قلم و بیان را با خفتن در نیامِ خاموشی کاری نیست و صد افسوس که بخشی از جامعه بشری این فرمایش مولای متقیان در حکمت ۳۶۸ نهج البلاغه را درک نکرده است که «إِنَّ الْحَقَّ ثَقِیلٌ مَرِی ءٌ وَ إِنَّ الْبَاطِلَ خَفِیفٌ وَبِی ءٌ (حق سنگین است اما گوارا، و باطل سبک لیکن در کام چون سنگ خارا.)».
جهان حاضر مملو از پرده پوشی های سیاستمدارانه سردمداران منفعت طلبی است که نه تنها به دنبال انعکاس حقیقت نیستند بلکه با وارونه جلوه دادن وقایع، تفاسیر متضاد و سوداگرانه، پیشبرد اهداف مادی خویش را می جویند.
یکی از بارزترین جلوه های اقدامات خصمانه علیه خبرنگاران در حمله رژیم صهیونیستی به ساختمان برج الجلاء، محل استقرار خبرنگاران در غزه هویدا شد؛ ساختمانی که دفاتر خبری رسانه‌های بین المللی از جمله شبکه الجزیره، آسوشیتدپرس و خبرگزاری فرانسه در آن قرار داشت.
سنگ اندازی پیش پای خبرنگاران، گاه همچون اقدام آمریکا در توقیف وبسایت های مورد استفاده "اتحادیه رادیو وتلویزیون‌های اسلامی" و سه وبسایت گروه "کتائب حزب الله" آشکارا است و گاه همچون نرم افزار جاسوسی گروه «ان. اس. او» (NSO)، ساخت یکی از شرکت های اسرائیلی، در تلفن همراه خبرنگاران، پنهانی و در خفا.
جامعه بین المللی از رهگذر حقوق بین الملل با درک اهمیت آزادی بیان و حساسیت کار خبرنگاران، اسناد متعددی را به حمایت از آنان اختصاص داده است؛ اسنادی که باید اجرای آن ها را در برابر موارد نقض مطالبه کرد.
کنفرانس جهانی آزادی مطبوعات که از سال ۱۹۹۳ هر سال برگزار می شود، به روزنامه نگاران، نمایندگان جامعه مدنی، مقامات ملی، دانشگاهیان و عموم مردم این فرصت را می دهد تا در مورد چالش های جدید آزادی صحبت کنند.
اعلامیه حقوق بشر و شهروندی ۱۷۸۹ فرانسه
ماده (۱۱) این اعلامیه بیان می دارد: «ارتباط آزاد افکار و عقاید یکی از باارزش ترین حقوق انسان است. بنابراین هر شهروندی می تواند آزادانه صحبت کند، مطالبی بنویسد و یا به چاپ برساند، البته در صورتی که مسئولیت خود را برای هرگونه سوء استفاده از این آزادی بر اساس قانون پذیرا باشد».
اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸
ماده (۱۹) این اعلامیه اشعار می دارد: «هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن با تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد».
کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و آزادی های بنیادین، ۱۹۵۰
بندهای (۱) و (۲) ماده (۱۰) این سند مهم تصریح کرده است:
« ١- هرکس از حق آزادی بیان برخوردار است. این حق باید شامل آزادی داشتن عقاید و دریافت و بیان اطلاعات و ایده‌ها بدون دخالت مقامات دولتی و بدون در نظر گرفتن مرزبندی‌های جغرافیایی باشد. این ماده، مانع تقاضای دولت‌ها برای دریافت مجوز به منظور انتشار اخبار یا فعالیت‌های بنگاه‌های تلویزیونی و سینمایی نخواهد بود.
٢- اعمال این آزادی‌ها، از آنجا که با خود وظایف و مسئولیت‌هایی را به همراه دارند، ممکن است نیازمند تشریفات، شرایط، محدودیت‌ها یا مجازات‌هایی باشند که توسط قانون مقرر شده و در یک جامعه‌ی مردم‌سالار به‌منظور حفظ منافع امنیت ملی، تمامیت ارضی یا ایمنی عمومی جهت ممانعت از ایجاد هرج و مرج یا ارتکاب جرایم، حفاظت از سلامتی و اخلاقیات مردم، حمایت از آبرو یا حقوق سایرین، جلوگیری از افشای اطلاعات محرمانه یا حفظ اقتدار و بی‌طرفی دستگاه قضاوت لازم و ضروری هستند».
پروتکل الحاقی اول ۱۹۷۷ به کنوانسیون های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹
ماده (۷۹) این سند مهم بین المللی بیان گرده است: «روزنامه نگارانی که ماموریت های حرفه ای خطرناک در مناطق جنگی انجام می دهند، به مثابه اشخاص غیرنظامی بند (۱) ماده (۵۰) محسوب می گردند».
بدیهی است که غیرنظامی تلقی کردن خبرنگاران در زمان جنگ، آن ها را مشمول حمایت های گسترده قوانین بین المللی از جمله کنوانسیون ژنو در مورد غیرنظامیان می نماید.
میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۹۶۶
بندهای (۲) و (۳) ماده (۱۹) این سند بنیادین حقوق بشری تصریح کرده است: «هرکس حق آزادی بیان دارد، این حق شامل آزادی تفحص و تحصیل و اشاعه اطلاعات و افکار از هر قبیل خواه شفاهاً یا به‌صورت نوشته یا چاپ یا به صورت هنری یا به هر وسیله دیگر به انتخاب خود می‌باشد.»
تفسیر عمومی شماره ۳۴ کمیته حقوق بشر راجع به ماده (۱۹) سند فوق الذکر نیز ماده فوق را در بسیاری از موارد ناظر به روزنامه نگاران دانسته و در جای جای تفسیر خود از لزوم حمایت روزنامه نگاران و عدم تهدید و مجازات آن ها به واسطه انتشار اخبار و اطلاعات در چارچوب آزادی بیان اشاره کرده است.
اعلامیه ویندهوک، ۱۹۹۱ میلادی
اعلامیه ویندهوک نخستین بار در سال ۱۹۹۱ میلادی از سوی حدود ۶۰ تن از خبرنگاران آفریقایی در پایان اجلاس یونسکو و سازمان ملل متحد در ویندهوک (نامیبیا) راجع به «توسعه مطبوعات مستقل و چندجانبه گرای آفریقایی» تهیه و در سال ۱۹۹۵ میلادی و در بیست و هشتمین نشست مجمع عمومی یونسکو به طور رسمی از سوی دولت های عضو این سازمان بین المللی مورد تائید قرار گرفته و از آن تاریخ به یکی از اسناد مهم و مرجع تبدیل شد.
محتوای این سند بر مفاهیمی چون آزادی بیان، تبادل آزادانه اطلاعات، آزادی مطبوعات، آزادی انجام رسالت خبرنگاری و تضمین این امر از سوی دولت ها، لزوم استقلال خبرنگاران و رهایی آن ها از بند تاکید کرده است.
شعار کنفرانس روز جهانی آزادی مطبوعات در سوم مه سال جاری (۲۰۲۱) در سالگرد انتشار اعلامیه ویندهوک، تلقی آزادی اطلاعات به مثابه سرمایه عمومی (bien public) بوده است.
باری، رسالت خبرنگار کمک به اندیشیدن بشریت است و در این راه هم خود باید آگاه باشد و هم آگاهی بخشد؛ آزاد باشد و هم آزادی بخشد. به امید روزی که همه جهان تلخی حقیقت را بر شیرینی باطل ترجیح داده و خبرنگاران آزادانه و بدون هیچ دغدغه ای با انعکاس آنچه در دنیای پیرامون ما می گذرد، بشریت را در تفکر و آگاهی یاری بخشند.
نظر شما