نگاهی به چالش‌های راویان خبر در عصر کرونا

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، برخلاف باور عموم کار خبر تنها به جمع آوری، ارزیابی، تولید و ارائه اخبار و اطلاعات روز خلاصه نمی‌شود. خبرنگاران در هر حوزه‌ای که فعالیت می‌کنند باید چشم و گوش مردم باشند، این نگهبانان حق و حقیقت حتی گاهی جهت نفع عمومی جانشان را کف دست می‌گیرند تا موضوعات حساس و جنجالی روز را با دقت و سرعت بالا گزارش کنند. انجام این مسئولیت خطیر گاه زندگی شخصی این راویان خبر را تحت الشعاع قرار می دهد و گاه سلامت روانشان را.

به استناد سایت کاریابی کِریر کَست (CareerCast)، خبرنگاری ششمین شغل استرس زا در جهان است. در کنار استرس بالای این حرفه، کار خبرنگاری در جهان روز به روز خطرناک‌تر از قبل می‌شود؛ در سال ۲۰۲۰ میلادی ۶۵ خبرنگار حین انجام وظیفه جان خود را از دست دادند یعنی ۱۷ نفر بیشتر از قربانیان سال ۲۰۱۹.

تا پیش از تحولات اخیر در جهان، همیشه پوشش خبری جنگ و جرائم سازمان یافته جان خبرنگاران تازه کار و حرفه‌ای را بیش از همه چیز تهدید می‌کرد، خبرنگارانی که دوربین و قلم به دست راهی جبهه خطر می‌شوند نه برای این که به هیجان علاقه دارند، بلکه چون پوشش بحران‌های جاری در جهان را وظیفه‌ای مهم و تغییرساز برای خود می‌دانند و خطرها را به جان می‌خرند. حالا کرونا نیز به فهرست غول‌هایی اضافه شده است که اهالی خبر هر روزه با آن سرشاخ می‌شوند. 

شیوع کرونا برای خبرنگاران جهان یک داستان خبری جدید و بی‌سابقه از جنس خطر بود. علاوه بر چالش‌های شخصی که همه‌گیری برای همه مردم جامعه ایجاد می‌کند، خبرنگاران علاوه بر مدیریت چرخه‌های خبری موثق درباره این ویروس و راه های پیشگیری از آن همزمان باید راه خود را از بین انبوه اطلاعات غلطی که در شبکه‌های اجتماعی در این باره رد و بدل می‌شد، باز می‌کردند.

فشار کاری و اضطراب مضاعف

در شرایطی که کارکنان بیشتر مشاغل این روزها برای جلوگیری از ابتلا به کرونا دورکاری می‌کنند، بسیاری خبرنگاران موظفند در اتاق خبر حاضر باشند و یا گزارش‌های میدانی تهیه کنند. لزلی رایمنانس (Leslie Rijmenams) خبرنگار شبکه رادیویی فرانسوی زبان نوستالژی در بلژیک در این باره می‌گوید: از زمان آغاز قرنطینه یک لحظه هم از پا ننشستم. کار یک خبرنگار پوشش سوژه‌های داغ است و برای این کار باید همیشه در صحنه و آماده به خدمت بود.

ایو هرمان (Yves Herman) عکاس خبرگزاری رویترز نیز به مدت چند ماه هر روز اخبار مربوط به کرونا را پوشش می‌داد و در حالی که لباس محافظتی به تن داشت از بیمارستان‌ها، خانه‌های سالمندان، مراسم تشییع جنازه و غسالخانه‌ها گزارش تهیه می‌کرد. وی نیز درباره اهمیت کار خبری در دوران کرونا می‌گوید: با وجود خطرهایی که وجود داشت، حس می‌کردم پوشش اخبار مربوط به کرونا اهمیت بالایی دارد. تا جایی که می‌دانم، اگر جنگ جهانی دوم را در نظر نگیریم، این ویروس تنها سوژه خبری است که همه مردم جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

کرونا الگوی کار در رسانه را تغییر داده است. به گفته خبرنگاران رسانه های معتبر جهانی، تقاضای بالای مردم برای اخبار مربوط به کرونا باعث شده ساعت های کاری آنها افزایش پیدا کرده و حجم کارشان نسبت به شرایط عادی چند برابر شود. ترکیب پوشش خبری یک موضوع ناشناخته، جدید و پیچیده در کنار تهدیدها و خطرهای جانی و تغییر در الگوهای کاری همه و همه به طور مستقیم می‌تواند به تشویش و اضطراب خبرنگاران منجر شود.

نتایج اولیه پژوهش جدیدی که به تازگی بر روی سلامت روان خبرنگاران انجام شد، نشان داد در میان تعداد زیادی از خبرنگارانی که اخبار مربوط به همه گیری را پوشش می‌دهند علائم اضطراب و افسردگی وجود دارد. این روزها حتی خبرنگاران باتجربه که برای سازمان‌های خبری بزرگ و معروف کار می‌کنند نیز گاه زیر بار فشار تقاضا برای پوشش اخبار مربوط به کرونا کم می‌آورند.

موسسه مطالعات روزنامه‌نگاری رویترز و دانشگاه تورنتو در ژوئن سال ۲۰۲۰ که تقریبا تمام کشورهای جهان به نوعی با ویروس کرونا درگیر شده بودند، از ۷۳ خبرنگار بین المللی که مستقیم اخبار همه گیری کرونا را کار کرده بودند درباره کار، سلامت روان و دغدغه‌شان پرس و جو کردند. این مطالعه بخشی از یک تحقیق گسترده درباره آن بود که پوشش رویدادهای سنگینی چون حملات تروریستی یازده سپتامبر در آمریکا، جنگ عراق، جرائم سازمان یافته در مکزیک، حمله گروه الشباب به پایگاه سربازان آمریکایی در کنیا و بحران پناهجویی در اروپا چه تاثیری بر خبرنگاران دارد.

حدود ۷۰ درصد جامعه آماری این تحقیق با مشکل تشویش و ناراحتی روانی روبرو بودند و ۲۶ درصد آنها به اختلال اضطراب فراگیر دچار شده بودند که از علائم آن می‌توان به نگرانی، بی قراری و عصبی بودن، بی‌خوبی، تمرکز پایین و خستگی اشاره کرد. حدود ۱۱ درصد از خبرنگارانی که در این تحقیق شرکت کردند، علائم جدی اختلال اضطراب پس از سانحه/ PTSD را داشتند که در آن فرد مذکور با تکرار ناخوانده افکار و خاطرات آسیب‌های روانی مربوط به اتفاقات تلخی که پس از شیوع کرونا شاهد آن بوده، روبرو می‌شود و احساس گناه، ترس، خشم و شرم را تجربه می‌کند. این خبرنگاران روی موضوعی کار می‌کنند که روی آنها تاثیر مستقیم دارد. از بین این ۷۳ خبرنگار تنها یک نفر به کرونا مبتلا شده بود اما ۴۵ درصد خبرنگاران همکارانی داشتند که براثر ابتلا به این ویروس در بستر بیماری افتاده یا جان خود را از دست داده بودند.

داده‌های به دست آمده از این تحقیق مربوط به خبرنگاران مجربی است که به طور متوسط ۱۸ سال سابقه کار دارند و از سلامت جسمانی کامل برخوردند اما از عواقب پوشش خبری همه گیری کرونا این چنین سخت آسیب دیده‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت آسیب وارده به خبرنگاران تازه‌کار به مراتب از این هم سنگین تر است. 

نبرد قلم با ویروسی به نام اینفودمی

خبرنگاران این روزها علاوه بر تحمل فشار ناشی از گزارش اخبار مربوط به شیوع کرونا، همزمان باید با آنچه سازمان بهداشت جهانی همه‌گیری اطلاعات غلط یا اینفودمی می‌نامد نیز رقابت کنند. در جریان یک بحران بهداشتی با این ابعاد، معمولا اطلاعات غلط و شایعات به سرعت و در مقیاس گسترده پخش می‌شود و می‌تواند مردم را به کام مرگ بکشانند. این روزها همگی کم و بیش با اطلاعات غلطی که درباره شیوع کرونا در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شوند آشنایی داریم؛ از معرفی انواع و اقسام درمان‌های بی اساس و غیرکارشناسی برای کرونا تا تشویق مردم به تحریم واکسیناسیون که در حال حاضر تنها راه مهار این ویروس سرکش است. در این بین اهالی خبر تنها امید مقابله با این موج اطلاعات غلط هستند. 

کوردولا اشنوئر (Cordula Schnuer) خبرنگار نشریه آنلاین دلانو در لوگزامبورگ در این باره می‌گوید: در اینترنت هر چیزی پیدا می‌شود. مردم در شبکه‌های مجازی مطالبی را به اشتراک می‌گذارند که کامل مطالعه نکرده‌اند. بنابراین پیدا کردن یک منبع خبری موثق که مورداعتماد باشد در این روزها اهمیت بالایی دارد.

سخن پایانی این که خبرنگاری حرفه عشق است. حرفه‌ای که با وجود تمام خطرها و سختی‌ها مزایای چندانی ندارد؛ اما لازمه آگاهی‌بخشی به جامعه و حفظ ارکان حقیقت است.