با شکست آلمان نازی و ژاپن در سال ۱۹۴۵ و ظهور دو قدرت غرب و شرق به رهبری آمریکا و شوروی (سابق) و پس از آن آغاز دوران جنگ سرد، جهان عملا به دو بلوک تقسیم شد، ولی با فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱ و جدایی ۱۵ کشور از آن و احیای دوباره روسیه، عملا جهان با یک بلوک مواجه شد.
بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین که در آن دوره وابسته به شوروی بوده و با نام "بلوک شرق" خوانده می‌شدند نیز رفنه رفته از تفکر سوسیالیسم که شوروی سابق سردمدار آن بود، دوری گرفته و عملا زیر سلطه آمریکا رفتند.
از سال ۱۹۹۱ قدرت و نقش بین‌المللی روسیه کمتر و کمتر شد و این کشور دیگر نتوانست قدرت شوروی سابق را باز یابد تا این که بحران سوریه در اسفند ماه سال ۱۳۸۹ آغاز شد و در ابتدا مسکو به رقم این که در بندر «طرطوس» (غرب سوریه) پایگاه نظامی – دریایی و با دولت دمشق قرارداد دفاعی داشت، دخالتی در بحران سوریه نکردند تا این که در مهرماه ۱۳۹۴، "ولادیمیر پوتین" رییس جمهوری روسیه تصمیم خود را برای کمک به دولت و مردم سوریه برای مقابله با تروریست‌های تکفیری مورد حمایت جبهه غربی – عربی – صهیونیستی و ترکیه گرفت و با اعزام دهها فروند جنگنده – بمب افکن و هزاران نیروی نظامی در کنار ارتش سوریه و جبهه مقاومت اسلامی قرار گرفت.
حضور بمب افکن‌های روسی کمک خوبی به ارتش سوریه و جبهه مقاومت اسلامی در مقابله با تروریست‌های تکفیری بود، به حدی که شهید گرانقدر سردار سپهبد "قاسم سلیمانی" فرمانده سابق نیروی قدس سپاه، شکست گروه تروریستی آمریکایی – صهیونیستی «داعش» را در آذر ماه سال ۱۳۹۶ اعلام کرد.
یعنی باید گفت که حضور روس‌ها در سوریه علاوه بر این که برای مردم، حکومت و ارتش سوریه و جبهه مقاومت اسلامی مفید بود، برای روس‌ها نیز پرثمر بود، چرا که از این تاریخ به بعد قدرت منطقه‌ای و بین‌المللی مسکو تقویت گردید.
بحران سوریه که بعدها به جنگی بین‌المللی تبدیل شد، عملا به جبهه تقابل مقاومت اسلامی و ارتش روسیه با جبهه غربی – عربی – صهیونیستی و ترکیه تبدیل شد و شکست گروه تروریستی داعش عملا شکست حامیان این گروه را نیز رقم زد و از این پس نقش منطقه‌ای و بین‌المللی روسیه نیز وارد عرصه جدیدی شد.
پس از طی این دوران، یکی از عرصه‌هایی که روس‌ها این روزها خود را وارد موضوع آن کرده‌اند، مساله «سد النهضه» در اتیوپی می‌باشد که مورد اختلاف شدید کشورهای اتیوپی، سودان و مصر می‌باشد، مساله‌ای که ترکیه نیز وارد آن شده و احتمال زورآزمایی آنکارا – مسکو در آن وجود دارد.
هم اکنون مصر و سودان به دلیل بهره‌برداری اتیوپی از سد بزرگ النهضه (رنسانس) که روی «رود نیل» احداث شده، با دولت آدیس آبابا اختلاف شدید دارند.
مصر در کنار سودان هر دو در پایین دست رود نیل از مخالفان جدی آبگیری سد النهضه به شمار می‌روند و از ۱۰ سال پیش تاکنون چندین بار درباره عواقب آبگیری کامل این سد، به اتیوپی هشدار داده‌اند.
سد النهضه که در ۱۵ کیلومتری مرز اتیوپی با سودان به روی رود نیل ساخته شده، در صورت آبگیری کامل و راه اندازی، بزرگ‌ترین نیروگاه برق آبی آفریقا و هفتمین سد بزرگ جهان خواهد بود و گفته شده که آبگیری کامل آن تهدید جدی علیه حیات مصر است.
«عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر پیشتر گفته بود که آبگیری یک طرفه سد النهضه تامین آب ۱۰۰ میلیون مصری را تهدید می‌کند.
السیسی در تاریخ ۱۵ ژوئیه (۲۴ تیر) تصریح کرده بود که هرگونه کاهش در منابع آب مصر خط قرمزی برای آن کشور است که نمی‌توان از آن عبور کرد. او همچنین تاکید کرده بود که در صورت عبور اتیوپی از این خط قرمز، مجبور خواهد شد، از ارتش برای مقابله با تصمیم اتیوپی استفاده کند.
وزیر امور خارجه مصر نیز چندی پیش درباره بحران سد النهضه تاکید کرد که کشورش از همه ابزارها و امکانات برای محافظت از امنیت ملی خود استفاده خواهد کرد.
«سامح الشکری» هشدار داده بود که همه گزینه‌ها روی میز است و کشورش از هیچ کوششی برای محافظت از امنیت ملی خود دریغ نخواهد کرد و همه ابزارها برای انجام این کار در دسترس مصر است و قاهره عزم و توانایی دفاع از منافع آبی خود را دارد.
وزیر امور خارجه مصر اعلام کرد که اتیوپی ساخت سد النهضه را طبق برنامه انجام نداده و قاهره معتقد است که آدیس آبابا نمی‌تواند مرحله دوم آبگیری سد را به طور کامل انجام دهد.
وی پیش از این هم در یک گفت وگوی تلویزیونی اعلام کرده بود که ۱۰ سال مذاکره با آدیس آبابا نتیجه‌ای نداشته و طرف اتیوپی همچنان «سرسخت» است.
تاکید مصر بر موضع خود از یک سو و کوتاه نیامدن دولت اتیوپی مبنی بر آبگیری کامل سد النهضه، بحران کنونی شمال شرق آفریقا را وارد مرحله تازه‌ای کرده است.
در شرایطی که قاهره بر بهره‌گیری از همه گزینه‌ها در برابر اتیوپی تاکید می‌کند، برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که این بحران در صورت عدم حصول نتیجه و راهکار، می‌تواند وارد مرحله درگیری و رویارویی نظامی شود؛ امری که رئیس جمهوری مصر نیز به طور تلویحی به آن اشاره کرده و در سخنانی با محوریت بحران سد النهضه، قدرت و توان نظامی قاهره را به رخ آدیس آبابا کشیده است.
اتیوپی در تاریخ ۱۹ ژوئیه (۲۸ تیر) اعلام کرد که قصد دارد پر کردن سد بزرگ النهضه (رنسانس) را تا پایان سال جاری میلادی تکمیل کند؛ سدی که در حال ساخته شدن بر روی رود نیل است، رودی که بیش از ۹۰ درصد از آب مورد نیاز مصر را تامین می‌کند.
موضوع اختلاف مصر و سودان با اتیوپی در مساله سد النهضه، چندی پیش با شکایت قاهره به شورای امنیت رسید، ولی آدیس آبابا اعلام کرد که به هیچ وجه بر روی منافع ملی خود معامله نمی‌کند.
در حالی که ترکیه حمایت کامل خود را از اتیوپی در موضوع سد النهضه اعلام کرده، سفیر روسیه در قاهره نیز به موضع گیری درباره سدالنهضه پرداخته و از آمادگی مسکو برای میانجیگری میان مصر، سودان و اتیوپی برای حل اختلافات بر سر این سد، البته با چاشنی حمایت از قاهره خبر داده است.
«گئورگی بوریسینکو» سفیر روسیه در قاهره، با انتشار بیانیه‌ای رسمی تأکید کرده که امنیت آبی چالشی جدی برای مصر و موضوع حیاتی برای این کشور است و هزاران سال است که رودخانه نیل تنها منبع تأمین آب شیرین برای بیش از ۱۰۰ میلیون نفر از ساکنان مناطق حاشیه این رود می‌باشد.
سفیر روسیه در مصر همچنین اعلام کرده که مسکو نگرانی شدید دوستان مصری خود درباره ساخت سد النهضه را درک می‌کند و مسکو همواره بر راه‌حل عادلانه این مسئله تأکید کرده است.
سفیر روسیه در قاهره تأکید کرده که مسکو کاملا معتقد است که این سه کشور همسایه باید برای رسیدن به راه حلی توافقی که فرصت‌های آنها برای اجرای برنامه ملی توسعه را در فضای مسالمت‌آمیز فراهم کند، بکوشند.
بوریسنکو اضافه کرده که در این باره با مقامات آدیس آبابا نیز مذاکره می‌کند.
هم اکنون مصر و سودان خواهان دستیابی به توافقی بر سر نحوه آبگیری سد النهضه و راه‌اندازی آن هستند؛ توافقی که دربردارنده سازوکاری قانونی و الزام‌آور باشد که به هنگام بروز اختلاف یا مشکل بتوان بدان توسل جست، اما اتیوپی با ایده توافق الزام‌آور مخالفت می‌ورزد و بر اکتفا به «اصول غیر الزام‌آور و ارشادی» اصرار دارد، امری که با مخالفت شدید مصر و سودان روبرو شده است.
مصر در تأمین ۹۰ درصد از آب شرب خود به رود نیل وابسته می باشد و قاهره معتقد است که هرگونه کاهش سهم آبی این کشور از نیل، آثار اجتماعی و اقتصادی ویرانگری بر مصر خواهد داشت، این در حالی می‌باشد که آدیس‌آبابا بر این باور است که سد النهضه با سرمایه‌گذاری ۴.۶ میلیارد دلاری در تبدیل شدن این کشور به قطب انرژی منطقه مؤثر است و می‌تواند علاوه بر درآمدزایی، منجر به فقرزدایی در این کشور شود.
مسکو و آنکارا در عین حالی که روابط نسبتا خوب دیپلماتیک دارند، اما در پرونده‌هایی همچون بحران سوریه، جنگ لیبی و اکنون نیز در مساله سد النهضه با هم اختلاف دارند و در عین حال مسکو می‌کوشد، با فعال شدن در پرونده سد النهضه، نقش بین‌المللی خود در منطقه را افزایش داده و خود را به دوران قدرت شوروی سابق نزدیک کند، موضوعی که به اعتقاد کارشناسان مسایل منطقه به این زودی‌ها اتفاق نخواهد افتاد.
نظر شما