در قرن گذشته ورود آلبانیایی تبارها و ساکنین منطقه بالکان به ترکیه و در بعد از اعلام جمهوریت در این کشور نیز ورود ترک تبارهای ساکن یونان و بلغارستان در دهه های نخست اعلام جمهوری نوپای ترکیه و در بعد از حملات شوروی سابق به افغانستان و درگیریهای افغانستان، ترکیه در مقاطع زمانی مختلف شاهد ورود افغانها به خاک خود ، در دهه ۹۰ خاک ترکیه شاهد ورود اتباع مختلف عراقی به این کشور بوده است. به موازات این مساله در چند دهه گذشته اتباع برخی کشورهای آفریقایی نیز از ترکیه به عنوان محلی برای گذر به کشورهای اروپایی استفاده کرده اند.
با آغاز جنگ داخلی در سوریه در سال ۲۰۱۱ میلادی که ترکیه خود نیز به صورت یکی از طرفین این درگیری درآمد، سیل پناهجویان و مهاجرین سوریه به ترکیه سرازیر شد و در حال حاضر ترکیه پذیرای بیش از چهار میلیون پناهجو می باشد. در کنار مهاجرین یاد شده آمار دقیقی از اتباع دیگر کشورها اعم از کشورهای همسایه و یا کشورهای آفریقایی که در ترکیه مقیم هستند در دست نمی باشد.
این موضوع با درگیری بین یک تبعه سوریه با دو تبعه ترکیه در یک پارک در آنکارا و زخمی شدن اتباع ترک به ضرب چاقو در روزهای گذشته، یکبار دیگر در سطح رسانه ای مطرح شد و بطور گسترده در شبکه های خبری ترکیه و نیز شبکه های اجتماعی این کشور بازتاب یافت. متعاقب کشته شدن تبعه ترک منازل صدها پناهجو با سنگ مورد حمله قرار گرفت و به محل کار و اتومبیلهای آنان نیز خساراتی وارد شد. حتی خودروهای پلیس که برای خواباندن درگیری ها در محل حضور داشتند نیز با سنگ مورد حمله قرار گرفت. گرچه به گفته مسوولان رسمی این حادثه یک حادثه شخصی بود و خاتمه یافته است ولی بسیاری از این مساله به عنوان پیش درآمد حوادثی که در آینده می تواند جامعه ترکیه را به سمت ناآرامی پیش ببرد یاد می کنند.
حالا با پیشرویهای دو هفته اخیر طالبان در خاک افغانستان و پخش تصاویری از ورود مهاجرین افغانی به ترکیه مؤسسه افکار سنجی متروپل نتایج نظرسنجی خود در مورد پناجویان را به اشتراک گذاشت. در این نظرسنجی۶۰ درصد از رأی دهندگان حزب عدالت و توسعه و ۵۸.۷ درصد از رأی دهندگان حزب حرکت ملی گرا خواستار بستن کامل مرزهای ترکیه بر روی مهاجران شدند.
همچنین ۸۵ درصد از رأی دهندگان حزب نیک، ۶۷.۴ درصد از رأی دهندگان حزب دموکراتیک خلق ها، ۶۰.۷ درصد از رأی دهندگان حزب سعادت و ۵۲.۲ درصد از مجموع رأی دهندگان سایر احزاب نیز همانند رأی دهندگان احزاب عدالت وتوسعه و حرکت ملی گرا خواستار بستن کامل مرزهای ترکیه بر روی مهاجران شدند. منطبق با نتایج این نظرسنجی ۵۲.۲ درصد مردم ترکیه مخالف ورود مهاجران به کشورشان هستند.
این مساله از سوی احزاب مخالف نیز در روزهای اخیر بکرات مورد تاکید قرار گرفته است.
"تمل کاراملااوغلو" رهبر حزب سعادت ترکیه در روزهای گذشته طی سخنانی در کنفرانس مطبوعاتی هفتگی خود، با تأکید بر ضرورت تشکیل یک کمیسیون درباره پناهجویان، گفت: ایجاد یک توافق اجتماعی در مورد مسئله پناهجویان در ترکیه و تعیین یک نقشه راه مورد توافق همه در این زمینه ضروری است. در این راستا باید کمیسیونی تحت عنوان کمیسیون مهاجرات و یا کمیسیون پناهندگان و پناهجویان متشکل از نمایندگان احزاب سیاسی، جامعه شناسان، کارشناسان مهاجرت؛ مورخان و اساتید دانشگاهی که این موضوع را از نزدیک بررسی می کنند، تشکیل شود. این مسئله را باید با کلیه ابعاد آن مورد بررسی قرارداده و راه حل پیدا کنیم.
" کمال کلیچداراوغلو " رهبر حزب جمهوری خلق در حساب کاربری توییتر خود در مورد پناهجویان افغانی و سوری نوشت: "بدیهی است اقداماتی که در روزهای اخیر از طریق پناهجویان افغانی و سوری انجام می شود، تحریک آمیز است. برافراشتن پرچم افغانستان، پیام های یک فرد به ظاهر روزنامه نگار، فراخوان یک جوان سوریه ای مبنی بر اینکه «درمقابل حزب جمهوری خلق متحد شویم»، حملات، مرگ ها.... من می بینم که این کار به کجا خواهد کشید؛ اجازه نخواهم داد حاکمیتی که در کاخ نشسته است، کشور را به میدان آتش تبدیل کند. ما مشکل پناهجویان را حل خواهیم کرد و البته این کار را با عقل سلیم انجام خواهیم داد. مهمانان مان را با طبل و دوغل بدرقه خواهیم کرد. لطفاً آرام باشید و به ما اعتماد کنید."
"فخرالدین آلتون " رئیس مرکز ارتباطات ریاست جمهوری در حساب کاربری توییتر خود نوشت: امنیت مرزی، یک مسئله حیاتی برای ترکیه می باشد. امسال از ورود ۲۶۷ هزار و ۶۳۸ مهاجر خارجی از مرزهای جنوب و جنوب شرقی کشور جلوگیری شده است. از تمامی نیروهای امنیتی که شب و روز برای تامین امنیت مرزهایمان تلاش می کنند، تشکر می نماییم. وی در این پیام خود، گزارش خبرگزاری آناتولی با تیتر «مرز وان-ایران شب و روز تحت کنترل است» را به همراه یک عکس بازنشر کرد.
کمال کلیچداراوغلو رئیس حزب جمهوری خلق طی در روزهای گذشته در مصاحبه با خانم روهات منگی نویسنده روزنامه سوزجو؛ در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه: "ترکیه در حال حاضر بشدت با مشکل پناهندگان افغانی مواجه است. گفته می شود اغلب پناهندگان افغانی را سربازان واحدهای نظامی دولت افغانستان که مدت۱۰ سال است همراه با نیروهای آمریکایی علیه طالبان می جنگند، تشکیل می دهد و از آنجایی که پیش بینی می شود با خروج آمریکا از افغانستان کنترل کشور به دست طالبان خواهد افتاد، این افراد با سازماندهی آمریکا و با خودروهای متعلق به این کشور به مناطق نزدیک مرز ترکیه انتقال داده می شوند. گفته می شود که این یک روند مهاجرت پناهندگی نیست. ترکیه با این مهاجرت ها چطور مقابله خواهد کرد و شما چطور می توانید پناهندگان سوری را به کشورشان بازگردانید؟" گفت: در مرزها شرایطی با مضمون: "مرز ناموس است" را مشاهده می کنید. این درحالی است که در مرزهای ترکیه پناهندگان با کاروان ها وارد کشور ما می شوند. این افراد از مرزهای ما چطور عبور می کنند؟ آنها چطور سوار کامیون ها شده و به شهرهای مختلف ترکیه می آیند؟ چه کسی به آنها اجازه ورود می دهد؟ این کشور را چه کسی مدیریت می کند؟ در این صورت چه نیازی به مرزها وجود دارد؟ بی شک مسئولیت این امر بر عهده اردوغان، رئیس جمهور ترکیه است. اردوغان با پذیرش این همه پناهجو چکار خواهد کرد؟ هیچ کس شک نداشته باشد که من این افراد را به کشورهایشان بازخواهم گرداند. همانگونه که اعلام کردم من این افراد را حداکثر ظرف مدت ۲ سال پس از برگزاری انتخابات به کشورهای خودشان بازخواهم گرداند. البته آنها را به شرایط و وضعیتی که در آن با مشکل مواجه شوند سوق نخواهیم داد. برای آنها جاده، مدارس و بیمارستان احداث خواهیم کرد و این کار را همراه با اتحادیه اروپا انجام خواهیم داد. باید با دولت سوریه آشتی کرده و دولت سوریه هم باید پناهجویانی که به کشورشان بازخواهند گشت را از هر لحاظ تضمین نماید.
وی در زمینه پناهجویان سوری گفت: بی شک بخش اعظم پناهجویان سوری به کشورشان باز خواهند گشت. آنها به جای شرایط پناهجویی در ترکیه زندگی آرام در کشور خود را ترجیح خواهند داد. من می دانم که همه آنها باز نخواهند گشت، اما حداقل بخش اعظم آنها را می توان به کشورشان بازگرداند. ما به سرعت با سوریه و مصر آشتی خواهیم کرد . با ایران نیز گفتگو خواهیم کرد. این افراد (پناهندگان افغانی) چطور از ایران عبورکرده و به مرز ما می آیند؟ شما می توانید این افراد را مجدداً به ایران بازگردانید. افراد با پرداخت پول به راحتی از مرز عبور کرده و به هر کجا که می خواهند می روند. در جایی که شما در کشور خودتان چندین کیلوگرم کوکائین که از ونزوئلا آمده است را کشف کرده، اما علیه این واقعه هیچ گونه تحقیقاتی آغاز نمی کنید، این بدان معناست که شما مرزهایتان را آگاهانه کنترل نمی کنید. اگر فردی که در رأس دولت قرار دارد به نیروهای امنیتی برای جلوگیری از عبور غیرقانونی دستور دهد، بی شک این روند متوقف خواهد شد. ما همه این افراد را با طبل و دهل و خشنودی و رضایت آنها به کشورشان بازخواهیم گرداند.
" عثمان سرت" روزنامه نگار سرشناس ترک و مقاله نویس روزنامه " قرار" در مقاله ای تحت عنوان " آیا مهاجران افغانی؛ سوریهای جدید هستند؟ " نوشت: بیگانه ستیزی، واکنش به استثمار ، نگرانی و دغدغه های حق بجانب شهروندان ترک از رویکردهای عوام فریبانه رو به تشدید است. امروز شاهد تشدید جدی تنش بخاطر افزوده شدن بار ناشی از مهاجران عراقی، افغانی، پاکستانی و در راس آن سوری بر تنش موجود هستیم. تنش ایجاد شده درنتیجه ادعاها و تصاویر غلط و یا دروغین در رسانه های اجتماعی که بخش مهمی از آنها تحریک آمیز و قدیمی هستند، هر لحظه برای وقوع حوادث ناگوار بسترسازی می شوند.
به نوشته سرت، برغم آلودگی اطلاعاتی در مورد شمار مهاجران سوری، علت آمدن آنها به ترکیه، احتمال بازگرداندن آنها و توزیع جمعیت آنها درسطح کشور، یک توهم کلی وجود دارد، اما این وضعیت هنوز در مورد آنهایی که از افغانستان می آیند، صدق نمی کند. از این رو جزئیات مهاجران افغانی را باید به دقت بررسی کرد. با نگاه به آمار و ارقام مرکز مهاجرت وزارت کشور می بینیم امروز بحث های روزافزون در مورد مهاجران افغانی، در اصل نه بخاطر افزایش مهاجرت، بلکه از فاکتورهای دیگر سرچشمه می گیرد. طبق آمار این مرکز شمار افغانی هایی که در ۸ ماه اول سال ۲۰۲۱ به ترکیه آمده اند، ۳۲ هزار نفر است. این رقم در سال ۲۰۲۰ میلادی ۵۰ هزار نفر بود. با توجه به جغرافیایی که ترکیه در آن قرار دارد و شمار مهاجران در کشور، می توان گفت ارقام مذکور به قدری نیست که دلیلی برای تشدید بحث ها محسوب شود.
سرت در مقاله خود افزود: دلیل دیگری که نشان می دهد در این بحث ها، توهم از خود پدیده پیشی گرفته است، آمار سال ۲۰۱۹ می باشد. در سال ۲۰۱۹ میلادی ۲۰۰ هزار مهاجر غیرقانونی از افغانستان به ترکیه آمده بود. این رقم در سال ۲۰۱۸ میلادی ۱۰۰ هزار نفر بود. یعنی خیلی بیشتر از آمار و ارقام امروز. ولی با اینکه آن روز چنین بحث و مشاجره ای مطرح نبود، چرا اکنون مشکل افغانی ها ورد زبان ما شده است؟
وی افزود: قبل از هر چیز باید پذیرفت که مهاجرت از افغانستان به ترکیه، مسئله ۴۰-۳۰ ساله است. یعنی به سالهای قبل از مسئله سوریه برمی گردد. مهاجران هم بیش از پشتوها، از بین ترکمن ها، اوزبک ها و تاجیک ها از شمال افغانستان هستند. اما چون اینها مانند پناهجویان سوری تاثیری بر بافت جمعیتی ترکیه نگذاشته اند، بحث برانگیز نشده اند.
روزنامه نگار ترک افزود: بحران اقتصادی بویژه در۴ سال اخیر، افزایش بیکاری و تورم بالا در ترکیه باعث گردید مردم بدنبال مسئول و مسبب بحران باشند. لذا مهاجران به عنوان آسانترین هدف در دسترس قرار دارند. بحث در مورد مهاجران سوری، بحران اقتصادی، قطب بندی سیاسی که از سوی حاکمیت تقویت می شود، علاقه رسانه ها و رویکرد بی مسئولانه سیاستمداران، حساسیت ها در مورد مهاجران افغانی را افزایش داده است.
به گفته سرت، تحولات ژئوپلیتیک نیز حساسیت موجود در ترکیه را تشدید می کند. پیشنهاد عهده دار شدن تامین امنیت فرودگاه کابل از سوی ترکیه در ازای خروج آمریکا از افغانستان، خواه ناخواه باعث گردید موضوع به دستور کار اصلی کشور تبدیل گردد. افزایش حاکمیت طالبان در کشور این توهم را تقویت کرد که مهاجران افغانی برگردانده نخواهند شد. توصیه آمریکا به مهاجران افغانی برای سفر به کشورهای ثالث تا تصمیم گیری در مورد آنها نیز به زخم موجود نمک پاشید. ترکیه درسالهای گذشته هزاران مهاجر را با هواپیماها به افغانستان برگردانده بود. هرچند تعداد آنها درمقایسه با مهاجرانی که می آمدند، در اکثریت نبود، اما توهم «احتمال برگردانده شدن» هم در بین افغانی ها و هم در نزد افکار عمومی ترکیه، یک عنصر حساس و کلیدی محسوب می شد.
به ادعای سرت، پیشروی طالبان در افغانستان فعلاً یک موج وسیع مهاجرت ایجاد نکرده است، اما افغانی هایی که در ایران بسر می برند، به سمت ترکیه حرکت می کنند. طبق آمار وزارت مهاجرت افغانستان، در ایران ۲.۵ میلیون افغانی که ۱.۵میلیون از آنها ثبت شده اند، اقامت دارند. بعلاوه بازگشت بیش از ۵۰۰ هزار افغانی به افغانستان که قبلاً در دوره های موقت به ایران رفت و آمد می کردند، به دلیل فضای سیاسی متوقف شده است.
به گفته این روزنامه نگار ترک، مدیریت مهاجرت، قبل از هر چیز در منبع آغاز می شود. یعنی تا قبل از حل مسائل در سوریه و تامین یک ثبات نسبی، این سخنان سیاستمداران ترکیه که " من می روم با اسد دیدار می کنم، از او ضمانت می گیرم و مهاجران سوری را می فرستم"، نمی تواند بیش از یک گفتمان سیاسی ارزش داشته باشد.
همین موضوع در مورد افغانستان نیز صدق می کند. تا زمانی که افغانستان به یک ثبات نسبی دست نیافته و گفتگو با طالبان صورت نگرفته است، حل مسئله مهاجران افغانی بسیار دشوار است. تشدید روزافزون تنش، بحران اقتصادی موجود در کشور و ضعف ناتوانی مدیریتی دولت، نویدبخش روزهای خوش نیست.
نظر شما