تعزیه تاریخی سیار اراک روایتی از مصیبت کربلا است که هر سال در دهه اول ماه محرم شبیه‌خوانان آن را در مجموعه بازار سرپوشیده شهر برگزار می‌کردند اما، با شیوع ویروس کرونا برای دومین سال متوالی است که این هنر آئینی برگزار نمی‌شود.
هر سال در هشتمین روز از ماه محرم الحرام، تعزیه تاریخی سیار اراک در قالب ۲ هیات قدیمی قلعه و حصار در بازار این شهر به حرکت در می‌آمد و جلوه‌های زیبای هنری و آئینی و مصائب امام حسین(ع) و یاران با وفایش توسط شبیه‌خوانان مختلف به تصویر کشیده می‌شد اما امسال طیف زیادی از همشهریان در معرض ابتلا به ویروس کرونا از سویه دلتا قرار دارند و با تصمیم ستاد مقابله با کرونا فرصت استفاده از حال و هوای معنوی این هنر آئینی از دوستداران اهل بیت عصمت طهارت گرفته شده است.
تعزیه سیار اراک آرایه‌های قوی هنری و خمیرمایه مذهبی با اصالتی دارد که محتوای اصلی آن رویارویی نیروی خیر و شر، نور و ظلمت، اهورا و اهریمن و در نهایت جاودانگی و پیروزی حق بر باطل است و سال‌هاست که ۲ هیات قدیمی اراک با نام‌های قلعه و حصار از روزهای نخست ماه محرم در بازار تاریخی اراک آن را اجرایی کرده و با بهترین شکل مصائب کربلا را برای عزاداران حسینی نمایش می‌دادند.
در جریان تعزیه سیار اراک، گروه بزرگی از تعزیه‌خوان‌های محله قلعه اراک در مسجد «حاج‌علی» این شهر واقع در گذر سوم بازار تاریخی از خیابان محسنی گرد هم آمده و در آغاز این سوگواره آئینی نوازندگان نقاره‌ها و طبال‌ها سوار بر شتر با نواختن مارش عزا وارد بازار تاریخی اراک می‌شدند و پس آن نیز گروه‌های تعزیه‌خوان پشت سر هم به ادای نقش می‌پرداختند که در نوبت عصر ادامه این هنر آئینی با تعزیه‌خوان‌های محله حصار از مسجد «آخوند» اراک اجرا می‌شد.
تعزیه سیار در اراک به دلیل رفت و آمد تجار اصفهان به اراک تا حدودی متاُثر از تعزیه اصفهان است و بازار تاریخی اراک که حدود یک کیلومتر طول دارد، به‌دلیل برخورداری از سقف‌های سیزی( قوس‌دار ) بهترین قابلیت در انعکاس صدا را دارد و مکان مناسبی برای اجرای تعزیه است.
اگرچه در و دیوار مساجد آخوند و حاج علی اراک مملو از تصاویر تعزیه‌خوان‌هایی است که از حدود سال‌های ۱۳۰۰ در این هنر آئینی فعالیت داشتند اما، وقفه‌ای در اجرای تعزیه سیار در اراک افتاد و به همت مسئولان هیات قلعه اراک دوباره این هنر آئینی احیا و مورد استقبال مردم و عزاداران حسینی قرار گرفت.
به گفته شمار زیادی از عزاداران حسینی در اراک، برگزاری تعزیه سیار در بازار تاریخی این شهر حال و هوای معنوی خاصی دارد که ۲ سال است به دلیل شیوع کرونا هیات‌های قلعه و حصار اراک نتوانسته‌اند آن را اجرا کنند چرا که صیانت از سلامت عزاداران حسینی بر هر چیز دیگری ارجح است هر چند قلب‌های زیادی برای حضور در فضای معنوی تعزیه سیار می‌تپد.
تعزیه سیار اراک هنر آئینی اصیل
مسئول هیات مذهبی قلعه اراک در گفت و گو با ایرنا، گفت: تعزیه سیار اراک از آیین هایی است که تا اوایل دهه ۶۰ اجرا می‌شد اما، از این تاریخ تا سال ۱۳۹۲ به دلایل مختلف متوقف و دست فراموشی سپرده شده بود و احیای مجدد این هنر آئینی با عنوان کاروان تعزیه در آستانه تاسوعای حسینی استقبال کم‌نظیری را از سوی مردم شاهد بود که نشان از ارادت قلبی دوستداران اهل بیت دارد.
«امیرحسین پزشکیان» افزود: نقطه آغازین تعزیه سیار اراک مشخص نیست اما، به گفته بزرگان شهر اراک قدمت و اصالت این هنر معنوی با عمر ۲۰۰ ساله اراک عجین است و با شکل‌گیری شالوده بازار و فعالیت تجار هر سال محرم کاروان تعزیه‌خوانان میهمان این مکان کسب و کار بوده است.
وی اظهار داشت: پیش از این تعزیه سیار اراک در ۲ نوبت صبح از سوی هیات قلعه و عصر از سوی هیات حصار به راه می‌افتاد و محل استقرار تعزیه‌خوان های هیات قلعه نیز مسجد حاجی علی خیابان محسنی و محل تجمع تعزیه خوانان محله حصار نیز مسجد حصار بود و به علت سبقه دیرینه‌ای که بین این ۲ محله بود هر تعزیه‌خوان باید در یک هیات تعزیه اجرا می‌کرد.
مسئول هیات قلعه اراک بیان کرد: حدود ۳۰ سال تعزیه سیار اراک خاموش بود اما،بالاخره اعضای قدیمی و سالخورده هیات قلعه اراک آن را تولد دوباره دادند هرچند در ۲ سال اخیر مردم اراک از اجرای آن به خاطر شیوع ویروس کرونا محروم هستند اما این هنر آئینی همچنان زنده است و با پایان تهدید کرونا دوباره کاروان تعزیه‌خوانان میهمان بازار اراک خواهد بود.
تعزیه سیار اراک نماد بازخوانی حماسه عاشورا
یکی از تعزیه‌خوان های پیشکسوت اراک در گفت و گو با ایرنا، گفت: تعزیه سیار اراک سرمایه عظیم معنوی است که سینه به سینه منتقل شده و کرونا نمی‌تواند به آن آسیب بزند و اگر با هدف سلامت مردم و عزاداران ۲ سال است که اجرا نشده اما، در قلب‌ها زنده است و و با پایان کرونا دوباره در محرم هر سال بازار اراک شاهد این کاروان معنوی خواهد بود که بازخوانی حماسه عاشورا را دارد.
«عباس فارسی» افزود: تعزیه‌خوان‌های بازار تاریخی اراک همگی از بین پیشکسوتان هنر تعزیه هستند که ورزیدگی و مهارت بالا در کار خود دارند و کیفیت این تعزیه در کشور زبانزد است.
وی توضیح داد: ورزیده‌ترین تعزیه‌خوان این هنر آئینی به عنوان «شاه نسخه‌خوان» برگزیده شده و این نمایش مذهبی با نمادهای قوی از رنگ، متن نسخ، حرکت تعزیه‌خوانان و علایم و تجهیزات و نواختن موسیقی حزن همراه است که اصالت و مفاهیم عمیقی را با خود دارد و سرمایه فرهنگی استان مرکزی محسوب می‌شود.
فارسی گفت: با احیای مجدد این هنر آئینی مردم برای تماشای تعزیه اشتیاق زیادی نشان دادند به‌طوری که از ساعات اولیه صبح در بازار حضور یافته و این نشان از اقبال تعزیه سیار در اراک است.
خاستگاه هنر مانای تعزیه فرهنگ عاشورایی است
یکی دیگر از تعزیه‌خوان‌های پیشکسوت اراک نیز گفت: تعزیه‌های شهادت «حضرت علی اکبر(ع)»، «حضرت قاسم(ع)»، «حضرت ابوالفضل(ع)»، «حضرت مسلم»، «حر ریاحی»، «وداع شهربانو(س)»، «شهادت امام حسین(ع)» و «شهادت ۲ طفلان حضرت زینب(س)» در تعزیه سیار اراک اجرا می‌شود که در ۲ سال اخیر کرونا نگذاشته این آئین معنوی در محرم برای عزاداران حسینی دایر باشد..
«اسماعیل تاج آباد» افزود: نسخه‌های تعزیه با حضور پیشکسوتان به قطعه‌های مختلف تقسیم شده و به‌عنوان مثال در تعزیه شهادت حر ریاحی ۲ نفر به قطعه گفت و گوی «حر با ابن زیاد»، ۲ نفر قطعه «حر با حضرت ابوالفضل» و ۲ نفر نیز قطعه «حر با امام حسین(ع)« را اجرا می‌کنند.
وی بیان کرد: تعزیه‌خوان‌ها از روز اول ماه محرم در گروه‌های ۲ و یا سه نفره موسوم به «کوپه» سازماندهی می‌شوند و معین البکا نسخه‌های آنان را تحویل داده و از شب سوم نیز در مسجد حاجی علی و یا در منزل روسای هیات‌ها تمرین‌ها پیگیری می‌شود.
این تعزیه‌خوان پیشکسوت بیان کرد: مرحوم «عبدالواحد حاجیان»، «محمد حمصی»، «ابوطالب فتحی»، «محمد نگارنده»، «رضا مقیمی»، «رجب صالحی»، «جواد قناتی»، «مصطفی راهزانی»، «عظیم راهزانی» و « رضا قهیه» از جمله تعزیه خوانان معروف اراک بودند که در بازار تاریخی این شهر تعزیه می‌خواندند.
وی ادامه داد: «حسن مجللی»، «اسماعیل تاج آباد»، «کریم ابراهیمی»، «حجت مولایی»، «عباس فارسی»، «عزیز الله ترابی» و «رضا عرب» نیز ازتعزیه خوانان بنام اراک هستند که هنوز هم به اجرای نقش می‌پردازند.
تاج آباد بیان کرد: نسخه‌ای تعزیه به شکلی قطعه‌بندی می‌شود که یک تعزیه از سوی یک گروه ۳۰ نفری و به صورت قطعه‌بندی کامل اجرا شود.
وی عنوان کرد: کلانشهر اراک این روزها با شیوع سویه دلتا کرونا حال و روز خوشی ندارد و عزاداران حسینی برای حفظ جان خود و همشهریان ترجیح می‌دهند آئین های سوگ حسینی را در سایه پروتکل‌های بهداشتی برگزار کنند و چون تعزیه هنری است که تماشاگران باید به شکل تجمع گرد آن آیند، همه دست اندرکاران تعزیه سیار اراک به دستور ستاد مقابله با کرونا احترام گذاشته و امسال نیز از اجرای تعزیه پرهیز کرده‌اند.
وی یادآور شد: تعزیه هنری مانا و ریشه‌دار است و هرگز توقف مقطعی آن نمی‌تواند مشکلی ایجاد کند چرا که علایم، نسخ و نمادهای آن از دل و جان عاشقان حسینی برخاسته و همواره زنده می‌ماند.
بیش از ۴۰۰ گروه تعزیه‌خوانی در استان مرکزی سازماندهی شده است.
ویروس کرونا از زمستان سال ۹۸ در کشور شیوع یافت و استان مرکزی پس از قم دومین کانون بیماری بود.
نظر شما