موسیقی و نواهای مذهبی بیشتر در قالب موسیقی نواحی یا مقامی مشهود است که در میان موسیقی نواحی ایران، موسیقی نواحی خراسان از منزلت خاصی برخوردار است و معرف تاریخ کهن پارسی در این بخش از کشور می‌باشد.
در لابلای ملودی‌های موسیقی نواحی ایران و به خصوص در بخش موسیقی حزن‌انگیز، می‌توان رد پای محرم را به وضوح مشاهده کرد.
یک پژوهشگر تاریخ موسیقی ایران در مقاله‌ای با نام "محرم زایش موسیقی دینی در ایران" به تبیین نقش آیین مذهبی محرم در تولد و تحول موسیقی دینی در کشور پرداخته است.
این پژوهشگر اهل تربت‌حیدریه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: موسیقی دینی ایران را می‌توان در محرم و عاشورا جستجو کرد زیرا اینگونه موسیقی از جهات گوناگون مورد اقبال مردم بوده و هست.
کیوان نواری افزود: هر چند این موسیقی از غم‌انگیزترین و تاثربرانگیزترین نوع موسیقی است، اما بخش قابل توجهی را در ایام محرم و دیگر ایام عزاداری در طول سال، شامل می‌شود.
وی ادامه داد: در زمان وقوع جنگ‌ها نیز، این نوع موسیقی از عوامل تقویت روحیه به شمار می‌رفته است.
این پژوهشگر گفت: موسیقی دینی ایرانی به چهار بخش تقسیم می‌شود که شامل آیین‌های عاشورایی، موسیقی نمایشی تعزیه، موسیقی عبادی و موسیقی عرفانی است.
وی در تشریح آیین‌های عاشورایی با بیان این‌که بیشترین تنوع و بیشترین قسمت موسیقی دینی ایران را این بخش شامل می‌شود افزود: آیین‌های عاشورایی با نوعی موسیقی ریتمیک همراه با حرکات سمبلیک همچون زنجیرزنی، سینه‌زنی و کف بر هم کوببیدن اجرا می‌شوند.
نواری ادامه داد: در این مراسم از سازهای بادی و کوبه‌ای همچون طبل‌های گوناگون استفاده می‌شود که در مقایسه با مراسم مشابه در کشورهای دیگر و به خصوص کشورهای عربی، نوع سازها فرق کرده و مراسم نیز دارای تفاوت‌های بسیار است.
وی گفت: در گذشته میان اقوام و به خصوص آسیایی‌ها نقش موسیقی و ادبیات هنگام اجرای آیین‌های دینی به قدری مهم بود که بدون موسیقی و شعر هیچ مراسمی اجرا نمی‌شد و به همین دلیل است که در این نواحی موسیقی و هنر دینی مهمترین بخش موسیقی و هنر را تشکیل می‌دهد.
این پژوهشگر تاریخ موسیقی ایران افزود: موسیقی دینی و آیینی در ایران آیین‌های خاص خود را دارد و فرقه‌های مختلف اسلامی از جمله شیعه و سنی از موسیقی و نغمه‌های خاصی استفاده می‌کنند که با اعتقادات و نیازهای آیینی آنها همخوانی دارد.
وی ادامه داد: موسیقی دینی در ایران نسبت به سایر ادیان از کیفیت و تنوع بیشتر برخوردار است و موسیقی اسلامی بخش قابل توجهی از موسیقی ایرانی را تحت تاثیر خود قرارداده و به شاخه‌های گوناگون تقسیم شده که در مقایسه با سایر هنرها، از اهمیت و رواج فوق‌العاده زیاد برخوردار شده است.
نواری گفت: موسیقی ایرانی را می‌توان بر اساس محتوا و نوع اجرا به شاخه‌های مختلف تقسیم کرد و از هر کدام از این شاخه‌ها، می‌توان به زیرمجموعه‌های بیشتری دست یافت.
وی افزود: در میان انواع موسیقی دینی، موسیقی عاشورایی و تعزیه توسط شیعیان اجرا می‌شود و این موسیقی خود به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌شود که هر بخش آن دارای ویژگی و خصوصیات خاصی است که بسته به نوع مراسم و حتی روزهای مختلف با هم تفاوت دارند.
این پژوهشگر موسیقی دینی ادامه داد: حماسه عاشورا و شیوه عزاداری برای حضرت امام‌حسین (ع) در طول تاریخ شیعه در جهان اسلام از تنوع و شکوه بسیار برخودار بوده و حماسه کربلا مهمترین حماسه تاریخ شیعه تلقی می‌شود لذا آیین‌های عاشورایی در ایران اهمیت فوق‌العاده داشته و دارد.
وی گفت: در روزهای محرم نوحه‌ها و مرثیه‌های گوناگون خوانده می‌شوند که در ذکر مصیبت حضرت عباس (ع) ، حضرت علی اصغر(ع) ، حضرت زینب (س) و حضرت رقیه (س) از اهمیت خاصی برخوردار هستند.
نواری افزود: مراسم آیینی شام غریبان نیز که به یاد اسیران و یتیمان بازمانده از فاجعه کربلا اجرا می‌شود، بسیار رایج است و با شکوه خاص اجرا می‌شود.
نظر شما