این بنای تاریخی که در بافت تاریخی شهر تربت‌حیدریه قرار دارد، یکی از ۱۳ کاروانسرایی است که از دورانهای تاریخی تیموریان تا قاجار به منظور خدمت به مردم و به طور مشخص مسافران، با کارکرد رفاهی و هدف ایجاد حس امنیت و آسایش عمومی در این خطه برپا شده است.
امروز پس از گذر قرنها مالک حقیقی و یا به تعبیر روز "فعال بخش خصوصی" در صدد احیاء و تداوم حیات کاروانسرای طبسی با همان هدف اولیه اما در شکلی متناسب با نیازهای روز جامعه و به طور مشخص "گردشگری" به سبک زندگی امروزی است، ولی عدم همکاری ارگانهای دولتی مرتبط موانعی برای وی ایجاد کرده است.
این در حالی است که اکثر کاروانسراهای برجای مانده از دورانهای تاریخی واقع در محدوده شهر تربت‌حیدریه همچون "رباط علیا، رباط لاری و بناهای خارج از محدوده این شهر نظیر "رباط کامه، رباط کسکک، رباط تروسک، رباط شور حصار، رباط میاندشت و رباط اسدآباد" گرچه از دست تطاول زمان جان سالم به در برده و هنوز پابرجا هستند اما برخی از آنها به خاطر تغییرات عمیق سبک زندگی، بدون استفاده مانده اند و همچنان در چنگ چرخه تکراری فرسایش قرار داشته و رو به تخریب و نابودی می‌روند.
اثر ملی
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگی و صنایع دستی تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: رباط طبسی که اسفند ۱۳۸۰به شماره ۴۸۰۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده در زمره بناهای دو ایوانی و شامل فضای ورودی، هشتی، تعدادی حجره مشرف به میانسرای بنا، انبار و اصطبل است.
علی محمدی افزود: هم‌اینک در بخشی از این ساختمان بزرگ "موزه مردم‌شناسی، سفره‌خانه سنتی و کارگاههای آموزش صنایع دستی" برپا شده است.
وی همچنین اظهار داشت: رباط طبسی که در اواخر دوره قاجار توسط حاج محمدابراهیم طبسی از تاجران معروف تربت‌حیدریه در ضلع شرقی مجموعه قطب‌الدین حیدر این شهر ساخته شد، بر اساس وقفنامه موجود مکانی برای سکونت و استراحت زائران بارگاه منور امام رضا(ع) بوده است.
اقدامات و مشکلات سرمایه‌گذار
گرچه رباط طبسی از ۲۰ سال پیش تاکنون با ثبت در فهرست آثار ملی ایران مشمول مجموعه قوانین حفاظتی میراث فرهنگی شده است اما ملک و بنای آن همچنان در مالکیت بازماندگان مرحوم محمدابراهیم طبسی، برپاکننده ساختمان کاروانسرا قرار دارد که آن را وقف آسایش و امنیت مسافران زائر حرم مطهر امام رضا (ع) کرده است.
محسن طبسی نوه مرحوم محمدابراهیم طبسی در باب مشکلات پیش روی خود برای احیاء و روزآمد کردن این بنای تاریخی موقوفه به خبرنگار ایرنا گفت: در مدت ۱۳ سال اخیر، بالغ بر ۴۰۰ میلیارد ریال هزینه کرده‌ام تا بلکه نیت واقف را برای تغییر کاربری بنا و ساخت اقامتگاه گردشگری برای پذیرش زایران امام رضا(ع) که از این شهرستان عبور می‌کنند، محقق کنم اما همکاری ضعیف مسوولان مانع از تحقق نیت واقف شده است.
وی افزود: از سویی مستاجران این ملک وقفی نیز از پرداخت بدهی‌های گذشته و اجاره‌بهای خود طفره می روند و شهرداری تربت حیدریه نیز با وجود بهره برداری از کاریز این کاروانسرا و عریض کردن خیابان مجاور مجموعه، که قسمتی از موقوفه را از بین برده است، مبلغی نپرداخته و حال آنکه موظف است پس از تعیین رقم دقیق این بدهی، نسبت به پرداخت آن اقدام کند.
طبسی به بدهی دیگر بهره‌برداران از این بنای موقوفه اشاره کرد و افزود: اداره ورزش و جوانان شهرستان نیز باید اجاره بهای گود زورخانه این مجموعه را، که از موقوفات وابسته به رباط طبسی است، پس از به‌روزرسانی بپردازد و یک بهره بردار خصوصی نیز باید اجاره بهای خود بابت استقرار در این بنا را به روزرسانی کند.
وی با تاکید بر وقفی بودن این کاروانسرا گفت: من به هیچ ابزاری برای مجاب کردن این ادارات و دریافت مطالبات آن ندارم و با توجه به اینکه این ملک وقفی است، انتظار می رود که اداره اوقاف و امور خیریه، به عنوان متولی امر، پا پیش گذارده و نسبت به استیفای حقوق از دست رفته واقف اقدام کند.
وصیت واقف بنا پذیرایی از زائران امام رضا (ع) است
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا گفت: واقعیت موضوع آن است که بنای تاریخی رباط طبسی طبق وصیت واقف باید به محلی برای استراحت و پذیرایی از زایران عبوری امام رضا(ع) تبدیل شود و اکنون نوه وی در صدد عملی کردن این امر است تا این بنای تاریخی را به اقامتگاهی سنتی، با استانداردهای مورد نظر میراث فرهنگی مبدل سازد.
علی محمدی افزود: این در حالی است که در داخل این کاروانسرای تاریخی، یک مجموعه تجاری شامل ۱۳ دهنه مغازه و یک گود زورخانه وجود دارد که همگی جزو موقوفات وابسته به رباط طبسی است و طبق اظهارات متولی، اکنون در اختیار بخش خصوصی و اداره ورزش و جوانان تربت حیدریه است.
وی گفت: شهرداری نیز باید بابت تعریض خیابان و عقب نشینی املاک تجاری مبلغی را به این موقوفه بپردازد که متولی کنونی بنا ادعا و شکایت آن را در محاکم قضایی طرح کرده و رفع این مشکل، نیازمند یک تعامل بین دستگاهی است.
مصوبه دولت دست اوقاف را بسته است
رییس اداره اوقاف و امور خیریه تربت‌حیدریه به خبرنگار ایرنا اظهار کرد: موضوع بدهی دستگاههای دولتی به املاک و اموال وقفی، محدود به این بنا نیست و اکنون این اداره بابت به‌روزرسانی اجاره بهای املاک موقوفه چندین میلیارد تومان از ادارات و مستاجران طمالبه دارد.
حجت‌الاسلام جعفر نواییان سررودی افزود: مشکلی که در شرایط کنونی ما از استیفای حقوق موقوفات بازداشته، بخشنامه دولت قبلی مبنی بر خودداری دستگاههای دولتی از شکایت علیه هم در محاکم قضایی است.
وی در عین حال تاکید کرد: البته اگر چنانچه مالک موقوفه شکایتی علیه مستاجران و بهره برداران خصوصی و دولتی طرح کند، موضوع متفاوت خواهد بود و ما نیز از وی حمایت خواهیم کرد.
رییس کمیسیون حقوقی و املاک شورای اسلامی شهر تربت‌حیدریه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به تازه بودن فعالیت این دوره شورای شهر، از جزییات این پرونده و ادعای حقوقی مزبور ابراز بی اطلاعی کرد.
علی‌اکبر آقابیگی افزود: از سویی هرگونه اظهار نظری در باب این موضوع، می تواند بر مسیر حقوقی پرونده تاثیر بگذارد، بر این اساس شورا بدون اظهار نظر در این خصوص، خود را مکلف به تمکین از رای دادگاه می داند.
طرح تغییر کاربری بنا به میراث فرهنگی ارائه نشده است
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بنای تاریخی کاروانسرای طبسی تربت حیدریه یک موقوفه است بر این اساس بررسی مشکلات حقوقی آن بر عهده اداره اوقاف و امور خیریه است.
احسان زهره‌وند افزود: البته آن بخش از نیت واقف که اکنون توسط متولی در حال پیگیری است و آن تغییر کاربری بنا و ساخت تاسیسات سنتی گردشگری است، به اداره کل میراث فرهنگی ارتباط پیدا می‌کند.
وی اظهار داشت: بر اساس قانون حق نداریم به بهای ساخت یک هتل جدید، ولو با شاکله سنتی، کمر به تخریب یک بنای تاریخی شناسنامه دار ببندیم، لذا از متولی بنا درخواست شده طرح خود برای تغییر کاربری را برای بررسی به میراث فرهنگی استان ارایه کند که تا این لحظه چنین نکرده است.
سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگی و صنایع دستی خراسان رضوی اظهار کرد: در مرحله نخست باید مطالعات تطبیقی طرح توسط فردی متخصص و صاحب صلاحیت، که در زمینه ساخت و تغییر کاربری بناهای تاریخی تجربه و کارنامه قابل دفاعی داشته باشد، به صورت مکتوب ارایه شود.
زهره‌وند گفت: این طرح باید از حداقل استانداردهای اولیه مورد نظر میراث فرهنگی برخوردار باشد و دارای مبانی نظری قوی، مطالعات سازه‌ای و آسیب‌شناسی درست باشد تا کارشناسان ما به ارزیابی طرح پرداخته و نظر نهایی خود را در این خصوص ارایه دهند.
مرکز شهرستان ۲۲۵ هزار نفری تربت‌حیدریه در ۱۵۰ کیلومتری جنوبی غربی مشهد واقع است.
نظر شما